Ενας χρόνος χωρίς τον Παπαγιαννάκη

ΟΤΑΝ, τις καλές εποχές, ρωτούσαν τον Μιχάλη Παπαγιαννάκη, γέννημα-θρέμμα του Διαφωτισμού και, εκ τούτου ακριβώς, της δημοκρατικής Αριστεράς, αν θα συνεχίσει με τον Συνασπισμό, που όσο περνούσε ο καιρός όλο και απομακρυνόταν από την κουλτούρα της ανανέωσης, χαμογελούσε λίγο πικρά και έδινε πάντα την ίδια απάντηση: «Θα είμαι ο τελευταίος που θα κλείσει την πόρτα». Επέμενε στη διατύπωση εκείνη ακόμα και έπειτα από ορισμένες κομματικές τρικλοποδιές, κορυφαία εκ των οποίων ήταν το «άδειασμά» του από την υποψηφιότητά του για τον Δήμο Αθηναίων. Θεωρούσε μάλλον ότι, παρ΄ όλα αυτά, η φωνή του Συνασπισμού ήταν μια χρήσιμη φωνή στην περιοχή της «ευρωπαϊκής, ριζοσπαστικής και οικολογικής Αριστεράς», σύμφωνα με το στίγμα που ο ίδιος ήθελε να δώσει στον πολιτικό του χώρο.

Ηταν ένα στίγμα που πριν από την πολιτική σύγκρουση προϋπέθετε τον διάλογο. Πριν από τα συνθήματα, τα στοιχειοθετημένα επιχειρήματα. Τον σεβασμό στους θεσμούς και την έμπρακτη προσπάθειά του για τη διεύρυνσή τους- πρωτίστως τη διεύρυνση των θεσμών του Δημοσίου, που κακοπάθαιναν, και συνεχίζουν να κακοπαθαίνουν, από τον συντεχνιακό συνδικαλισμό. Τη συνδιαλλαγή αντί της αδιαλλαξίας. Τη συνεργασία αντί για την αίσθηση της επαναστατικής μοναδικότητας. Τη δημιουργική σύνθεση αντί της στείρας άρνησης του αριστερισμού. Ηταν μετριοπαθής αλλά δεν μάσαγε τα λόγια του. Σε όλες τις ιδεολογικές συγκρούσεις είχε ξεκάθαρες ιδεολογικές θέσεις: μεταρρυθμιστής, Ευρωπαίος, οικουμενικός. Εναντίον του σταλινισμού, πίστευε ότι τα τελευταία χρόνια είχε ανεξήγητα εγκαταλειφθεί η ανάδειξη της διαφοράς που έπρεπε να επιδιώκει η ευρωπαϊκή Αριστερά από κόμματα τύπου ΚΚΕ. Εναντίον των τσιτάτων, δεν αρκέστηκε στο να δηλώνει το κόμμα του «και οικολογικό», αντίθετα προσπάθησε να βρει τα χαρακτηριστικά της πολιτικής οικολογίας που κατά τη γνώμη του έπρεπε να υπηρετεί, μακριά από ευκολίες και μύθους.

Ο Μιχάλης Παπαγιαννάκης ήταν ένας από τους ελάχιστους πολιτικούς της Μεταπολίτευσης που δεν καλύφθηκε από τα κομματικά τσιτάτα. Από τους πιο μακρόβιους ευρωβουλευτές, έριξε τεράστια δουλειά στο Ευρωκοινοβούλιο, ως ευρωπαίος πολίτης, για μια Ελλάδα σε μια διευρυμένη, πολιτικά ενιαία και ισχυρή Ευρώπη. Η δουλειά του δεν εκτιμήθηκε από το κόμμα του. Επίσης, δεν εκτιμήθηκε η σαφήνεια των θέσεών του ούτε από τους ιδεολογικά συγγενείς του μέσα στον Συνασπισμό. Γελούσε (δημοσίως, εξυπακούεται) όταν τον ρωτούσαν για τη συμπάθεια της σημερινής ηγεσίας του κόμματος σε καθεστώτα τύπου Τσάβες. Αντιπαρερχόταν τα δήθεν ριζοσπαστικά των περισσότερων συνιστωσών του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν ξέρω αν, στο τέλος της ζωής του, παροπλισμένος πολιτικά, επέμενε ακόμα να κρατά ανοιχτή την πόρτα του κόμματός του. Σίγουρα, όμως, αισθανόταν απογοήτευση που οι ιδεολογικά συγγενείς του, οι «ανανεωτές» του Συνασπισμού, προτίμησαν τον δρόμο της συνύπαρξης άνευ όρων (και κυρίως, άνευ πολιτικής σύγκρουσης) με τον σημερινό Συνασπισμό της άρνησης και της πολιτικής εμπάθειας.

Ο Μιχάλης Παπαγιαννάκης πέθανε σαν σήμερα, ακριβώς έναν χρόνο πριν. Ηταν, μου φαίνεται, πολύ μόνος, όχι μόνο στην Αριστερά αλλά και εν γένει στο πολιτικό σύστημα.