Kυπριακό: ελπίδες για λύση το 2005;
Aκούγεται τον τελευταίο καιρό το ενδεχόμενο νέου παράθυρου ευκαιρίας
Αλέξης Ηρακλείδης, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2005-01-20
Στην Κύπρο και την Ελλάδα ακούγεται τον τελευταίο καιρό το ενδεχόμενο νέου παράθυρου ευκαιρίας για λύση του Κυπριακού κατά το 2005.
Οι απορριπτικοί υπεραμύνονται τής μέχρι τώρα αδιαλλαξίας τους, έχοντας τώρα ανακαλύψει την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία ως απαραίτητη. H σχολή Τάσσου Παπαδόπουλου πιστεύει ότι η αναγνώριση θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για λύση υπέρ των Ελληνοκυπρίων. Τι δηλώνει όμως αυτή η στάση, τουλάχιστον όπως το βλέπει το σύνολο της Ευρώπης και η παγκόσμια κοινή γνώμη; Δηλώνει ότι ακόμη και τώρα η ελληνοκυπριακή πλευρά συνεχίζει να κινείται με όρους «μηδενικού αθροίσματος» (νικητής-χαμένος). Δηλαδή κοιτάει πώς θα «τη φέρει» στους Τουρκοκυπρίους και όχι πώς θα βρεθεί λύση δίκαιη και επωφελής και για τις δύο κοινότητες της Κύπρου. Φρονώ ότι με τη στάση αυτή οδηγούμεθα ολοταχώς στη διχοτόμηση. Αναλογίζομαι πόσο τρίβει τα χέρια του χαιρέκακα ο Ραούφ Ντενκτάς και ας χάνει την εξουσία. Καλύτερο σύμμαχο από τον κ. Παπαδόπουλο δεν θα μπορούσε να βρει.
Οι συμφιλιωτικοί πάλι (το 1/3 με 1/4 των Ελληνοκυπρίων) μιλάνε για νέα ευκαιρία το 2005. H υπεραισιόδοξη αυτή θέση στηρίζεται στο εξής σκεπτικό: (α) η Τουρκία δεν έχει περιθώρια παρά να δείχνει συνδιαλλακτική και υπέρ της επίλυσης το 2005, (β) υπάρχουν προφανή περιθώρια για βελτίωση του Σχεδίου Ανάν υπέρ των Ελληνοκυπρίων χωρίς οι βελτιώσεις αυτές να ισοδυναμούν με μείωση της θέσης των Τουρκοκυπρίων, (γ) η Κυπριακή Δημοκρατία είναι πολύ μικρή για να «το παίζει σκληρά» στην E.E., ειδικά όσο στο πηδάλιο βρίσκεται ο εντελώς αναξιόπιστος στην Ευρώπη T. Παπαδόπουλος και (δ) με την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί τώρα φαίνεται ακόμη πια ξεκάθαρα ότι η «εθνικά περήφανη» γραμμή Παπαδόπουλου δεν οδηγεί πουθενά, πρόκειται για «εθνικιστική τύφλωση» που αποκρυσταλλώνει τη διχοτόμηση όσο ποτέ άλλοτε.
Ωστόσο ούτε αυτή η θέση με πείθει, με εξαίρεση το σημείο «δ». Κυρίως αδυνατώ να κατανοήσω πώς θα πειστεί από τέτοια επιχειρήματα ο κ. T. Παπαδόπουλος ή έστω ο κ. Δ. Χριστόφιας. Πείσθηκε ποτέ - τηρουμένων των αναλογιών - από ανάλογα επιχειρήματα ο Ραούφ Ντενκτάς; Όχι βέβαια, απλούστατα εκεί οι συμφιλιωτικοί πήραν το πάνω χέρι σε αντίθεση με το τι συνέβη προς Νότο, με την εξωπραγματική σύμπραξη ΑΚΕΛ - απορριπτικών.
Από την άλλη, οι απορριπτικοί δεν είναι ότι δεν θέλουν επίλυση. Τη θέλουν, επίσημα τουλάχιστον, γιατί άλλωστε είναι πολύ δύσκολο να μη θέλουν να γυρίσουν στη Μόρφου ή την Αμμόχωστο και να μη θέλουν την ακύρωση των τετελεσμένων του 1974. Το πρόβλημα όμως είναι ότι αυτό που ζητούν, δηλαδή ενιαίο κράτος ή ομοσπονδία «σφικτή» - που σημαίνει την επικράτηση των Ελληνοκυπρίων και τους Τουρκοκυπρίους σε ρόλο προστατευόμενης «μειονότητας» και μόνο - δεν είναι ρεαλιστικό, αλλά ούτε και δίκαιο. H ευκαιρία αυτή χάθηκε πριν από μισό αιώνα, το 1956, με το «όχι» του Μακαρίου στο Σχέδιο Χάρντιγκ, με τις βαναυσότητες του Γρίβα κατά των Τουρκοκυπρίων (1956-1958, 1964-1967) και με την ανάλγητη στάση του Μακαρίου προς τους χειμαζόμενους Τουρκοκυπρίους των θυλάκων, από το 1964 ώς την παραμονή της τουρκικής εισβολής.
Ας μου επιτραπεί να καταλήξω με την ακόλουθη σκέψη: Το Κυπριακό δεν λύνεται και δεν θα λυθεί όσο οι Ελληνοκύπριοι - στην πλειονότητά τους - δεν είναι ακόμη σε θέση να αντιληφθούν το μέγεθος της ευθύνης τους για την κατάσταση στην Κύπρο ώς τα τουρκικά τετελεσμένα του 1974. Αυτό είναι, θα έλεγα, και το βαθύτερο νόημα του «βροντερού όχι» της 24ης Απριλίου 2004: είπαν όχι γιατί δεν μπορούν ακόμη να αντιμετωπίσουν κατάματα την ενοχή τους για την περίοδο εκείνη.
Οι απορριπτικοί υπεραμύνονται τής μέχρι τώρα αδιαλλαξίας τους, έχοντας τώρα ανακαλύψει την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία ως απαραίτητη. H σχολή Τάσσου Παπαδόπουλου πιστεύει ότι η αναγνώριση θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για λύση υπέρ των Ελληνοκυπρίων. Τι δηλώνει όμως αυτή η στάση, τουλάχιστον όπως το βλέπει το σύνολο της Ευρώπης και η παγκόσμια κοινή γνώμη; Δηλώνει ότι ακόμη και τώρα η ελληνοκυπριακή πλευρά συνεχίζει να κινείται με όρους «μηδενικού αθροίσματος» (νικητής-χαμένος). Δηλαδή κοιτάει πώς θα «τη φέρει» στους Τουρκοκυπρίους και όχι πώς θα βρεθεί λύση δίκαιη και επωφελής και για τις δύο κοινότητες της Κύπρου. Φρονώ ότι με τη στάση αυτή οδηγούμεθα ολοταχώς στη διχοτόμηση. Αναλογίζομαι πόσο τρίβει τα χέρια του χαιρέκακα ο Ραούφ Ντενκτάς και ας χάνει την εξουσία. Καλύτερο σύμμαχο από τον κ. Παπαδόπουλο δεν θα μπορούσε να βρει.
Οι συμφιλιωτικοί πάλι (το 1/3 με 1/4 των Ελληνοκυπρίων) μιλάνε για νέα ευκαιρία το 2005. H υπεραισιόδοξη αυτή θέση στηρίζεται στο εξής σκεπτικό: (α) η Τουρκία δεν έχει περιθώρια παρά να δείχνει συνδιαλλακτική και υπέρ της επίλυσης το 2005, (β) υπάρχουν προφανή περιθώρια για βελτίωση του Σχεδίου Ανάν υπέρ των Ελληνοκυπρίων χωρίς οι βελτιώσεις αυτές να ισοδυναμούν με μείωση της θέσης των Τουρκοκυπρίων, (γ) η Κυπριακή Δημοκρατία είναι πολύ μικρή για να «το παίζει σκληρά» στην E.E., ειδικά όσο στο πηδάλιο βρίσκεται ο εντελώς αναξιόπιστος στην Ευρώπη T. Παπαδόπουλος και (δ) με την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί τώρα φαίνεται ακόμη πια ξεκάθαρα ότι η «εθνικά περήφανη» γραμμή Παπαδόπουλου δεν οδηγεί πουθενά, πρόκειται για «εθνικιστική τύφλωση» που αποκρυσταλλώνει τη διχοτόμηση όσο ποτέ άλλοτε.
Ωστόσο ούτε αυτή η θέση με πείθει, με εξαίρεση το σημείο «δ». Κυρίως αδυνατώ να κατανοήσω πώς θα πειστεί από τέτοια επιχειρήματα ο κ. T. Παπαδόπουλος ή έστω ο κ. Δ. Χριστόφιας. Πείσθηκε ποτέ - τηρουμένων των αναλογιών - από ανάλογα επιχειρήματα ο Ραούφ Ντενκτάς; Όχι βέβαια, απλούστατα εκεί οι συμφιλιωτικοί πήραν το πάνω χέρι σε αντίθεση με το τι συνέβη προς Νότο, με την εξωπραγματική σύμπραξη ΑΚΕΛ - απορριπτικών.
Από την άλλη, οι απορριπτικοί δεν είναι ότι δεν θέλουν επίλυση. Τη θέλουν, επίσημα τουλάχιστον, γιατί άλλωστε είναι πολύ δύσκολο να μη θέλουν να γυρίσουν στη Μόρφου ή την Αμμόχωστο και να μη θέλουν την ακύρωση των τετελεσμένων του 1974. Το πρόβλημα όμως είναι ότι αυτό που ζητούν, δηλαδή ενιαίο κράτος ή ομοσπονδία «σφικτή» - που σημαίνει την επικράτηση των Ελληνοκυπρίων και τους Τουρκοκυπρίους σε ρόλο προστατευόμενης «μειονότητας» και μόνο - δεν είναι ρεαλιστικό, αλλά ούτε και δίκαιο. H ευκαιρία αυτή χάθηκε πριν από μισό αιώνα, το 1956, με το «όχι» του Μακαρίου στο Σχέδιο Χάρντιγκ, με τις βαναυσότητες του Γρίβα κατά των Τουρκοκυπρίων (1956-1958, 1964-1967) και με την ανάλγητη στάση του Μακαρίου προς τους χειμαζόμενους Τουρκοκυπρίους των θυλάκων, από το 1964 ώς την παραμονή της τουρκικής εισβολής.
Ας μου επιτραπεί να καταλήξω με την ακόλουθη σκέψη: Το Κυπριακό δεν λύνεται και δεν θα λυθεί όσο οι Ελληνοκύπριοι - στην πλειονότητά τους - δεν είναι ακόμη σε θέση να αντιληφθούν το μέγεθος της ευθύνης τους για την κατάσταση στην Κύπρο ώς τα τουρκικά τετελεσμένα του 1974. Αυτό είναι, θα έλεγα, και το βαθύτερο νόημα του «βροντερού όχι» της 24ης Απριλίου 2004: είπαν όχι γιατί δεν μπορούν ακόμη να αντιμετωπίσουν κατάματα την ενοχή τους για την περίοδο εκείνη.
