Χρειάζεται άλλος δρόμος ανάπτυξης των φτωχών χωρών

Ο Γάλλος Πιέρ Ραντάν είναι ένας από τους πιο βαθείς γνώστες των θεμάτων της κλιματικής αλλαγής, συντάκτες πολλών σχετικών εκθέσεων, ενώ κατέχει άριστα τους μηχανισμούς των διαπραγματευτικών διαδικασιών, καθώς τις παρακολουθεί εδώ και δεκαετίες. Ο Ραντάν επιχειρεί να "αποκωδικοποιήσει", μιλώντας στην "Κ.Α.", το παιχνίδι των διαπραγματεύσεων στην Κοπεγχάγη, ενώ ακόμη δεν είχε δημοσιοποιηθεί το τελικό κείμενο της συμφωνίας, που όλα έδειχναν ότι θα εκινείτο στο μίνιμουμ της πολιτικής (και άρα όχι δεσμευτικής) συμφωνίας. Ο ίδιος περιγράφει και τη μεγάλη ευκαιρία το βράδυ της Πέμπτης για επίτευξη ικανοποιητικής συμφωνίας, η οποία χάθηκε λόγω ενός κάκιστου κειμένου - βάσης για την απόφαση των αρχηγών κρατών, που κατέθεσε η προεδρία της Δανίας...

- Σε σχέση με το Κιότο, πώς εξελίχθηκε η σύνοδος στην Κοπεγχάγη;

Σε σχέση με το Κιότο, υπήρχαν δύο δυσκολίες, κυρίως κατά την προπαρασκευαστική περίοδο του Κιότο. Σε σχέση λοιπόν με την περίοδο πριν από το Κιότο, είχαμε τώρα δύο επιπλέον δυσκολίες: καταρχήν έπρεπε να πειστούν οι ΗΠΑ να επικυρώσουν τη συνθήκη - κάτι που δεν είναι ιδιαίτερα εύκολο, ο Ομπάμα δεν έχει καταφέρει εδώ και έντεκα μήνες να περάσει το νόμο του από τη Γερουσία. Δεύτερη δυσκολία σε σχέση με το Κιότο, το ότι οι βιομηχανικές χώρες είχαν αναλάβει δεσμεύσεις και τα 3/4 από αυτές δεν κράτησαν το λόγο τους! Από το γεγονός προέκυψε μια υποβάθμιση της κατάστασης. Και πέραν τούτου υπήρχαν και χώρες που ανέλαβαν δεσμεύσεις αλλά βρέθηκαν πίσω λόγω των καθυστερήσεών τους έναντι της προηγούμενης περιόδου. Ξεκινούσαμε έτσι στην Κοπεγχάγη έχοντας αυτά τα δύο μειονεκτήματα.

Είχαμε και επιπλέον προβλήματα. Με ποιο τρόπο θα έπρεπε να αντιμετωπιστούν οι αναπτυσσόμενες χώρες, ποια θα είναι η θέση τους καθώς δεν είναι ούτε φτωχές ούτε βιομηχανικές χώρες. Και η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν θα ήταν τόσο δύσκολη, αν οι βιομηχανικές χώρες είχαν τηρήσει τις υποσχέσεις τους. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι είναι δύσκολο να ζητάς από εταίρους να έχουν ισχυρή παρουσία, αν εκείνοι που τους ζητούν διεξαγωγή διαπραγματεύσεων έχουν κάνει ελάχιστα ή και τίποτε στη διάρκεια των προηγούμενων είκοσι ετών...

- Υφίσταται δηλαδή έλλειψη εμπιστοσύνης...

Ακριβώς, έλλειψη εμπιστοσύνης. Και όπως έχω γράψει πολλές φορές, δεν αναζητήθηκε ποτέ η εγκαθίδρυση κλίματος εμπιστοσύνης από κανένα! Βρισκόμασταν έτσι σε μια δύσκολη κατάσταση. Και σαν να μην έφθανε αυτό, είχαμε μια σημαντική πρόοδο, η οποία ήταν η τελευταία έκθεση της Διακυβερνητικής Ομάδας Ειδικών για τις Κλιματικές Αλλαγές, με τον στόχο τον περιορισμό της ανόδου της θερμοκρασίας στους 2 βαθμούς Κελσίου, τη μείωση κατά το ήμισυ των εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Αλλά αυτοί οι απολύτως απαραίτητοι κλιματικοί στόχοι προκάλεσαν πολύ μεγάλες επιπλέον δυσκολίες στις διαπραγματεύσεις. Γιατί αν λέμε ότι πρέπει να μειώσουμε στο ήμισυ τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, αυτό σημαίνει ότι και οι φτωχές χώρες οφείλουν να αλλάξουν τη στρατηγική ανάπτυξής τους. Ο δρόμος μέσω του οποίου όλες οι βιομηχανικές χώρες αναπτύχθηκαν, δηλαδή εκείνος της μαζικής χρήσης ορυκτών καυσίμων, κλείνει οριστικά. Για τις αναπτυσσόμενες χώρες δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Κι αν υπάρχει άλλος δρόμος, αυτός περνά μέσα από τη μεταφορά τεχνολογιών και από την οικονομική ενίσχυση. Έτσι δεν είναι τυχαίο ότι οι χώρες που βρίσκονται στο G77 αλλά κι οι φτωχές υιοθέτησαν ριζοσπαστικότερη στάση. Προέκυψαν έτσι τεράστια προβλήματα, που έκαναν εξαιρετικά δύσκολη την τωρινή διαπραγμάτευση. Βρεθήκαμε λοιπόν τώρα με ένα κείμενο που περιέχει ορισμένες προτάσεις, νεωτερισμούς κ.ά., που η σύνταξή του έγινε αντικείμενο ομηρείας με την έννοια ότι κάθε χώρα μπλοκάριζε τις προτάσεις των άλλων, στα σημεία που την ενοχλούσαν! Και στην Κοπεγχάγη αυτή η δυσκολία δεν έγινε δυνατόν να υπερπηδηθεί ούτε στην πρώτη φάση, εκείνη των διαπραγματεύσεων των επαγγελματιών, ούτε στο επίπεδο των υπουργών, που γρήγορα έδωσαν τη θέση τους στους αρχηγούς των κρατών. Οι τελευταίοι έφθασαν να παρέμβουν σε ένα πλαίσιο που δεν ήταν διόλου ευεπίφορο για συμφωνία. Και με μια δανέζικη προεδρία, που στρατηγικά ήταν πολύ αδύναμη, τα πράγματα κατέστησαν σχεδόν αδύνατα...

- Πώς κρίνετε την προεδρία της Δανίας; Γιατί προκάλεσε την οργή των αναπτυσσόμενων και φτωχών χωρών, με τους χειρισμούς της...

Ναι, γιατί χρειαζόταν η αναγνώριση με σαφήνεια ότι έπρεπε να αναζητηθεί νέος δρόμος ανάπτυξης. Πέρα από την πρόσφατη πρόταση της Χίλαρι Κλίντον την Πέμπτη, που είναι υπέρ της δημιουργίας διαρκούς οδού χρηματοδότησης για τα επόμενα δέκα χρόνια, προς όφελος της ανάπτυξης των φτωχών χωρών και που είναι καλή ιδέα, αν και με καθυστέρηση, έπρεπε να αναγνωριστεί το γεγονός ότι αυτή η διαπραγμάτευση απαιτούσε πλήρη αλλαγή της οδού ανάπτυξης. Φανταστείτε να σας διορίσω βασίλισσα μιας αναπτυσσόμενης χώρας και να σας ζητούν στο πλαίσιο της μείωσης των αερίων θερμοκηπίου σε παγκόσμιο επίπεδο να μην εκπέμπετε μεγάλες ποσότητες αερίων, χωρίς όμως να σας υπόσχονται κάποιον άλλον δρόμο για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής του λαού σας, τότε δεν μπορείτε να υπογράψετε συμφωνία μείωσης των αερίων του θερμοκηπίου. Η απόδειξη ύπαρξης ενός άλλου δρόμου ανάπτυξης έπρεπε να είχε προηγηθεί της αναζήτησης συμφωνίας στην Κοπεγχάγη! Με άλλα λόγια να προηγηθεί της κοινής οπτικής, όπως λέμε στις διαπραγματεύσεις. Για το σκοπό αυτό, στο θέμα της μεταφοράς τεχνολογιών και της χρηματοδότησης, να είχαν γίνει πολύ νωρίτερα σοβαρές προτάσεις για την οικοδόμηση συμφωνίας και την οικοδόμηση, όπως προαναφέραμε, κλίματος εμπιστοσύνης. Και αυτό δεν ήταν αποκλειστικά έργο της προεδρίας της Δανίας. Η Γραμματεία της σύμβασης-πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του κλίματος υποτίμησε τις δυσκολίες και για αυτό είχαμε τη συγκρουσιακή κατάσταση στο Μπαλί και μετά, ακολούθως, οι βιομηχανικές χώρες δεν επιδίωξαν να ξεκινήσουν αυτή την κρίσιμη συζήτηση! Βρεθήκαμε έτσι σε μια κατάσταση όπου είχε γίνει ένα εξαιρετικά κακό ξεκίνημα. Μπορούμε να καταλογίσουμε στην προεδρία της Δανίας οργανωτικά σφάλματα...

- Αλλά δεν ευθύνεται για τα δομικά προβλήματα...

Ακριβώς, ακριβώς...

- Με βάση την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί, ποια κατά τη γνώμη σας μπορεί να είναι μια αποδεκτή συμφωνία τώρα;

Ακούστε. Το βράδυ της Πέμπτης είχαμε πλησιάσει πολύ σε μια αποδεκτή συμφωνία. Μια συμφωνία εξαρτάται από λίγα πράγματα, τρία σημεία: πρώτον, οι βιομηχανικές χώρες αναλαμβάνουν δεσμεύσεις στο ύψος όσων ζητούνται και κυρίως όσων έχει εξαγγείλει η Ε.Ε. για συμφωνία για μειώσεις ύψους 30% και παράλληλα συμβολή από την πλευρά των αναδυόμενων χωρών, με δεδομένο το σημερινό, σημαντικό επίπεδο εκπομπών τους. Δεύτερον, στιβαρή οικονομικά συμφωνία σχετικά με τη διάρκεια με τη δεύτερη περίοδο των δεσμεύσεων, προκειμένου οι αναπτυσσόμενες χώρες να διασφαλιστούν σε σχέση με το μέλλον τους, να μπορέσουν να εφαρμόσουν προγράμματα προσαρμογής, κατά της αποψίλωσης των δασικών εκτάσεών τους κ.ά. Και τρίτον, θα χρειαζόταν και η επίλυση του θέματος της νομικής δεσμευτικότητας της νέας συνθήκης. Κι αν δεν μπορούσε να γίνει στην Κοπεγχάγη, αυτό μπορούσε να αναγγελθεί για επόμενη σύνοδο - η συνθήκη θα πρέπει να δεσμεύει όλες τις χώρες.

Βρισκόμαστε σε ένα "παιχνίδι" όπου το κουράγιο κάθε χώρας να μειώσει την εκπομπή των δικών της αερίων του θερμοκηπίου εξαρτάται από τη βεβαιότητα της χώρας αυτής ότι και οι άλλες χώρες θα μειώσουν τις δικές τους εκπομπές και θα τιμήσουν την υπογραφή τους. Το θέμα της νομικής δεσμευτικότητας μπλοκαριζόταν από τις ΗΠΑ. Προσωπικά πιστεύω ότι μπορούσαμε να ανακοινώσουμε τώρα την προετοιμασία μιας νέας συνθήκης μέσα στους επόμενους έξι μήνες. Στο ενδιάμεσο οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να ολοκληρώσουν την υιοθέτηση του νόμου της από το Κογκρέσο. Πολλές αντιπροσωπείες, και βιομηχανικών και αναπτυσσόμενων χωρών, δέχονταν αυτήν την κατεύθυνση και μάλιστα είχαν αναληφθεί και πολλές σχετικές πρωτοβουλίες. Ωστόσο αργά το βράδυ της Πέμπτης ήλθε ένα άθλιο κείμενο της δανικής προεδρίας ως βάση της συζήτησης των αρχηγών κρατών, ένα κείμενο που συνάντησε την απόρριψη των πάντων.