Η χωροταξία και ο Καλλικράτης

Η χωροταξία, ως γνωστόν, είναι ένα από τα βασικά μαθήματα που διδάσκονται στις αρχιτεκτονικές σχολές. Είναι βέβαιο λοιπόν ότι ο Καλλικράτης, ο μεγάλος αρχιτέκτονας της αρχαιότητας, δεν θα αισθανόταν καθόλου καλά αν διαπίστωνε πόσο κακοποιείται, στο όνομά του, η έννοια της χωροταξίας.

«Τοπικές αντιδράσεις για το χωροταξικό των νέων Δήμων», «στάση αναμονής κρατούν οι δήμαρχοι μέχρι να παρουσιάσει η κυβέρνηση τον χωροταξικό σχεδιασμό των νέων Δήμων», «καθυστερεί η χωροταξική κατανομή των νέων Δήμων», είναι μερικές από τις εκφράσεις που ακούγονται και γράφονται καθημερινά, προς δόξαν της ημιμάθειάς μας. Το πρόβλημα είναι ότι όταν μιλάμε εν προκειμένω για χωροταξία και χωροταξικό σχεδιασμό, δεν εννοούμε πράγματι τη χωροταξία και τον χωροταξικό σχεδιασμό, αλλά απλώς τη χωροθέτηση των διοικητικών και γεωγραφικών ορίων των νέων Δήμων. Παρότι γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο η κυβέρνηση επέλεξε ν’ «ανοίξει» σε δεύτερη φάση το θέμα της χωροθέτησης των νέων Δήμων, το ενδιαφέρον φαίνεται δυστυχώς να επικεντρώνεται σ’ αυτό θέμα, ενώ παραμερίζονται τα μείζονα θέματα που θέτει η προωθούμενη διοκητική μεταρρύθμιση. Αποδεικνύεται, για μια ακόμη φορά, πόσο δύσκολο τελικά είναι να ξεφύγουμε από τον μικρόκοσμό μας.

Ο «Καλλικράτης» ωστόσο, αποτελεί όντως τη μεγάλη ευκαιρία για ένα σοβαρό πολιτικό και επιστημονικό διάλογο για τη χωροταξία. Με άλλα λόγια, την ευκαιρία για ένα σοβαρό πολιτικό και επιστημονικό διάλογο για το σύστημα διακυβέρνησης της χώρας, αφού χωροταξία, σε τελευταία ανάλυση, δεν είναι τίποτε άλλο, παρά ο συνολικός τρόπος οργάνωσης της κοινωνίας, δηλαδή η ίδια η ουσία και το περιεχόμενο της διακυβέρνησης. Με αυτή την έννοια, πολύ σωστά ο Γ.Παπανδρέου συνέδεσε τη μεταρρύθμιση όχι απλώς με την αποκέντρωση αρμοδιοτήτων και πόρων, αλλά με το συνολικό σχέδιο για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της χώρας σ’ ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο και απαιτητικό διεθνές περιβάλλον, με την αλλαγή του αναπτυξιακού της προτύπου, την εξοικονόμηση πόρων και την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού.

Το μεγάλο πλεονέκτημα του «Καλλικράτη» είναι ότι για πρώτη φορά επιχειρείται συνολική και συντονισμένη παρέμβαση σ’ όλες τις βαθμίδες της αυτοδιοίκησης και της αποκεντρωμένης διοίκησης και μάλιστα μ’ ένα προγραμματικό πλαίσιο που βρίσκεται σε σημαντική αντιστοιχία με όσα έχουν επεξεργαστεί τα τελευταία χρόνια τα θεσμικά όργανα της αυτοδιοίκησης και το Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΙΤΑ). Προφανώς και υπάρχουν πολλά περιθώρια για βελτιώσεις του προγράμματος. Προφανές είναι επίσης ότι με τον «Καλλικράτη» δεν ολοκληρώνεται η συνολική μεταρρύθμιση του διοικητικού συστήματος της χώρας, αφού μένει σε εκκρεμότητα η αναγκαία ριζική αλλαγή της κεντρικής διοίκησης, ώστε πράγματι αυτή να περιοριστεί σε επιτελικό ρόλο. Όμως γίνεται ένα σημαντικό και τολμηρό βήμα για «μια νέα χωροταξία», που χρειάζεται την ενεργό συμβολή όλων των δημιουργικών δυνάμεων του τόπου για να στηριχθεί, να βελτιωθεί και να ολοκληρωθεί.

Και ένα υστερόγραφο: η ανανεωτική Αριστερά, ο ΣΥΝ, ήταν το πρώτο κόμμα που ήδη στις αρχές της δεκαετίας του ΄90 διατύπωσε την πρόταση για δύο επίπεδα αυτοδιοίκησης στο πλαίσιο της συνολικής μεταρρύθμισης του συστήματος διακυβέρνησης. Αυτή τη στιγμή, λοιπόν, είναι περισσότερο αναγκαίος από ποτέ ο πρωωθημένος αυτοδιοικητικός λόγος που ιστορικά έχει κατακτήσει ο χώρος αυτός και όχι η αφοριστική απόρριψη του «Προγράμματος Καλλικράτης» στο όνομα των όποιων υπαρκτών ελλείψεων, που αδικεί, πιστεύω, τη μεγάλη, διαχρονική συμβολή της ανανεωτικής Αριστεράς στην αυτοδιοίκηση.

---

* Ο Πάνος Σκοτινιώτης είναι δικηγόρος, πρώην νομάρχης και βουλευτής Μαγνησίας