Ο μύθος του πυρηνικού μέλλοντος

Η επιχειρηματολογία των υποστηρικτών της πυρηνικής ενέργειας στηρίχτηκε έως σήμερα στη μη εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου κατά τη διαδικασία παραγωγής και άρα, να προτιμηθεί έναντι άλλων λύσεων στην εποχή της κλιματικής αλλαγής. Σήμερα, προστίθεται ένα ακόμη επιχείρημα, η ευστάθεια στην τροφοδοσία του συστήματος από τις «ασταθείς» πηγές, όπως ισχυρίζονται ότι είναι οι ΑΠΕ. Βέβαια, επαναλαμβάνονται και ορισμένα διαχρονικά επιχειρήματα, όπως ότι δήθεν η πυρηνική ενέργεια έχει χαμηλό κόστος παραγωγής.

Σε ό,τι αφορά το θέμα της ευστάθειας που -θα- προσδίδει η πυρηνική ενέργεια στο ενεργειακό μίγμα της χώρας τα πράγματα δεν είναι απλά. Όλες οι πηγές από όπου παίρνουμε ηλεκτρική ενέργεια δεν έχουν μια συνεχή και αδιάλειπτη λειτουργία. Οι θερμικοί σταθμοί έχουν μέσα ετήσια ποσοστά λειτουργίας που κυμαίνονται από 60 έως 70%. Και τα πυρηνικά εργοστάσια πάσχουν από απροσδόκητες διακοπές λειτουργίας για λόγους «συντήρησης ασφαλείας». Η αιολική ενέργεια, η κύρια πηγή από τις ΑΠΕ στην Ελλάδα, έχει ως βασικό χαρακτηριστικό της ότι ο αέρας φυσάει σε διαφορετικές στιγμές και σε διαφορετικές περιοχές και ποτέ δεν έχουμε άπνοια σε μεγάλες περιοχές ή, πολύ περισσότερο, άπνοια παντού! Ακόμα κι αν υπάρχουν προβλήματα λειτουργίας αιολικών μονάδων λόγω άπνοιας, αυτές θα είναι περιορισμένης κλίμακας γιατί αυτές είναι διάσπαρτες σε πολλές περιοχές και ο άνεμος δεν σταματά παντού την ίδια ώρα. Αν, όμως, σταματήσουν να λειτουργούν σταθμοί ορυκτών καυσίμων ή πυρηνικά εργοστάσια, τότε θα έχουμε σοβαρό πρόβλημα τροφοδοσίας του συστήματος, ακόμα και μπλακ άουτ. Οι μεταβολές στην παραγωγή αιολικής ενέργειας είναι ομαλότερες και πιο προβλεπτές, γιʼ αυτό και καλύτερα διαχειρίσιμες.

Εξ άλλου, οι ταχύτατα αναπτυσσόμενες τεχνολογίες αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας (αντλιοταμίευση, δηλαδή αποθήκευση δυναμικής ενέργειας σε φράγματα με την άνοδο ποσοτήτων νερού από μια χαμηλότερη λιμνοδεξαμενή σε μια υψηλότερη και η οποία θα χρησιμοποιηθεί όταν θα υπάρχει πρόβλημα άπνοιας ή νέφωσης, ηλεκτρόλυση νερού για παραγωγή και αποθήκευση υδρογόνου, φόρτιση συσσωρευτών κ.λπ.) θα μπορούν να προσφέρουν περισσότερες εναλλακτικές λύσεις για τη διαχείριση της ενέργειας. Αν σκεφτούμε ότι από την απόφαση για κατασκευή πυρηνικού εργοστασίου έως την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος από αυτό, μεσολαβούν 10 έως 15 (το πιθανότερο για την Ελλάδα) χρόνια, τότε, μέχρι την ώρα εκείνη, θα έχουμε ασφαλώς και καλύτερα νέα από το μέτωπο της αποθήκευσης.

Αλλά, πάντα, μπορούμε να έχουμε τις μονάδες φυσικού αερίου και λιγνίτη για τις όποιες απρόβλεπτες καταστάσεις και απορώ γιατί δεν θεωρούνται ίσης σημασίας, σε ό,τι αφορά το θέμα της τροφοδοσίας του συστήματος, με την πυρηνική μονάδα.

Ο στόχος της Ε.Ε. είναι όχι μόνο συμβολή των ΑΠΕ κατά 20% στην ενέργεια που θα παράγεται το 2020, αλλά, ταυτόχρονα, εξοικονόμηση ενέργειας κατά 20% και μείωση των εκπομπών κατά 20% επίσης. Και αυτά είναι απολύτως ρεαλιστικό να τα πετύχουμε, ίσως και κάτι παραπάνω, ειδικά στις ΑΠΕ.

Με τα μέχρι τώρα δεδομένα, ο χρόνος ζωής ενός αντιδραστήρα είναι τα 40 χρόνια, ενώ τα 60 χρόνια είναι ένας θεωρητικός χρόνος ζωής του. Μόλις το 45% των λειτουργούντων αντιδραστήρων έχουν ξεπεράσει τα 25 χρόνια. Στο κόστος μιας επένδυσης για πυρηνικό εργοστάσιο δεν περιλαμβάνεται το κόστος διαχείρισης των ραδιενεργών αποβλήτων και το κόστος αποσυναρμολόγησης των πυρηνικών εγκαταστάσεων (decommissioning). Αυτά φυλάσσονται (σ.σ.: πρώτη φορά ακούω να γίνεται λόγος για «ανακύκλωσή» τους!) μέχρι να βρεθεί στο μέλλον κάποια ασφαλέστερη τεχνολογία αποθήκευσής τους για τα εκατοντάδες χρόνια που θα χρειαστούν για την πλήρη αδρανοποίησή τους. Μέχρι σήμερα, έχουν συσσωρευτεί 250.000 τόνοι αποβλήτων υψηλής ραδιενέργειας, τα οποία περιμένουν ασφαλέστερες λύσεις για την διαχείρισή τους. Αυτά θα φτάσουν τις 400.000 τόνους το 2015 και το 1.000.000 τόνους το 2050! Στις ΗΠΑ, υπολογίζεται ότι μέχρι το 2015 θα είναι έτοιμος ένας υπόγειος χώρος εναπόθεσης των ραδιο-αποβλήτων, στο όρος Γιούκα της Νεβάδα, όπου θα αποτεθούν περίπου 70.000 τόνοι από αυτά, τα οποία σήμερα βρίσκονται σε «προσωρινούς» αποθηκευτικούς χώρους. Για τη μεταφορά τους θα χρησιμοποιηθούν 4.600 τρένα και νταλίκες που θα διασχίζουν 40 πολιτείες. Το συνολικό κόστος του εγχειρήματος θα ανέρθει στα 65 δισ.. δολάρια.

Το κόστος παραγωγής της ατομικής ενέργειας θεωρείται «χαμηλό» επειδή δεν συνυπολογίζεται το κόστος διαχείρισης των αποβλήτων, όπως και το κόστος αποσυναρμολόγησης των πυρηνικών εγκαταστάσεων, τα οποία μετακυλίονται στην «κοινωνία». Το κόστος που υπολογίζει η British Energy/BNFL είναι 4,38 eurocent/kWh, ενώ αυτό ανεβαίνει στα 12,1 eurocent/kWh, αν υπολογίσει κανείς το σύνολο των δαπανών που πραγματικά εμπλέκονται στην τεχνολογία αυτή.

Το νέο πυρηνικό εργοστάσιο στο νησί Olkuioto στη Φινλανδία ήταν προγραμματισμένο να παράγει ηλεκτρική ενέργεια από φέτος, όμως μάλλον αυτό δεν θα ξεκινήσει πριν από το 2012. Η αρχική συμφωνία προέβλεπε ότι το κόστος θα ήταν 3 δισ. ευρώ και μέχρι στιγμής έχει ήδη διπλασιαστεί.

Οι μηδενικές εκπομπές που επικαλείται το λόμπι των πυρηνικών είναι ένας μύθος, αν υπολογίσουμε τις τεράστιες ποσότητες ενέργειας -και τις συνεπαγόμενες εκπομπές- που απαιτούνται για την εξόρυξη και επεξεργασία των υλικών χαμηλής σχετικά περιεκτικότητας σε καύσιμο που τροφοδοτούν τους αντιδραστήρες.

Αφήσαμε στο τέλος το κόστος ενός πιθανού ατυχήματος, το οποίο είναι τεράστιο. Η Ουκρανία πλήρωσε για το ατύχημα στο Τσερνομπίλ, μέσα στην πρώτη δεκαετία, περισσότερο από 120 δισ. δολάρια. Γιʼ αυτό και οι ασφαλιστικές εταιρείες προβληματίζονται για το ρίσκο που αναλαμβάνουν. Η Swiss Re, η δεύτερη μεγαλύτερη ασφαλιστική εταιρεία του κόσμου, θεωρεί ότι, σύμφωνα με τους παραδοσιακούς τρόπους υπολογισμού του ρίσκου, το πυρηνικό ασφαλιστικό ρίσκο είναι δυσανάλογα μεγάλο.

«Η αιολική ενέργεια είναι πολύ συχνά η πιο ελκυστική επιλογή για νέους σταθμούς παραγωγής, για οικονομικούς λόγους, αλλά και για λόγους βελτίωσης της ενεργειακής ασφάλειας, χωρίς να αναφερθούμε σε περιβαλλοντικά και αναπτυξιακά οφέλη» δήλωσε ο Πρόεδρος του GWEC, καθηγητής Αρθούρος Ζερβός (και νυν πρόεδρος της ΔΕΗ). «Η αιολική βιομηχανία δημιουργεί και πολλές νέες θέσεις εργασίας: πάνω από 400.000 εργαζόμενοι απασχολούνται στη βιομηχανία και σύντομα θα γίνουν εκατομμύρια».

Η απάντηση της πυρηνικής ενέργειας στο πρόβλημα της κλιματικής, έτσι κι αλλιώς, θα ήταν πολύ αργή, πολύ ακριβή και εντελώς περιορισμένη. Η πυρηνική ενέργεια αποτελεί μέρος του ενεργειακού προβλήματος και όχι παράγοντα της λύσης του. Μπορεί να είναι μέσα στο πρόβλημα «αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη» αλλά και του ακριβώς αντίθετου σεναρίου, του «πυρηνικού χειμώνα» του πλανήτη.