Οι παράπλευρες απώλειες στην καθημερινότητα
Δήμητρα Κρουστάλλη, Το Βήμα της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2005-02-20
Λίγες ημέρες πριν από τα Χριστούγεννα οι δάσκαλοι σε κάποια ιταλικά σχολεία άλλαξαν στα κάλαντα το όνομα του Χριστού με τη λέξη «αρετή» και έβγαλαν τη φάτνη από το δέντρο, για να μην προσβάλουν μαθητές από άλλα θρησκεύματα.
Η ενέργεια αυτή δίχασε την κοινωνία.
«Σεβαστή η θρησκευτική ουδετερότητα, τι γίνεται όμως με την παράδοση;» αναρωτιόνταν ιερείς και αρθρογράφοι εφημερίδων.
Η Ελλάδα απέχει έτη φωτός (ή σκότους) από τέτοια διλήμματα καθώς ακόμη βρίσκεται εν σπέρματι ο διάλογος για τον χωρισμό κράτους και εκκλησίας.
Αν προχωρούσε, όμως, πέραν των μεγάλων ζητημάτων όπως η εκκλησιαστική περιουσία, οι μισθοί των κληρικών κτλ., θα επηρεάζονταν και πολλές μικρότερες παράμετροι της καθημερινότητας.
Ξεκινώντας από το απλούστερο, θα καταργείτο ο αγιασμός σε σχολεία, στρατιωτικές μονάδες, εγκαίνια δημοσίων κτιρίων, έναρξη κάθε συνόδου της βουλής.
Θα άλλαζε η σειρά προβαδίσματος στο πρωτόκολλο των επισήμων τελετών και εορτών.
Σήμερα με την απόφαση 54129/1998 του υπουργού εσωτερικών, ο αρχιεπίσκοπος έπεται του προέδρου της δημοκρατίας, του πρωθυπουργού και του προέδρου της Βουλής.
Στη Θεσσαλονίκη, ο μητροπολίτης έχει τη δεύτερη θέση μετά τον υπουργό βορείου Ελλάδος και στις υπόλοιπες πρωτεύουσες νομών και έδρες νομαρχιών ο τοπικός μητροπολίτης προηγείται των υπολοίπων αρχών.
Θα καθιερωνόταν ο πολιτικός όρκος ως βασικός τύπος όρκου.
Σήμερα το άρθρο 59 του συντάγματος προβλέπει την ορκωμοσία αλλόθρησκων ή ετερόδοξων βουλευτών σύμφωνα με τον τύπο της δικής τους θρησκείας ή του δικού τους δόγματος.
Για τους άθεους βουλευτές ωστόσο, δεν υπάρχει ρητή πρόβλεψη.
Το παράδοξο είναι ότι για τον πρόεδρο της δημοκρατίας το σύνταγμα (άρθρο 33) προβλέπει μόνο θρησκευτικό όρκο «στο όνομα της Αγίας και Ομοούσιας και Αδιαίρετης Τριάδος».
Οι νομικοί εμφανίζονται διχασμένοι: κάποιοι θεωρούν ότι ισχύει αναλογικά το άρθρο 59, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι χρειάζεται να γίνει διορθωτική ερμηνεία καθώς το γράμμα του νόμου αντανακλά (εκ του πονηρού, πιστεύουν) το πνεύμα της προ του συντάγματος του 1975 διάταξης, η οποία όριζε ότι ο αρχηγός του κράτους πρέπει να είναι χριστιανός ορθόδοξος.
Ο πολιτικός όρκος θα καθιερωνόταν επίσης, σε όλα τα δικαστήρια.
Σήμερα ισχύουν δύο μέτρα και δύο σταθμά: στα πολιτικά δικαστήρια, σύμφωνα με την πρόσφατη τροποποίηση του άρθρου 408 του κώδικα πολιτικής δικονομίας (N. 2915/2001), ο μάρτυρας ερωτάται τι όρκο επιθυμεί να δώσει, θρησκευτικό ή πολιτικό (επίκληση της τιμής και της συνείδησης).
Αντιθέτως, στα ποινικά δικαστήρια (άρθρα 218, 220 κώδικασ πολιτικής δικονομίας) ο θρησκευτικός όρκος αποτελεί τον κανόνα, ενώ οι αλλόθρησκοι και οι άθεοι μπορούν να δώσουν πολιτικό όρκο, υπό την προϋπόθεση ότι θα δηλώσουν το θρησκευτικό τους πιστεύω και το δικαστήριο θα πειστεί για το αληθές της δήλωσής τους.
Ο εσταυρωμένος, που βρίσκεται πίσω από την έδρα των δικαστών, θα... αποκαθηλωθεί, όπως συνέβη σε άλλες χώρες της EE.
Εικόνες του Χριστού και της παναγίας δεν θα υπήρχαν σε σχολεία, γυμνάσια και λύκεια.
Οι θρησκευτικές εικόνες έχουν αφαιρεθεί από τους τοίχους της βουλής, γεγονός που έχει προκαλέσει ερωτήσεις βουλευτών προς το προεδρείο ζητώντας την ανάρτησή τους.
Οι αντιφάσεις πάντως ξεκινούν από το ίδιο το άρθρο 3 του Συντάγματος το οποίο κατοχυρώνει τη θρησκευτική ελευθερία και το περιεχόμενό του αλλάζει μόνο με αναθεώρηση.
Στη δεύτερη κιόλας πρόταση του άρθρου υπάρχει η φράση «τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό».
Στο σύνταγμα ενός πραγματικά θρησκευτικά ουδέτερου κράτους η λέξη «ημών», δηλαδή όλων των Ελλήνων, δύσκολα θα έβρισκε θέση.
Το μάθημα των θρησκευτικών θα άλλαζε περιεχόμενο ή θα καταργούνταν από το ωρολόγιο πρόγραμμα των σχολείων.
Το θέμα μοιάζει απλό, της αρμοδιότητας του υπουργείου παιδείας και του παιδαγωγικού ινστιτούτου.
Και πάλι όμως «καραδοκεί» το σύνταγμα, το οποίο στο άρθρο 16 προβλέπει ότι η παιδεία, που αποτελεί βασική αποστολή του κράτους, έχει σκοπό, μεταξύ άλλων, «την ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης»· συνείδηση ποιας θρησκείας;
Ο πολιτικός γάμος θα γινόταν υποχρεωτικός, ενώ ο θρησκευτικός προαιρετικός.
Επίσης θα καθιερωνόταν η λεγομένη «πολιτική κηδεία» και η καύση των νεκρών.
Για τη βάπτιση δεν τίθεται ζήτημα, διότι το όνομα του νηπίου μπορεί και τώρα να δοθεί με δήλωση στο ληξιαρχείο.
Η σχολική αργία των Τριών Ιεραρχών θα καταργείτο, αν δεν είχε ήδη μετατραπεί σε εορτή των ελληνικών γραμμάτων.
Σίγουρα πάντως θα χρειάζονταν επιπλέον επιχειρήματα για τις αργίες και τη συμμετοχή των σχολείων στον εορτασμό πολιούχων αγίων.
Επίσης θα είχε ανακληθεί άνευ ετέρου η εγκύκλιος που επιτρέπει την εξομολόγηση στα σχολεία.
Ο στρατός και οι δυνάμεις ασφαλείας (αστυνομία, Λιμενικό, Πυροσβεστική) θα... έχαναν αντίστοιχα τους προστάτες αγίους τους.
Ο σταυρός θα έφευγε από το κοντάρι της σημαίας.
Ο σταυρός επί της σημαίας όμως;
Μια... «πολιτικώς ορθή» σημαία πολυπολιτισμικού κράτους θα έπρεπε να είναι θρησκευτικά ουδέτερη.
Η σημαία όμως φέρει αυξημένο φορτίο εθνικού και πατριωτικού συναισθήματος, οπότε το θέμα περιπλέκεται.
Ποια είναι τα όρια των δικαιωμάτων της μειοψηφίας;
Μπορεί να ξεριζωθεί με τέτοια επιχειρήματα η παράδοση ενός λαού;
H κρατική ραδιοφωνία και τηλεόραση δεν θα μετέδιδε τις Κυριακές τη Θεία Λειτουργία.
Οι άδειες για ανέγερση ναών, ευκτήριων οίκων και χώρων λατρείας δεν θα δίνονται από τον τοπικό ορθόδοξο μητροπολίτη, αλλά από τις αρμόδιες δημόσιες υπηρεσίες.
Και πάλι όμως δεν αρκεί μια απλή απόφαση της κυβέρνησης.
Σύμφωνα με αποφάσεις της μείζονος ολομέλειας του Αρείου Πάγου, για να χορηγηθεί άδεια ανέγερσης σε εκκλησία άλλου δόγματος θα πρέπει η διοίκηση να εξετάσει αν προτίθενται τα μέλη της να κάνουν προσηλυτισμό.
Ο προσηλυτισμός απαγορεύεται από το σύνταγμα και από ειδικούς ποινικούς νόμους, οπότε δίδεται η ευχέρεια στη διοίκηση να απορρίψει το αίτημα.
Η ενέργεια αυτή δίχασε την κοινωνία.
«Σεβαστή η θρησκευτική ουδετερότητα, τι γίνεται όμως με την παράδοση;» αναρωτιόνταν ιερείς και αρθρογράφοι εφημερίδων.
Η Ελλάδα απέχει έτη φωτός (ή σκότους) από τέτοια διλήμματα καθώς ακόμη βρίσκεται εν σπέρματι ο διάλογος για τον χωρισμό κράτους και εκκλησίας.
Αν προχωρούσε, όμως, πέραν των μεγάλων ζητημάτων όπως η εκκλησιαστική περιουσία, οι μισθοί των κληρικών κτλ., θα επηρεάζονταν και πολλές μικρότερες παράμετροι της καθημερινότητας.
Ξεκινώντας από το απλούστερο, θα καταργείτο ο αγιασμός σε σχολεία, στρατιωτικές μονάδες, εγκαίνια δημοσίων κτιρίων, έναρξη κάθε συνόδου της βουλής.
Θα άλλαζε η σειρά προβαδίσματος στο πρωτόκολλο των επισήμων τελετών και εορτών.
Σήμερα με την απόφαση 54129/1998 του υπουργού εσωτερικών, ο αρχιεπίσκοπος έπεται του προέδρου της δημοκρατίας, του πρωθυπουργού και του προέδρου της Βουλής.
Στη Θεσσαλονίκη, ο μητροπολίτης έχει τη δεύτερη θέση μετά τον υπουργό βορείου Ελλάδος και στις υπόλοιπες πρωτεύουσες νομών και έδρες νομαρχιών ο τοπικός μητροπολίτης προηγείται των υπολοίπων αρχών.
Θα καθιερωνόταν ο πολιτικός όρκος ως βασικός τύπος όρκου.
Σήμερα το άρθρο 59 του συντάγματος προβλέπει την ορκωμοσία αλλόθρησκων ή ετερόδοξων βουλευτών σύμφωνα με τον τύπο της δικής τους θρησκείας ή του δικού τους δόγματος.
Για τους άθεους βουλευτές ωστόσο, δεν υπάρχει ρητή πρόβλεψη.
Το παράδοξο είναι ότι για τον πρόεδρο της δημοκρατίας το σύνταγμα (άρθρο 33) προβλέπει μόνο θρησκευτικό όρκο «στο όνομα της Αγίας και Ομοούσιας και Αδιαίρετης Τριάδος».
Οι νομικοί εμφανίζονται διχασμένοι: κάποιοι θεωρούν ότι ισχύει αναλογικά το άρθρο 59, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι χρειάζεται να γίνει διορθωτική ερμηνεία καθώς το γράμμα του νόμου αντανακλά (εκ του πονηρού, πιστεύουν) το πνεύμα της προ του συντάγματος του 1975 διάταξης, η οποία όριζε ότι ο αρχηγός του κράτους πρέπει να είναι χριστιανός ορθόδοξος.
Ο πολιτικός όρκος θα καθιερωνόταν επίσης, σε όλα τα δικαστήρια.
Σήμερα ισχύουν δύο μέτρα και δύο σταθμά: στα πολιτικά δικαστήρια, σύμφωνα με την πρόσφατη τροποποίηση του άρθρου 408 του κώδικα πολιτικής δικονομίας (N. 2915/2001), ο μάρτυρας ερωτάται τι όρκο επιθυμεί να δώσει, θρησκευτικό ή πολιτικό (επίκληση της τιμής και της συνείδησης).
Αντιθέτως, στα ποινικά δικαστήρια (άρθρα 218, 220 κώδικασ πολιτικής δικονομίας) ο θρησκευτικός όρκος αποτελεί τον κανόνα, ενώ οι αλλόθρησκοι και οι άθεοι μπορούν να δώσουν πολιτικό όρκο, υπό την προϋπόθεση ότι θα δηλώσουν το θρησκευτικό τους πιστεύω και το δικαστήριο θα πειστεί για το αληθές της δήλωσής τους.
Ο εσταυρωμένος, που βρίσκεται πίσω από την έδρα των δικαστών, θα... αποκαθηλωθεί, όπως συνέβη σε άλλες χώρες της EE.
Εικόνες του Χριστού και της παναγίας δεν θα υπήρχαν σε σχολεία, γυμνάσια και λύκεια.
Οι θρησκευτικές εικόνες έχουν αφαιρεθεί από τους τοίχους της βουλής, γεγονός που έχει προκαλέσει ερωτήσεις βουλευτών προς το προεδρείο ζητώντας την ανάρτησή τους.
Οι αντιφάσεις πάντως ξεκινούν από το ίδιο το άρθρο 3 του Συντάγματος το οποίο κατοχυρώνει τη θρησκευτική ελευθερία και το περιεχόμενό του αλλάζει μόνο με αναθεώρηση.
Στη δεύτερη κιόλας πρόταση του άρθρου υπάρχει η φράση «τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό».
Στο σύνταγμα ενός πραγματικά θρησκευτικά ουδέτερου κράτους η λέξη «ημών», δηλαδή όλων των Ελλήνων, δύσκολα θα έβρισκε θέση.
Το μάθημα των θρησκευτικών θα άλλαζε περιεχόμενο ή θα καταργούνταν από το ωρολόγιο πρόγραμμα των σχολείων.
Το θέμα μοιάζει απλό, της αρμοδιότητας του υπουργείου παιδείας και του παιδαγωγικού ινστιτούτου.
Και πάλι όμως «καραδοκεί» το σύνταγμα, το οποίο στο άρθρο 16 προβλέπει ότι η παιδεία, που αποτελεί βασική αποστολή του κράτους, έχει σκοπό, μεταξύ άλλων, «την ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης»· συνείδηση ποιας θρησκείας;
Ο πολιτικός γάμος θα γινόταν υποχρεωτικός, ενώ ο θρησκευτικός προαιρετικός.
Επίσης θα καθιερωνόταν η λεγομένη «πολιτική κηδεία» και η καύση των νεκρών.
Για τη βάπτιση δεν τίθεται ζήτημα, διότι το όνομα του νηπίου μπορεί και τώρα να δοθεί με δήλωση στο ληξιαρχείο.
Η σχολική αργία των Τριών Ιεραρχών θα καταργείτο, αν δεν είχε ήδη μετατραπεί σε εορτή των ελληνικών γραμμάτων.
Σίγουρα πάντως θα χρειάζονταν επιπλέον επιχειρήματα για τις αργίες και τη συμμετοχή των σχολείων στον εορτασμό πολιούχων αγίων.
Επίσης θα είχε ανακληθεί άνευ ετέρου η εγκύκλιος που επιτρέπει την εξομολόγηση στα σχολεία.
Ο στρατός και οι δυνάμεις ασφαλείας (αστυνομία, Λιμενικό, Πυροσβεστική) θα... έχαναν αντίστοιχα τους προστάτες αγίους τους.
Ο σταυρός θα έφευγε από το κοντάρι της σημαίας.
Ο σταυρός επί της σημαίας όμως;
Μια... «πολιτικώς ορθή» σημαία πολυπολιτισμικού κράτους θα έπρεπε να είναι θρησκευτικά ουδέτερη.
Η σημαία όμως φέρει αυξημένο φορτίο εθνικού και πατριωτικού συναισθήματος, οπότε το θέμα περιπλέκεται.
Ποια είναι τα όρια των δικαιωμάτων της μειοψηφίας;
Μπορεί να ξεριζωθεί με τέτοια επιχειρήματα η παράδοση ενός λαού;
H κρατική ραδιοφωνία και τηλεόραση δεν θα μετέδιδε τις Κυριακές τη Θεία Λειτουργία.
Οι άδειες για ανέγερση ναών, ευκτήριων οίκων και χώρων λατρείας δεν θα δίνονται από τον τοπικό ορθόδοξο μητροπολίτη, αλλά από τις αρμόδιες δημόσιες υπηρεσίες.
Και πάλι όμως δεν αρκεί μια απλή απόφαση της κυβέρνησης.
Σύμφωνα με αποφάσεις της μείζονος ολομέλειας του Αρείου Πάγου, για να χορηγηθεί άδεια ανέγερσης σε εκκλησία άλλου δόγματος θα πρέπει η διοίκηση να εξετάσει αν προτίθενται τα μέλη της να κάνουν προσηλυτισμό.
Ο προσηλυτισμός απαγορεύεται από το σύνταγμα και από ειδικούς ποινικούς νόμους, οπότε δίδεται η ευχέρεια στη διοίκηση να απορρίψει το αίτημα.
