Παρούσα και πάλι η Ευρώπη

Τα εξωφρενικά επίπεδα που έφτασαν τα spreads των ελληνικών ομολόγων κινητοποιούν επιτέλους την Ευρώπη. Ετοιμάζοντας το Συμβούλιο Eurogroup, οι ειδικοί της οικονομικής και δημοσιονομικής επιτροπής (EFC) συγκεκριμενοποιούν τον έως τώρα ασαφή «μηχανισμό στήριξης». Ισχυρό μήνυμα υπέρ λογικών επιτοκίων για το δανεισμό της Ελλάδας εξέπεμψε ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Ζαν-Κλοντ Τρισέ. «Θα είμαστε έτοιμοι να παρέμβουμε, αν το ζητήσουν οι Έλληνες», διαβεβαίωσε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν Βαν Ρομπόι. Στις 16 Απριλίου, μετά το Eurogroup, θα δούμε πλέον, εμείς και οι κερδοσκόποι, τι ακριβώς «στήριξη» προσφέρεται.

Θετικές έρχονταν προχθές Παρασκευή οι πληροφορίες από τις Βρυξέλλες, όπου συνεδρίαζε η οικονομική και δημοσιονομική επιτροπή (στην οποία μετέχουν ανώτατα στελέχη των υπουργείων Οικονομικών και των κεντρικών τραπεζών των χωρών μελών, από την Ελλάδα ο πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων Γιώργος Ζανιάς και ο υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Παπαδάκης). Η επιτροπή EFC φαινόταν να καταλήγει σε όρους δανεισμού ανάλογους με αυτούς που προσφέρει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, σύμφωνα με πηγή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που μίλησε στο Reuterʼs, που θα σήμαινε ένα επιτόκιο κοντά στο 4%, ή, κατά άλλους υπολογισμούς, μεταξύ 4% και 5%. Αντιρρήσεις δεν είχε γίνει γνωστό να προβάλλονται σε αυτό το τεχνικό επίπεδο των εθνικών εμπειρογνωμόνων από καμμία πλευρά. Η ανακοίνωση τέτοιων συγκεκριμένων όρων επίσημα από το Eurogroup την ερχόμενη Παρασκευή 16/4, εφόσον δεν ανακύψουν διαφωνίες ούτε στο πολιτικό επίπεδο των υπουργών Οικονομικών, θα είχε οπωσδήποτε ευεργετική επίπτωση στο κόστος δανεισμού της Ελλάδας, χωρίς να αναγκαστεί η χώρα μας να προσφύγει στο μηχανισμό.

Κόντρα σε μια τέτοια ευνοϊκή προοπτική ανακοινώθηκε αργά προχθές το απόγευμα αιφνίδια η απόφαση του οίκου αξιολόγησης Fitch να υποβαθμίσει την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας, και μάλιστα κατά δύο βαθμίδες: από ΒΒΒ+ σε ΒΒΒ- και με προοπτική αρνητική. Στο Λονδίνο λεγόταν ότι η Fitch εξέδωσε την απόφασή της όταν εκτίμησε ότι είχε «κλειδώσει» ο μηχανισμός στήριξης, θεωρώντας βέβαιο πλέον ότι θα προσέφευγε η Ελλάδα σε αυτόν. Η βαθμίδα ΒΒΒ- είναι η χαμηλότερη που θεωρείται επενδυτική ευκαιρία (πιο κάτω τα ομόλογα αποκαλούνται σκουπίδια - junk - κι ενδιαφέρουν μόνο κερδοσκόπους. Η Moodyʼs, υπενθυμίζεται, διατηρεί την Ελλάδα στο Α-, η δε Standard & Poorʼs στο ΒΒΒ+). Είναι επίσης η χαμηλότερη βαθμίδα που δέχεται ως ενέχυρο η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με τα έκτακτα μέτρα ενίσχυσης της ρευστότητας που έλαβε πέρυσι. Το καθεστώς αυτό το παρέτεινε πρόσφατα και στο 2011 προς χάριν της Ελλάδας, όπως εκτιμήθηκε ευρύτατα – χωρίς ποτέ να το παραδεχθεί, βέβαια, η ίδια η ΕΚΤ.

Νωρίτερα πάντως ο υπουργός Οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου, ύστερα από συνεργασία του με τον πρωθυπουργό, είχε για άλλη μια φορά διαβεβαιώσει ότι η Ελλάδα «δεν σκοπεύει να κάνει χρήση του μηχανισμού», τονίζοντας ότι «είναι πολύ σημαντικό για τη χώρα μας, να υπάρχει αυτό το δίχτυ ασφάλειας». Εξέφρασε εξάλλου την πεποίθηση ότι τα επιτόκια δανεισμού θα κατέβουν σε πιο λογικά επίπεδα, όσο θα βελτιώνονται τα αποτελέσματα της οικονομικής πολιτικής.

Σύμφωνα με τους Financial Times, η συμφωνία στις Βρυξέλλες επήλθε ύστερα από αίτημα του πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου προς τον Ισπανό ομόλογό του και προεδρεύοντα Χοσέ Λουίς Θαπατέρο, χωρίς πάντως να ζητήσει την ενεργοποίηση του μηχανισμού. Ο Θαπατέρο είχε τονίσει στην εφημερίδα την ανάγκη ξεκάθαρου μηνύματος προς τις αγορές χωρίς καμμία υπόνοια αβεβαιότητας ή ασάφειας.

Πιο κάτω τα spreads

Οι πληροφορίες για τη συμφωνία στις Βρυξέλλες τόνωσε την ισοτιμία του ευρώ, τα Χρηματιστήρια, και, βέβαια, και τα ελληνικά ομόλογα. Τα spreads έναντι των γερμανικών υποχώρησαν πάλι κάτω από τις 400 μονάδες βάσης μετά τα νέα ιστορικά επίπεδα στα οποία τα είχαν ανεβάσει οι αγορές την Τετάρτη και την Πέμπτη, πάνω από τις 450 μονάδες βάσης. Είχαν φτάσει δηλαδή αποδόσεις που ισοδυναμούσαν με επιτόκιο έως και 7,5%. Τα δε διαβόητα CDS, τα ασφάλιστρα έναντι του κινδύνου χρεοκοπίας, ξεπερνούσαν ακόμα και τα ισλανδικά, ή εκείνα της Ουγγαρίας τις παραμονές της επέμβασης εκεί του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Η Ελλάδα έγινε έτσι και πάλι κυρίαρχο θέμα στο διεθνή Τύπο, θεωρήθηκε υπαίτια για νέα πτώση του ευρώ αλλά και των Χρηματιστηρίων σε όλον τον κόσμο, και μας ήρθε ένας καταιγισμός συστάσεων να ζητήσουμε βοήθεια από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης ή να προσφύγουμε απʼ ευθείας στο ΔΝΤ. Από τους πρώτους που απηύθυναν τις υποδείξεις αυτές ήταν η Fitch – ο πρώτος οίκος αξιολόγησης τον περασμένο Οκτώβριο που υποβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας.

Στην καταστροφική πορεία έβαλε ένα πρώτο φρένο η (καθιερωμένη μηνιαία) συνέντευξη Τύπου του Ζαν-Κλοντ Τρισέ νωρίς το απόγευμα της Πέμπτης, αμέσως μετά το διοικητικό συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Η δήλωσή του ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται να χρεοκοπήσει έδωσε αμέσως τίτλους σε όλα τα μέσα (για την ακρίβεια, είπε απαντώντας σε σχετική ερώτηση δημοσιογράφου: «Με όλη την πληροφόρηση που έχω, θέμα χρεοκοπίας δεν υπάρχει»). Πιο σημαντική, ωστόσο, θα πρέπει να αξιολογηθεί η εμμονή του στην πολιτική ευθύνη των κυβερνήσεων της Ευρωζώνης, στην «πολύ σοβαρή δέσμευση που ανέλαβαν» στις 25 Μαρτίου, όπως τόνισε πολλές φορές, και ιδίως η γνώμη του για το επιτόκιο των διμερών δανείων που προβλέπει ο μηχανισμός: θα πρέπει να καλύπτει τουλάχιστον το κόστος αναχρηματοδότησης για κάθε χώρα είπε, με μια διατύπωση που υπονοούσε ότι εκεί κοντά θα πρέπει να κινηθεί. Αυτή η γνώμη του προέδρου της ΕΚΤ συμπίπτει με των περισσοτέρων Ευρωπαίων ηγετών, έρχεται όμως σε διάσταση με την καγκελάριο Άγγελα Μέρκελ, η οποία έχει πει ότι σε χώρα που θα προσέφευγε στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης τα δάνεια θα έπρεπε να δοθούν με όρους αγοράς. Δέχθηκε έτσι δριμύτατες επιθέσεις προχθές από γερμανικές εφημερίδες, όπως η Handelsblatt. Ώσπου να νυχτώσει πάντως η ίδια εφημερίδα πρόβαλε πρώτο θέμα στην ιστοσελίδα της την οξεία κριτική του γνωστού χρηματιστή Τζορτζ Σόρος για τη λανθασμένη γερμανική πολιτική έναντι της Ελλάδας: Αν η Γερμανία δεχόταν να δοθούν χρήματα με ευνοϊκότερους όρους, τότε θα πέσουν και τα επιτόκια της αγοράς, είπε ο Σόρος, διαφορετικά οδηγεί τη χώρα στην άβυσσο.

Σημαντική επίσης ήταν η εκ νέου δήλωση του κ. Τρισέ ότι το πρόγραμμα της ελληνικής κυβέρνησης είναι πειστικό, ότι πρέπει τώρα να εφαρμοστεί, και δεν έχουμε λόγους να αμφιβάλλουμε ότι θα εφαρμοστεί. Στην ίδια κατεύθυνση, το υπουργείο Οικονομικών είχε ανακοινώσει την Πέμπτη το απόγευμα τα στοιχεία για την εκτέλεση του προϋπολογισμού το πρώτο τρίμηνο φέτος, που δείχνουν μείωση του ελλείμματος 40% έναντι του 2009, από 7,1 σε 4,3 δις ευρώ.

Προετοιμάστηκε στροφή της ευρωπαϊκής πολιτικής

Το έδαφος για την αναγκαία στροφή της ευρωπαϊκής πολιτικής είχε προετοιμάσει με συνέντευξή του σε τέσσερις μεγάλες ευρωπαϊκές εφημερίδες ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν Βαν Ρομπόι:

Η συμφωνία να θεσπίσουμε ένα μηχανισμό χρηματοοικονομικής βοήθειας δεν θα γίνει αξιόπιστη παρά μόνον όταν γίνει λειτουργική, τόνιζε, εξηγώντας έμμεσα την έξαρση του κόστους δανεισμού της Ελλάδας με την ασάφεια του μηχανισμού στήριξης που συμφώνησαν οι ηγέτες της Ευρωζώνης στις 25 Μαρτίου. Η διαδικασία για τον προσδιορισμό των επιμέρους τρόπων εφαρμογής ξεκίνησε και αν απομείνουν κάποια προβλήματα, θα επιλυθούν από τους υπουργούς Οικονομικών στο Eurogroup, είπε, διευκρινίζοντας ότι για τυχόν ενεργοποίηση δεν θα απαιτηθεί νέα απόφαση σε επίπεδο κορυφής.

Επιφυλακτικός ήταν ο κ. Ρομπόι απέναντι στη γερμανική πρόταση για την ίδρυση Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου, ενώ για τον ενδεχόμενο αποκλεισμό χώρας μέλους από την Ευρωζώνη (που έχει αναφέρει η κ. Μέρκελ) είπε ότι ουδέποτε θα υπήρχε ομοφωνία. Μέγιστο κίνδυνο για την Ευρώπη θεωρεί το λαϊκισμό, που γεννά, όπως είπε, η έλλειψη ευρωπαϊκής δέσμευσης.

«Άγνωστος Χ» παραμένει πάντως η στάση της γερμανικής κυβέρνησης. Εκπρόσωπός της, κατά τους Financial Times, αρνήθηκε να σχολιάσει τις τελευταίες εξελίξεις, ενώ νωρίτερα εκπρόσωπος του υπουργείου Οικονομικών επαναλάμβανε ότι η Ελλάδα δεν έχει πρόβλημα δανεισμού.