Το ευρωπαϊκό πρόβλημα
Παύλος Τσίμας, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2010-01-16
Τα νέα με βρήκαν στο Δουβλίνο. Βρισκόμουν σε ένα βουλευτικό γραφείο, στο «Οιρεάχτας», το ιρλανδικό Κοινοβούλιο, άκουγα μια ανάλυση των σκληρών μέτρων που η ιρλανδική κυβέρνηση έλαβε για να περιορίσει ένα έλλειμμα που είναι και εκεί της τάξης του 12%, όταν η πόρτα άνοιξε και μια γραμματέας έδωσε στον συνομιλητή μου μερικά χαρτιά, η ανάγνωση των οποίων τον απορρόφησε πλήρως. Ήταν τα τηλεγραφήματα από την Αθήνα, που αναφέρονταν στη συνέντευξη Παπανδρέου, στο Ζάππειο. Νόμισα ότι ήταν για εμένα, μια κίνηση ευγένειας απέναντι στον μουσαφίρη από την Ελλάδα. Αλλά ο βουλευτής με διαβεβαίωσε ότι το ίδιο συμβαίνει κάθε φορά που υπάρχει ελληνική είδηση. Κάθε δήλωση, κάθε είδηση σχετικά με την ελληνική οικονομία είναι για κάθε Ιρλανδό πολιτικό θέμα πρώτης προτεραιότητας και άμεσης ενημέρωσης. «Παρακολουθούμε από κοντά ό,τι συμβαίνει στην Ελλάδα- ιδιαίτερα τα σπρεντ με τα οποία δανείζεστε. Όταν ανεβαίνουν περισσότερο από τα δικά μας νιώθουμε μια παρηγοριά, λέμε υπάρχουν και χειρότερα...».
Η σκηνή επαναλήφθηκε το επόμενο απόγευμα. Ήμουν στο γραφείο του γραμματέα του συνδικάτου των δημοσίων υπαλλήλων (που υπέστησαν μια συνολική μείωση αποδοχών κατά 14%), όταν ήρθαν οι πρώτες αναφορές για το Πρόγραμμα Σταθερότητας που η ελληνική κυβέρνηση είχε μόλις ανακοινώσει. «Είναι μια παρηγοριάείπε και ο συνδικαλιστής- να ξέρεις ότι δεν είσαι μόνος στα βάσανα, ότι το πρόβλημα το έχουν και άλλοι. Κι είναι μια παρηγοριά, επίσης, να βλέπεις ότι μια άλλη κυβέρνηση αρνείται να ακολουθήσει το παράδειγμα των ιρλανδικών περικοπών...».
Είναι πράγματι μια παρηγοριά να ξέρεις πως δεν είσαι μόνος στη δυστυχία. Όσο κι αν η οικονομική ιστορία των δύο τελευταίων δεκαετιών είναι πολύ διαφορετική σε κάθε χώρα, όσο κι αν είναι διαφορετικές οι αιτίες που προκάλεσαν τον δημοσιονομικό εκτροχιασμό στην Ιρλανδία και στην Ελλάδα (ή την Ισπανία και την Πορτογαλία), έχουμε όλοι τώρα κάτι κοινό: μεγάλα ελλείμματα, μεγάλα χρέη και δύστροπους δανειστές. Και μοιραζόμαστε όλοι, λίγο- πολύ, μία τουλάχιστον κοινή αιτία του προβλήματος. Σε όλες αυτές τις χώρες, μετά το 2001, το ευρώ, με τη νομισματική ασφάλεια που προσέφερε, τα πρωτοφανώς χαμηλά επιτόκια και την απίστευτη ευκολία δανεισμού που έφερε μαζί του, λειτούργησε όχι ως κίνητρο για ανάπτυξη ή καύσιμο για επενδύσεις, αλλά ως τρόμπα που γιγάντωνε οικονομικές φούσκες.
Το φθηνό και πανεύκολο δανεικό χρήμα, από τη μια, και η αυταπάτη ότι αφού δεν έχουμε πια εθνικό νόμισμα δεν έχουμε και λόγο να χολοσκάμε για το ισοζύγιο πληρωμών, την ανταγωνιστικότητα ή τα επίπεδα δανεισμού, από την άλλη, οδήγησε σε μια έκρηξη της κατανάλωσης (με δανεικά) και σε μικρότερες ή μεγαλύτερες φούσκες (συνήθως στις τιμές των ακινήτων).
Το πρόβλημα, φυσικά, είναι πριν απ΄ όλα δικό μας, των «άσωτων χωρών» της ευρωζώνης. Ο καθένας πρέπει να πάρει το μάθημα της ασωτίας του, της αυταπάτης ότι το κέρας της (γερμανικής) Αμάλθειας θα έρρεε αδιάκοπα φτηνά δανεικά. Και ο καθένας πρέπει μόνος να βάλει σε τάξη τα του οίκου του (στην περίπτωσή μας να λύσουμε το πολιτικό, πρωτίστως, και δευτερευόντως οικονομικό πρόβλημα που μας οδήγησε στα τελευταία 6 χρόνια στο πρωτοφανές και εγκληματικό: να έχουμε ονομαστική αύξηση του εθνικού προϊόντος κατά 40%, αλλά η αύξηση των πρωτογενών δαπανών της κεντρικής κυβέρνησης να είναι διπλάσια, 87%, και τα φορολογικά έσοδα να αυξηθούν μόνον κατά 31%).
Αλλά, από την άλλη, είναι καιρός να αναγνωριστεί ότι το πρόβλημα δεν είναι μόνον των υπερχρεωμένων χωρών της ευρωζώνης, είναι της Ευρώπης της ίδιας. Η αποτυχία είναι και δική της. Απόδειξη ενός λάθους στην αρχιτεκτονική της. Έχει η Ευρώπη συνολικά και μέρος ευθύνης και χρέος συνδρομής στην αντιμετώπιση, με ευρωπαϊκά, επιπλέον των εθνικών, μέτρα, του προβλήματος.
Το «κόψτε τον λαιμό σας και βρείτε μόνοι σας λύση» δεν θα ήταν δίκαιη αντιμετώπιση. Δεν θα ήταν πολύ περισσότερο πολιτική συνεπής προς την ιδέα της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Και, προπάντων, δεν θα οδηγούσε σε κανενός είδους λύση- μόνο σε μια άβυσσο παρατεταμένης ύφεσης και κοινωνικής συμφοράς. Κι αυτή είναι μια αλήθεια που σιγά σιγά πρέπει ν΄ αρχίζουμε να τη φωνάζουμε πιο δυνατά και πιο συντονισμένα, από κοινού, οι «άτυχοι» ή «ανέμελοι» του ευρώ...
Τα τελευταία 6 χρόνια έγινε κάτι πρωτοφανές και εγκληματικό: είχαμε ονομαστική αύξηση του εθνικού προϊόντος κατά 40%, αλλά η αύξηση των πρωτογενών δαπανών της κεντρικής κυβέρνησης ήταν διπλάσια, 87%, και τα φορολογικά έσοδα αυξήθηκαν μόνον κατά 31%
Η σκηνή επαναλήφθηκε το επόμενο απόγευμα. Ήμουν στο γραφείο του γραμματέα του συνδικάτου των δημοσίων υπαλλήλων (που υπέστησαν μια συνολική μείωση αποδοχών κατά 14%), όταν ήρθαν οι πρώτες αναφορές για το Πρόγραμμα Σταθερότητας που η ελληνική κυβέρνηση είχε μόλις ανακοινώσει. «Είναι μια παρηγοριάείπε και ο συνδικαλιστής- να ξέρεις ότι δεν είσαι μόνος στα βάσανα, ότι το πρόβλημα το έχουν και άλλοι. Κι είναι μια παρηγοριά, επίσης, να βλέπεις ότι μια άλλη κυβέρνηση αρνείται να ακολουθήσει το παράδειγμα των ιρλανδικών περικοπών...».
Είναι πράγματι μια παρηγοριά να ξέρεις πως δεν είσαι μόνος στη δυστυχία. Όσο κι αν η οικονομική ιστορία των δύο τελευταίων δεκαετιών είναι πολύ διαφορετική σε κάθε χώρα, όσο κι αν είναι διαφορετικές οι αιτίες που προκάλεσαν τον δημοσιονομικό εκτροχιασμό στην Ιρλανδία και στην Ελλάδα (ή την Ισπανία και την Πορτογαλία), έχουμε όλοι τώρα κάτι κοινό: μεγάλα ελλείμματα, μεγάλα χρέη και δύστροπους δανειστές. Και μοιραζόμαστε όλοι, λίγο- πολύ, μία τουλάχιστον κοινή αιτία του προβλήματος. Σε όλες αυτές τις χώρες, μετά το 2001, το ευρώ, με τη νομισματική ασφάλεια που προσέφερε, τα πρωτοφανώς χαμηλά επιτόκια και την απίστευτη ευκολία δανεισμού που έφερε μαζί του, λειτούργησε όχι ως κίνητρο για ανάπτυξη ή καύσιμο για επενδύσεις, αλλά ως τρόμπα που γιγάντωνε οικονομικές φούσκες.
Το φθηνό και πανεύκολο δανεικό χρήμα, από τη μια, και η αυταπάτη ότι αφού δεν έχουμε πια εθνικό νόμισμα δεν έχουμε και λόγο να χολοσκάμε για το ισοζύγιο πληρωμών, την ανταγωνιστικότητα ή τα επίπεδα δανεισμού, από την άλλη, οδήγησε σε μια έκρηξη της κατανάλωσης (με δανεικά) και σε μικρότερες ή μεγαλύτερες φούσκες (συνήθως στις τιμές των ακινήτων).
Το πρόβλημα, φυσικά, είναι πριν απ΄ όλα δικό μας, των «άσωτων χωρών» της ευρωζώνης. Ο καθένας πρέπει να πάρει το μάθημα της ασωτίας του, της αυταπάτης ότι το κέρας της (γερμανικής) Αμάλθειας θα έρρεε αδιάκοπα φτηνά δανεικά. Και ο καθένας πρέπει μόνος να βάλει σε τάξη τα του οίκου του (στην περίπτωσή μας να λύσουμε το πολιτικό, πρωτίστως, και δευτερευόντως οικονομικό πρόβλημα που μας οδήγησε στα τελευταία 6 χρόνια στο πρωτοφανές και εγκληματικό: να έχουμε ονομαστική αύξηση του εθνικού προϊόντος κατά 40%, αλλά η αύξηση των πρωτογενών δαπανών της κεντρικής κυβέρνησης να είναι διπλάσια, 87%, και τα φορολογικά έσοδα να αυξηθούν μόνον κατά 31%).
Αλλά, από την άλλη, είναι καιρός να αναγνωριστεί ότι το πρόβλημα δεν είναι μόνον των υπερχρεωμένων χωρών της ευρωζώνης, είναι της Ευρώπης της ίδιας. Η αποτυχία είναι και δική της. Απόδειξη ενός λάθους στην αρχιτεκτονική της. Έχει η Ευρώπη συνολικά και μέρος ευθύνης και χρέος συνδρομής στην αντιμετώπιση, με ευρωπαϊκά, επιπλέον των εθνικών, μέτρα, του προβλήματος.
Το «κόψτε τον λαιμό σας και βρείτε μόνοι σας λύση» δεν θα ήταν δίκαιη αντιμετώπιση. Δεν θα ήταν πολύ περισσότερο πολιτική συνεπής προς την ιδέα της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Και, προπάντων, δεν θα οδηγούσε σε κανενός είδους λύση- μόνο σε μια άβυσσο παρατεταμένης ύφεσης και κοινωνικής συμφοράς. Κι αυτή είναι μια αλήθεια που σιγά σιγά πρέπει ν΄ αρχίζουμε να τη φωνάζουμε πιο δυνατά και πιο συντονισμένα, από κοινού, οι «άτυχοι» ή «ανέμελοι» του ευρώ...
Τα τελευταία 6 χρόνια έγινε κάτι πρωτοφανές και εγκληματικό: είχαμε ονομαστική αύξηση του εθνικού προϊόντος κατά 40%, αλλά η αύξηση των πρωτογενών δαπανών της κεντρικής κυβέρνησης ήταν διπλάσια, 87%, και τα φορολογικά έσοδα αυξήθηκαν μόνον κατά 31%
