Η άμεση χρεωκοπία αποσοβήθηκε με βαρύ τίμημα

Ο κύβος ερρίφθη. Η απόφαση να χρηματοδοτηθεί η Ελλάδα με δάνεια από τις χώρες της Ευρωζώνης και από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο φαίνεται πλέον οριστική στο ανώτατο πολιτικό επίπεδο. Δεν αποκλείεται κάτι να στραβώσει στις διαδικασίες, κοινοβουλευτικές και άλλες, των επομένων ημερών. Τα πρώτα δέκα δις όμως αναμένεται να εκταμιευθούν πριν από τις 19 Μαΐου, η άμεση κήρυξη της χώρας σε χρεοκοπία θα έχει αποσοβηθεί.

Οι δανειακές συμβάσεις που θα υπογράψει η ελληνική κυβέρνηση με το ΔΝΤ και με τις άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις από βδομάδα, θα συνοδεύονται από σκληρούς όρους: πολιτικές αυστηρής λιτότητας, ιδιωτικοποιήσεις, μεταρρυθμίσεις που περιορίζουν δικαιώματα, γενικά συμπίεση εισοδημάτων, αύξηση ανεργίας, περικοπές κοινωνικών υπηρεσιών και παροχών. Με την προϋπόθεση ότι οι όροι θα τηρούνται αυστηρά, η κάλυψη των πολύ υψηλών αναγκών χρηματοτοδότησης του ελληνικού Δημοσίου από το ΔΝΤ και από τις άλλες χώρες της Ευρωζώνης εξασφαλίζεται για μια τριετία, όπως αναμένεται, μέχρις ότου η οικονομία να έχει αποκατασταθεί σε βαθμό που να ανακτήσει την αυτόνομη πρόσβαση στις αγορές. Διότι όπως έγινε φανερό τις τελευταίες εβδομάδες, ο δανεισμός από τις αγορές είναι πλέον εντελώς αδύνατος, πρακτικά η χώρα αντιμετωπίζεται σαν να έχει χρεοκοπήσει ήδη, και αυτό θα διαρκέσει. Η τωρινή κατάληξη μπορεί να είχε αποφευχθεί αν έγκαιρα - ακόμα και πριν από δύο μήνες - η Ευρωζώνη είχε καλύψει συγκεκριμένα την Ελλάδα αντί να αρκείται στις ασαφείς δηλώσεις που έκρυβαν διαφωνίες και δεν έπειθαν. Οι ετήσιες δανειακές ανάγκες του ελληνικού Δημοσίου για τόκους, χρεολύσια και για το τρέχον έλλειμμα υπολογίζονταν, υπενθυμίζεται, σε 54 δις ευρώ φέτος, κατά τι χαμηλότερες ελπίζεται να είναι τα επόμενα δύο χρόνια.

Υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα κατά πόσον η εφαρμογή του προγράμματος, το οποίο δεν έχουμε δει ακόμα, μπορεί να θέσει την οικονομία σε υγιέστερες βάσεις, σε μια προοπτική ανάπτυξης, και δεν θα τη βυθίσει, αντίθετα, σε βαθιά, παρατεταμένη ύφεση. Αναφέρεται για παράδειγμα ένας στόχος το έλλειμμα να μειωθεί κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ μέσα στη διετία 2010-11, ο οποίος είναι υπερβολικά υψηλός. Πέρα από τους αριθμούς άλλωστε, οι απαιτούμενες αλλαγές θα εξαρτηθούν από τις παραγωγικές, κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις της χώρας, οι οποίες ελάχιστα συμμετείχαν έως τώρα είτε στη διάγνωση των προβλημάτων, είτε στο σχεδιασμό πολιτικών για να επιλυθούν, και βλέπουν μπροστά τους μια δραστική πτώση του βιοτικού επιπέδου στη χώρα. Για πολλούς πιο εύλογο θα φαίνεται να αντισταθούν στις αλλαγές παρά να τις στηρίξουν.

Από την άλλη πλευρά ωστόσο, είναι απόλυτα βέβαιο ότι χωρίς τη στήριξη από την Ευρωζώνη με το ΔΝΤ, όπως διαμορφώνεται την ύστατη στιγμή, το ελληνικό κράτος οδηγούνταν σε άμεση πτώχευση, με κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές συνέπειες πάρα πολύ βαρύτερες, για όλους. Εδώ και εβδομάδες είχαν τεθεί σε κυκλοφορία από γνωστούς αναλυτές των αγορών σενάρια για επικείμενη αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, που θα σήμαινε διαγραφή ενός μέρους του και αποπληρωμή μόνο του υπολοίπου (35:65 π.χ.), επειδή προδικαζόταν ως αδύνατη πλέον η κανονική εξυπηρέτηση ενός χρέους μεγαλύτερου από το ΑΕΠ της χώρας και αυξανόμενου, ενώ η οικονομία είχε μπει σε μακρά ύφεση. Δεκάδες άρθρα δημοσιεύθηκαν για να στηρίξουν αυτήν την άποψη, συχνά σε συνδυασμό με έξοδο από το ευρώ και μεγάλη υποτίμηση του νομίσματος. Η αλματώδης άνοδος των spreads αυτά τα σενάρια αντανακλούσε, στο βαθμό που οι πιστωτές της Ελλάδας ανησυχούσαν ότι θα χάσουν μέρος από τα χρήματα που δάνεισαν.

Τέτοια σενάρια μπορεί να ακούστηκαν ελκυστικά και εδώ: Γιατί να πληρώνουμε τράπεζες και funds που μας δάνειζαν για να κερδοσκοπήσουν εις βάρος μας; Μόνο που μια μονομερής απόπειρα της Ελλάδας να κηρύξει στάση πληρωμών ή να αναδιαρθρώσει το χρέος της θα ήταν αυτοκτονική. Θα είχε καταστροφικές συνέπειες στην Ευρωζώνη, την ΕΚΤ και τις τράπεζες που κρατούν δεκάδες δισεκατομμύρια ελληνικό χρέος, μέσω αυτών στο νόμισμα και στην πραγματιική οικονομία, αλλά ακόμα χειρότερες στο εσωτερικό της χώρας: διότι εκτός από τόκους και χρεολύσια το ελληνικό κράτος έχει να πληρώνει μισθούς, συντάξεις, επιδόματα, για τα οποία καθόλου δεν φτάνουν τα έσοδά του, δεν θα έβρισκε όμως να δανειστεί, ούτε οι τράπεζες άλλωστε, θα διαλύονταν καθώς θα έτρεχαν όλοι να σηκώσουν τα λεφτά τους, θα μπαίναμε σε αβυσσαλέα ύφεση. Αν δε, εναλλακτικά, το ελληνικό Δημόσιο επιχειρούσε να αναδιαπραγματευτεί το χρέος με τους πιστωτές του, τις ξένες τράπεζες και τα funds, μόνο του, χωρίς καμία στήριξη από την Ευρωπαϊκή Ένωση που διαφωνούσε κατηγορηματικά, οι όροι που θα του επέβαλλαν για να χάσουν όσο γίνεται λιγότερα από τα λεφτά που δάνεισαν, θα ήσαν οπωσδήποτε πολύ δυσμενέστεροι.

Μόνο προοπτικά, αν γενικευτεί η κρίση του χρέους και το αναδιαπραγματευτούν από κοινού περισσότερες κυβερνήσεις μεγάλων χωρών, μπορεί να προκύψει ένα καλό αποτέλεσμα με επανισορρόπηση της οικονομίας και περιορισμό της υπερδύναμης του χρηματοπιστωτικού τομέα. Αλλά αυτό το δρόμο δεν μπορεί να τον πάρει μια μικρή σχετικά οικονομία, μόνη της...

Σκληρά μέτρα τριετίας τουλάχιστον - πώς πείστηκε η Γερμανία

Τα διάφορα επιμέρους μέτρα που ακούγονται, όπως η κατάργηση 13ου και 14ου μισθού στο Δημόσιο και στις συντάξεις, η μετατροπή τους σε επίδομα στον ιδιωτικό τομέα, νέες αυξήσεις ΦΠΑ και των άλλων εμμέσων φόρων, κ.ο.κ., μένει να γνωστοποιηθούν στην τελική τους, επίσημη εκδοχή. Οι διαπραγματεύσεις των απεσταλμένων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του ΔΝΤ με τους Έλληνες αρμόδιους επρόκειτο να ολοκληρωθούν χθες, προκειμένου το συμφωνημένο πρόγραμμα να εγκριθεί κατόπιν από το Διοικητικό Συμβούλιο του Ταμείου (στις 7 Μαΐου), από το Eurogroup και την ΕΚΤ, από όλες τις κυβερνήσεις ή/και τα Κοινοβούλια των χωρών της Ευρωζώνης, και σε μιαν έκτακτη ευρωπαϊκή σύνοδο κορυφής περί τις 10 Μαΐου. (Οι ημερολογιακές συμπτώσεις, η Πρωτομαγιά και η συνδικαλιστικά καθιερωμένη αποχή των δημοσιογράφων στις 30 Απριλίου, δεν επέτρεπαν να καταγραφούν στις σημερινές εφημερίδες οι όποιες χθεσινές πληροφορίες.)

Σε κάθε περίπτωση, τόσο ο δανεισμός, όσο και οι σκληροί όροι/προϋποθέσεις για την εκταμίευση των αναγκαίων ποσών θα εκτείνονται σε μία τριετία τουλάχιστον, όπως βεβαίωσε ο επίτροπος Όλι Ρεν: «ώστε να πάρει η Ελλάδα την ανάσα που χρειάζεται για να αποκαταστήσει την ισορροπία στα δημόσια οικονομικά της». Το συνολικό ποσό δεν θέλησε να το αναφέρει, αλλά στο Βερολίνο την Τετάρτη, μετά την κοινή συνεδρίαση των προέδρων των γερμανικών κοινοβουλευτικών ομάδων και του υπουργού Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε με τους επικεφαλής του ΔΝΤ Ντομινίκ Στρος-Καν και της ΕΚΤ Ζαν-Κλοντ Τρισέ, γνωστοποιήθηκε η εκτίμηση για συνολικά δάνεια της τάξης των 120 δις ευρώ, ή και παραπάνω, την τριετία. Εφόσον θα επιβεβαιωθεί, θα πρόκειται για το μεγαλύτερο «πακέτο» που αντλήθηκε ποτέ για να σωθεί μια χώρα από τη χρεοκοπία.

Δραματική ήταν η συνεδρίαση στο Βερολίνο, όπου χρειάστηκε να επιστρατευθούν Τρισέ και Στρος-Καν για να καμφθούν οι ισχυρές αντιστάσεις στη βοήθεια προς τη χώρα μας - στο επίπεδο του Κοινοβουλίου τουλάχιστον, το οποίο καλείται να αποφασίσει, διότι η γερμανική κοινή γνώμη παραμένει στη μεγάλη πλειοψηφία της εχθρική, ενώ νομομαθείς, οικονομολόγοι και η Ένωση Φορολογουμένων ετοιμάζουν ακυρωτικές προσφυγές στο συνταγματικό δικαστήριο. Αλλά η ραγδαία επιδείνωση στις αγορές την ίδια μέρα, Τετάρτη, η υποβάθμιση του χρέους της Πορτογαλίας, κατόπιν και της Ισπανίας από την Standard&Poorʼs, αφού είχε ήδη κατατάξει τα δικά μας ομόλογα στην κατηγορία «σκουπίδια», η πτώση των χρηματιστηρίων και του ευρώ, ενίσχυσε την επιχειρηματολογία του κ. Σόιμπλε ότι η έγκριση της βοήθειας προς την Ελλάδα απαιτείται προς το συμφέρον της Ευρωζώνης, άρα και της Γερμανίας. Τον κίνδυνο μετάδοσης της κρίσης σε άλλες χώρες της Ευρωζώνης επικαλέστηκε ταυτόσημα ο διοικητής της Bundesbank Άξελ Βέμπερ μέσω της Bild, απευθυνόμενος στα εκατομμύρια που την διαβάζουν. Αλλά και ο πατέρας του Συμφώνου Σταθερότητας, πρώην υπουργός Τέο Βάιγκελ παρενέβη για να τονίσει ότι τα προβλήματα της Ελλάδας δεν είναι χειρότερα από της Πορτογαλίας, Ισπανίας και Ιρλανδίας σήμερα, ούτε από της Σουηδίας στο παρελθόν που κατόρθωσε να τα ξεπεράσει.

Την Τετάρτη επίσης η αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή της Γαλλίας ενέκρινε ομόφωνα το δάνειο προς την Ελλάδα από κονδύλια του προϋπολογισμού, 3,9 δις ευρώ άμεσα με επιτόκιο 5% (2,4 δις αργότερα εντός του έτους), ώστε να ψηφισθεί στην ολομέλεια εντός της εβδομάδας. Στην Ιταλία επισπευδόταν η σύγκλιση του υπουργικού συμβουλίου για να εγκρίνει ανάλογο δάνειο 5,5 δις με νομοθετικό διάταγμα.