Σε συνθήκες κρίσης, η αναδιανομή τροφοδοτεί την ανάπτυξη

Είναι προφανές ότι η λειτουργία, οι πόροι και οι παροχές του ασφαλιστικού συστήματος και των συντάξεων πρέπει να υποστηρίζουν δυο βασικούς στόχους: πρώτον, την εξασφάλιση ενός αξιοπρεπούς βιοτικού επιπέδου για τους ηλικιωμένους και συνταξιούχους και, δεύτερον, την αναπτυξιακή ισορροπία και δυναμική μιας οικονομίας. Σε συνθήκες δημοσιονομικής κρίσης, όπως η σημερινή, προστίθεται και ένας τρίτος στόχος, που αφορά τη συμβολή του στη δημοσιονομική σταθερότητα και εξυγίανση. Στο παρόν σχόλιο αναφέρομαι μόνο στον δεύτερο στόχο, δηλαδή την ανάπτυξη, πάντα σε σχέση με την από την κυβέρνηση προτεινόμενη ασφαλιστική μεταρρύθμιση και την καθιέρωση μιας εθνικής ή βασικής σύνταξης. Εδώ, τρεις παρατηρήσεις:

Είναι προφανές ότι σε συνθήκες οικονομικής κρίσης εξασθενεί το επιχείρημα του νεοφιλελευθερισμού, που αντιλαμβάνεται την εισαγωγή κεφαλαιοποιητικών συστημάτων ασφάλισης ως αύξηση της αποταμίευσης, της επένδυσης και συνεπώς μεγαλύτερης, θεωρητικά, ποσοτικής αύξησης του ΑΕΠ. Τα όποια αποτελέσματα εμφανίζονται εξαιρετικά αργά, ενώ σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης είναι αμφίβολη η συμβολή τους στη εθνική οικονομία.

Αντίθετα, κερδίζει σε σημασία η αντίληψη ότι οι πόροι της κοινωνικής ασφάλισης πρέπει να ενισχύουν τη σημερινή κατανάλωση και την ενεργό ζήτηση. Αυτό σημαίνει, στην πράξη, διατήρηση και ενίσχυση των διανεμητικών συστημάτων τύπου PAYG, καθώς και εισαγωγή της εθνικής σύνταξης. Και στα δυο αυτά συστήματα οι συνταξιοδοτικές παροχές μεταβάλλονται άμεσα σε στοιχείο της σημερινής ενεργού ζήτησης.

Τέλος, η εισαγωγή της εθνικής σύνταξης και η ανάληψη του σχετικού κόστους από τον κρατικό προϋπολογισμό και τη γενική φορολογία, με την «κοινωνικοποίηση» ενός μέρους της χρηματοδότησης, μπορεί να επιτρέψει τη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών που πληρώνουν οι επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι και οι οποίες στην Ελλάδα είναι υψηλότερες από ό,τι στην υπόλοιπη Ευρώπη. Η μείωση των τελευταίων θα μειώσει ανάλογα το κόστος εργασίας, θα αυξήσει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και της οικονομίας, θα ανακουφίσει τις επιχειρήσεις και τους αυτοαπασχολούμενους και θα αυξήσει την απασχόληση συμβάλλοντας παράλληλα και στη μείωση της εισφοροδιαφυγής. Σε αυτή την πτυχή κρύβεται ένα κρίσιμο αναπτυξιακό απόθεμα, πολύ σημαντικότερο από την όποια υιοθέτηση κεφαλαιοποιητικών σχημάτων, που θα επιτρέψει την άμεση τροφοδότηση της οικονομικής ανάπτυξης.

Είναι βέβαιο ότι οι συνθήκες δημοσιονομικής κρίσης δεν διευκολύνουν την εφαρμογή ενός τέτοιου συνολικού σχεδίου σήμερα. Ωστόσο η διατύπωσή του είναι ζωτική ανάγκη για ασφαλισμένους και επιχειρήσεις. Η εμπιστοσύνη αποτελεί σημαντικό στοιχείο μιας ειλικρινούς μεταρρύθμισης. Προτείνουμε να διατυπωθεί αυτό το σχέδιο σε στενό συνδυασμό με τον πρώτο στόχο, δηλαδή την εγγύηση μιας αξιοπρεπούς σύνταξης. Ωστόσο η εφαρμογή της να προβλέπει χρονικές φάσεις υλοποίησης ανάλογες των δημοσιονομικών δυνατοτήτων.

*Ο Θ. Σακελλαρόπουλος, είναι καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο