Η διαβούλευση για τον "Καλλικράτη"

Δέχτηκα με ανακούφιση την ανακοίνωση του πρωθυπουργού να προχωρήσει σε νομοθετική ρύθμιση, επιδιώκοντας την “υπέρβαση του άκρατου συγκεντρωτισμού του ελληνικού κράτους” και με εργαλείο τη “νέα αρχιτεκτονική στην αυτοδιοίκηση και την αποκεντρωμένη διοίκηση”. Η πρωτοβουλία βαφτίστηκε “πρόγραμμα Καλλικράτης” και αναγγέλθηκε ότι οι εκλογές του Νοέμβρη 2010 θα γίνουν με τη νέα δομή, με σκοπό να εναρμονιστεί η χώρα “στο θεσμικό κεκτημένο του νομικού και πολιτικού πολιτισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης των Κρατών και των Περιφερειών”.

Με την επιδιωκόμενη ρύθμιση θεσπίζονται τρεις βαθμίδες διοίκησης, οι δύο αιρετές -η περιφερειακή και η δημοτική αυτοδιοίκηση- και η τρίτη ως αποκεντρωμένη κρατική. Στο αναρτημένο στο διαδίκτυο κείμενο δημόσιας διαβούλευσης αναφέρεται ότι η μεταρρύθμιση “σχεδιάστηκε με όρους μονιμότητας, με την επίγνωση ότι πρέπει να ξεπεραστούν οι προσωρινές λύσεις, που αναπαράγουν εκκρεμότητες” και “θεμελιώνεται σε τρεις άξονες, εντός του πλαισίου που ορίζει το Σύνταγμα, με στόχο τη δημιουργία επιτελικού κράτους με αποκεντρωμένα όργανα, εξοπλισμένα με αποφασιστικές αρμοδιότητες και με πόρους και προσωπικό”.

Στη θέση των 54 Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων, οι οποίες καταργούνται, προβλέπεται η λειτουργία 13 Περιφερειακών Αυτοδιοικήσεων με αιρετό περιφερειακό συμβούλιο και άμεσα αιρετό περιφερειάρχη. Οι μονάδες των 1.034 σημερινών Δημοτικών Αυτοδιοικήσεων “δεν θα υπερβαίνουν τις 370” και στη θέση των σημερινών 13 Διοικητικών Περιφερειών “συγκροτούνται έως 7 Γενικές Διοικήσεις”.

Εύλογα δημιουργείται ένα πρώτο ερώτημα. Έχουν άραγε αντληθεί συμπεράσματα από την εφαρμογή της προηγούμενης μεταρρύθμισης, που είχε ονομαστεί Καποδίστριας και διέθετε ανάλογα χαρακτηριστικά; Λογικά θα αναμενόταν να ανοίξει διάλογος και να εκτιμηθούν εάν και σε ποιο βαθμό απέδωσε θετικά ο προηγούμενος και σχετικά πρόσφατος δραστικός περιορισμός του αριθμού των Δήμων και, προκειμένου να προχωρήσει κανείς σε νέες συνενώσεις, εάν όντως “αποκτήθηκαν ισχυρές μονάδες τοπικής ανάπτυξης, οι οποίες εξελίχθηκαν σε αποτελεσματικούς διαχειριστές υπηρεσιών”.

Σημειώνεται ότι, όπως και η προηγούμενη συνένωση των Δήμων, έτσι και η παρούσα προωθείται δίχως χωροταξική λογική και επομένως δίχως επιστημονική στήριξη. Στο κείμενο διαβούλευσης αναφέρεται μόνον ο αυθαίρετα προαποφασισμένος τελικός αριθμός των δημοτικών μονάδων και κανένα πραγματικό κριτήριο για τη μέθοδο συγκρότησής τους, πέραν των γνωστών βερμπαλιστικών. Να υπενθυμίσω ότι η χωροταξία προϋποθέτει εκτίμηση της κατάστασης και παρέμβαση σε τρία επίπεδα -τον χώρο, την κοινωνία και την ανάπτυξη- και φυσικά δεν ταυτίζεται με τη χωρική διάσταση, όπως ο όρος χρησιμοποιείται εντελώς αδόκιμα στο εν λόγω κείμενο.

Αλλά και ποιες εμπειρίες αντλήθηκαν από την επίσης σχετικά πρόσφατη θεαματική θεσμοθέτηση των “δημοκρατικών” αιρετών Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων, οι οποίες τώρα με την ίδια ευκολία καταργούνται για να αντικατασταθούν από τις Περιφερειακές Αυτοδιοικήσεις; Στο αναρτημένο στο διαδίκτυο κείμενο, ενώ χρησιμοποιούνται κατά κόρον οι λέξεις “αρχιτεκτονική” και “χωροταξία”, ο μοναδικός χωρικός προσδιορισμός που περιλαμβάνεται αναφέρεται στη συγκρότηση των 13 “νέων” περιφερειών στα όρια των παλαιών - σημερινών. Μάλιστα ο κατηγορηματικός τρόπος με τον οποίον αναφέρεται η συγκεκριμένη ρύθμιση προδίδει ότι και αυτό το στοιχείο είναι προαποφασισμένο και επομένως εκτός διαβούλευσης. Να σημειωθεί ότι όλα τα παραπάνω δεν είναι δίχως οικονομικό και κοινωνικό κόστος, όταν μάλιστα δεν εξασφαλίζονται οι προϋποθέσεις για την τήρηση του όρου “μονιμότητα των ρυθμίσεων”. Για ακόμη μια φορά θα απαιτηθεί νέα αναδιάταξη όλων των υπηρεσιών, του συνόλου των διευθύνσεων και των υπαλλήλων, όλων των κτηριακών εγκαταστάσεων και πάει λέγοντας.

Τέλος, εάν καλώς έχουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τα μεγέθη των σημερινών δεκατριών περιφερειών, τότε για ποιον λόγο δεν ταυτίζονται ο αριθμός και τα όρια των νέων Περιφερειών με αυτά των Γενικών Διοικήσεων; Προφανώς για να συντηρούμε μονίμως εκκρεμότητες, ώστε σε κάποια χρόνια -εάν βολέψει- οι δεκατρείς Περιφέρειες να μετασχηματιστούν σε “έως επτά”. Όμως, επειδή η κυβέρνηση βιάζεται (!!!), προχωρεί ακάθεκτα ισχυριζόμενη ότι με αυτές τις ανώριμες ρυθμίσεις θα υπερβεί τον άκρατο συγκεντρωτισμό. Δεν λαμβάνει υπόψη της -ίσως και να μην θέλει- τα αυτονόητα, ότι η όποια νέα δομή οφείλει να υπερβεί τη σημερινή Ελλάδα της μιας και μοναδικής Περιφέρειας με κέντρο την Αθήνα, όπου λαμβάνονται όλες οι αποφάσεις από τη μοναδική αιρετή κεντρική κυβέρνηση. Αυτή αποφασίζει από την πολιτική για την παιδεία έως... αν θα επισκευαστεί ο μόλος σε ένα νησί.

Πώς λοιπόν θα αποκεντρωθεί η χώρα με, από την μια πλευρά, την Αττική των 4.000.000 κατοίκων και του συντριπτικού ποσοστού των δραστηριοτήτων και από την άλλη πλευρά την Περιφέρεια του Βορείου Αιγαίου των 200.000 ή αυτήν της Δυτικής Μακεδονίας των 300.000 κατοίκων; Η κυβέρνηση φαίνεται να αγνοεί ότι προηγούνται οι αποφάσεις για τη “νέα” οργάνωση των δικτύων της χώρας -του οικιστικού, των μεταφορικών και ενεργειακών υποδομών, της ανάδειξης και διαχείρισης του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, κ.λπ. -και έπονται αυτές για τη διοικητική δομή, που τους αντιστοιχεί.

Μένει, λοιπόν, αναπάντητο το ερώτημα: Σε τι θέμα ακριβώς διαβουλευόμαστε;

* Η Ρ. Κλουτσινιώτη είναι αρχιτέκτων-πολεοδόμος