Στιγμιαία η ανάσα, δυσκολεύει πάλι ο δανεισμός

Προειδοποίηση για το 2010 οι αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για την απόσυρση των έκτακτων μέτρων ρευστότητας.

Ωραίες ήσαν, όσο κράτησε η κατευναστική τους επίδραση στις αγορές, οι διαβεβαιώσεις κορυφαίων παραγόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Αλμούνια, Γιουνκέρ, Τρισέ) ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται να χρεοκοπήσει. Προχθές όμως το περιβόητο spread, δείκτης για το κόστος του δανεισμού μας, πήρε πάλι τον ανήφορο.

Αφορμή για την εκτίναξη του spread προς στιγμήν στις 192 μονάδες βάσης ξανά προχθές Παρασκευή ήταν δύο εκθέσεις, της UBS και της Goldman Sachs, που συνιστούσαν στους πελάτες τους χαμηλότερες τιμές για τις μετοχές των ελληνικών τραπεζών. Μία εβδομάδα νωρίτερα, υπενθυμίζεται, το spread των δεκαετών ελληνικών κρατικών ομολόγων, η απόσταση της απόδοσής τους δηλαδή από τα αντίστοιχα γερμανικά, είχε αγγίξει και τις 220 μονάδες, που σημαίνει ένα επιτόκιο για μάς 2,2% ακριβότερο. Αλλά η κατηγορηματική δήλωση του επιτρόπου Χοακίν Αλμούνια την Κυριακή ότι η Ελλάδα δεν θα χρεοκοπήσει ποτέ διότι έχει τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ταυτόχρονα μια παρόμοια από τον πρόεδρο της Ευρωομάδας Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ, συνέβαλαν σε μια προσγείωση του spread γύρω στις 170 μονάδες τις αμέσως επόμενες μέρες.

Λιγότερη προσοχή δόθηκε όμως στο δεύτερο σκέλος της δήλωσης Αλμούνια, ότι πάντως η τάση του κόστους του ελληνικού δανεισμού θα είναι εφεξής ανοδική. Κάπως διαφορετική ήταν άλλωστε η χροιά της κατευναστικής επίσης δήλωσης του προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Ζαν-Κλοντ Τρισέ: απαντώντας σε δημοσιογράφο την Πέμπτη για το ενδεχόμενο χρεοκοπίας της Ελλάδας αναφέρθηκε στις τελευταίες συζητήσεις στο Ecofin και την Ευρωομάδα, για να πει ότι, «λαμβάνοντας υπόψη την εξαιρετική σοβαρότητα της κατάστασης, έχ[ει] εμπιστοσύνη ότι η ελληνική κυβέρνηση θα πάρει τις ενδεικνυόμενες και απολύτως αναγκαίες αποφάσεις»...

Οι ανακοινώσεις της ΕΚΤ στις 3 Δεκεμβρίου για την επικείμενη βαθμιαία απόσυρση των φετεινών έκτακτων μέτρων χορήγησης ρευστότητας, καθώς υποχωρεί η κρίση, συνιστούν σαφή προειδοποίηση για τις δυσκολίες που έχουμε μπροστά μας. Η κατάσταση των ελληνικών τραπεζών και οι δανειακές ανάγκες του ελληνικού Δημοσίου είναι αλληλένδετες: Από την άνοιξη του 2009, που η ΕΚΤ άρχισε να εφαρμόζει τα έκτακτα μέτρα για να αντιμετωπιστεί η χρηματοπιστωτική κρίση και η βαθειά ύφεση στην Ευρωζώνη, οι τράπεζες μπορούσαν να παίρνουν πολύ φθηνά όση ρευστότητα ήθελαν με ενέχυρο κρατικά ομόλογα, να δανείζουν δηλαδή απεριόριστα το Δημόσιο - ακριβότερα, αλλά όχι υπερβολικά ακριβά, με σταθερό κόστος- και να κερδίζουν άκοπα καρπούμενες τη διαφορά των επιτοκίων. Έτσι και η κυβέρνηση μπορούσε φέτος να δανείζεται ολοένα περισσότερο χωρίς να ακούγεται κάποιο δυνατό σήμα κινδύνου από τις αγορές.

Τώρα αυτό τελειώνει. Όσο θα προχωράει το 2010 οι τράπεζες θα χάνουν μιαν ασφαλή πηγή κέρδους, την ώρα που λόγω της εγχώριας κρίσης - μείωση ΑΕΠ 1,7% κατέγραψε η Στατιστική Υπηρεσία το τρίτο τρίμηνο φέτος - θα αντιμετωπίζουν την αδυναμία ολοένα περισσότερων δανειοληπτών, επιχειρήσεων και νοκοκυριών, να αποπληρώνουν τα δάνειά τους. Η δε κυβέρνηση θα πρέπει με την οικονομική της πολιτική να αγωνίζεται για να πείθει τους πιστωτές του Δημοσίου να κρατούν όσο γίνεται χαμηλότερα το ασφάλιστρο κινδύνου που περιλαμβάνουν στο επιτόκιο δανεισμού. Και αυτό ενώ από τους πρώτους μήνες του 2010 θα χρειαστεί 30 δις για να αναχρηματοδοτήσει το μέρος του χρέους που λήγει, συν τα ποσά για τα όποια νέα ελλείμματα.

Την κατάσταση αυτή εξέτασαν οι αντιπροσωπείες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου που ήσαν στην Αθήνα την περασμένη εβδομάδα και την βρήκαν αρκετά ανησυχητική. Πλήρως την αντιλαμβάνεται ο υπουργός Οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου, γι’ αυτό και είναι τόσο προσεκτικός στις δηλώσεις του: μακριά από κάθε θριαμβολογία μίλησε για ένα πρώτο βήμα άρσης της δυσπιστίας απέναντι στη χώρα μας, όπως εκφράστηκε στις επίσημες τοποθετήσεις από την Ε.Ε., ενώ ταυτόχρονα απείχε από καταγγελίες των κερδοσκόπων που δεν θα ωφελούσαν.

Γι’ αυτό τονίζει ότι ο προϋπολογισμός του 2010 είναι μεταβατικός και κρατάει ανοικτό το ενδεχόμενο τροποποιήσεών του στη διάρκεια εκτέλεσής του - ενδεικτικά, σε συνέντευξή του στο CNN την Πέμπτη ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου δεν απέκλεισε πάγωμα των μισθών. Γιʼ αυτό, τέλος, ρίχνει όλο το βάρος στο πρόγραμμα σταθερότητας και ανάπτυξης που θα πρέπει να υποβάλει με συγκεκριμένα μέτρα και πολιτικές στις Βρυξέλλες ως το τέλος Ιανουαρίου, κάνοντας απολύτως σαφές ότι το πρόγραμμα θα συζητηθεί προηγουμένως στην ελληνική Βουλή. Διότι το πρόβλημα ανακατανομής πόρων και εισοδημάτων, ώστε να μειωθούν ελλείμματα και χρέος, αρχίζοντας από το 2010, έτος αρνητικής ακόμα μεγέθυνσης, προστατεύοντας τους ασθενέστερους και δημιουργώντας όρους για την ανάπτυξη, είναι δύσκολο και κατʼ εξοχήν πολιτικό.

Σε άλλη έκθεσή της (την 1η Δεκεμβρίου, πέρα από εκείνην που αναφερόταν στις μετοχές των ελληνικών τραπεζών), η UBS απέκλειε ως εντελώς απίθανη μια χρεοκοπία της Ελλάδας στην παρούσα φάση, όχι όμως στο απώτερο μέλλον, μετά από πέντε και πλέον χρόνια, επισημαίνοντας προπάντων την πολιτική δυσκολία να επιβληθούν προσαρμογές του μεγέθους που απαιτείται για να μπει η ελληνική οικονομία με το τεράστιο εξωτερικό της χρέος σε βιώσιμη τροχιά. Τους υπολογισμούς της δεν χρειάζεται να τους πάρουμε κατά γράμμα, πρόκειται άλλωστε για τη μεγάλη ελβετική και διεθνή τράπεζα που έπεσε δραματικά έξω στην κρίση. Αλλά τη γενική της εκτίμηση αξίζει να την προσέξουμε.

Τί συνέβη με τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων στην Ιρλανδία

Άδεια άνευ αποδοχών 12 μέρες το 2010 συμφώνησαν συνδικάτα-κυβέρνηση

Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για το παράδειγμα της Ιρλανδίας - για τις περικοπές των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων- που φέρονται να προβάλλουν οι Ευρωπαίοι αρμόδιοι στην ελληνική κυβέρνηση προς μίμηση, όπως έμμεσα παραδέχθηκε ο υπουργός Οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου.

Μέχρι και το 2007 η ιρλανδική οικονομία εθεωρείτο πρότυπο από κάθε άποψη: με υψηλή ανταγωνιστικότητα ήταν τόπος έλξης ξένων επενδύσεων, και μάλιστα σε τομείς νέας τεχνολογίας, με υγιέστατα δημόσια οικονομικά (χρέος μικρότερο από 40% του ΑΕΠ και μόνιμα πλεονάσματα στους κρατικούς προϋπολογισμούς), πλήρη απασχόληση και υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, είχε κατορθώσει από χώρα φτωχή σχετικά κατά την ένταξή της στην τότε ΕΟΚ, ανάλογη με την Ελλάδα, να έχει το δεύτερο σε ύψος κατά κεφαλήν εισόδημα της Ευρώπης.

Ακριβώς όμως σαν εξαιρετικά ανοικτή οικονομία (πλεονέκτημα στους καλούς καιρούς), επλήγη σφοδρότατα από τη διεθνή χρηματοοικονομική κρίση: συρρίκνωση ΑΕΠ 5,5% φέτος, κατάρρευση δημοσίων εσόδων, αλματώδης διόγκωση δαπανών. Για να συγκρατήσει το εκρηκτικό έλλειμμα, η κυβέρνηση της χώρας κατάρτισε πέρυσι συμπληρωματικό προϋπολογισμό: Εκεί, μεταξύ άλλων, επέβαλε από το Φεβρουάριο νέα ασφαλιστική εισφορά στους 300.000 δημοσίους υπαλλήλους για τη σύνταξή τους, με αποτέλεσμα ο καθαρός τους μισθός να μειωθεί κατά 6,9% (σύμφωνα με τελευταίες εκτιμήσεις των συνδικάτων - η μείωση έχει υπολογιστεί και σε 10%, και σε 7,5%).

Τα μέτρα ωστόσο δεν ήσαν αρκετά απέναντι στην πολύ μεγάλη επιδείνωση, το δημόσιο έλλειμμα της Ιρλανδίας προβλέπεται να φτάσει το 12% και το 2010, και έντονες συνεχίζονταν οι πιέσεις να επιβληθούν και νέες περικοπές στους μισθούς. Ενδεικτικά, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο επικαλέστηκε το επιχείρημα ότι οι αμοιβές των δημοσίων υπαλλήλων είναι κατά μέσο όρο 20% υψηλότερες από τους μισθούς στον ιδιωτικό τομέα.

Γενική απεργία στο Δημόσιο είχαν κηρύξει για την Πέμπτη 3 Δεκεμβρίου τα συνδικάτα για να αποκρούσουν νέες μειώσεις εισοδήματος, την ανέστειλαν όμως καθώς κατέληξαν σε συμφωνία με την κυβέρνηση: σε όλους τους δημοσίους υπαλλήλους θα δοθεί μέσα στο 2010 πρόσθετη άδεια 12 ημερών άνευ αποδοχών και έτσι θα περισταλεί η δημόσια δαπάνη χωρίς να πειραχθούν ξανά οι μισθοί (βέβαια το εισόδημα του 2010 θα χάσει αυτά τα 12 μεροκάματα). Η πρόταση προήλθε από τα συνδικάτα και συνιστά «εφ’ άπαξ» μέτρο - σε αντιδιαστολή με την περυσινή εισφορά που είναι «μόνιμου χαρακτήρα».

Ο νέος προϋπολογισμός θα κατατεθεί στη Βουλή της Ιρλανδίας αυτήν την εβδομάδα.