Κλειδί για την ανάπτυξη η γνώση

Η προσωρινή τουλάχιστον δυνατότητα αποπληρωμής των δανείων της χώρας μας μετά την παρέμβαση της Ε.Ε., της ΕΚΤ και του ΔΝΤ μάς δίνει χρόνο να σκεφτούμε το ζήτημα της ανάπτυξης, που αποτελεί τη μοναδική βιώσιμη και μακροπρόθεσμη λύση στο σημερινό οικονομικό και κοινωνικό αδιέξοδο.

Προφανώς η ανάπτυξη δεν νομοθετείται. Ωστόσο, στη σημερινή συγκυρία της ύφεσης, ο ρόλος του κράτους καθίσταται καθοριστικός προκειμένου να συντονίσει τους παράγοντες της οικονομικής ανάπτυξης ώστε να δράσουν αποτελεσματικά. Ετσι, η δημιουργία πλαισίου που θα ενθαρρύνει τις επενδύσεις για παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής ποιότητας με μεγάλη προστιθέμενη αξία και εξαγωγικό προσανατολισμό είναι απολύτως αναγκαία, δεδομένης της υποτονικής ζήτησης στο εσωτερικό της χώρας.

Ομως, η παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών διεθνώς ανταγωνιστικών, που θα μπορέσουν να δώσουν μια νέα δυναμική στην ελληνική οικονομία και να βγάλουν τη χώρα μας από τη δίνη της υπερχρέωσης και των δημοσιονομικών και εξωτερικών ελλειμμάτων, χρειάζεται υψηλής ποιότητας εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό, που θα εφαρμόζει τις διαθέσιμες τεχνολογικές και οργανωτικές καινοτομίες. Αυτό προϋποθέτει πάνω απ’ όλα μια νέα στρατηγική για τη δημιουργία, τη μετάδοση και τον προσανατολισμό της γνώσης από τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας μας. Δυστυχώς όμως τα ΑΕΙ στην Ελλάδα πάσχουν εδώ και πολλά χρόνια σε δύο επίπεδα: Στον τρόπο παραγωγής και μετάδοσης της γνώσης, τόσο λόγω του θεσμικού πλαισίου διοίκησης και λειτουργίας των ΑΕΙ όσο και λόγω της συμπεριφοράς ενός μέρους της ακαδημαϊκής κοινότητας (διδασκόντων και διδασκομένων).

Στον προσανατολισμό της γνώσης που παράγουν, σε σχέση με τις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας, λόγω της συντεχνιακής και πελατειακής συγκρότησης πολλών τμημάτων και προγραμμάτων ΑΕΙ.

Οσον αφορά τον τρόπο παραγωγής και μετάδοσης της γνώσης, το πρόβλημα είναι εξαιρετικά σύνθετο και σχετίζεται με τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας, από τα οποία δυστυχώς δεν ξεφεύγουν ούτε οι διδάσκοντες ούτε οι διδασκόμενοι στα ΑΕΙ. Οι όχι σπάνιες πρακτικές της αναξιοκρατίας, της ήσσονος προσπάθειας, της παράβασης νόμων, των κανόνων και των διαδικασιών, των πελατειακών σχέσεων, της αδιαφάνειας, της έλλειψης κοινωνικής λογοδοσίας, της ανυπαρξίας αξιολόγησης του έργου που παράγεται είναι μερικά από τα εμπόδια που συναντά η παραγωγή και η μετάδοση της γνώσης στα ελληνικά ΑΕΙ και που το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο δεν μπορεί να αντιμετωπίσει. Μόνο μια γενναία πολιτική που θα ανατρέπει τις συνήθεις πρακτικές και θα εγκαθιστά νέους θεσμούς στη διοίκηση και την καθημερινή λειτουργία των ΑΕΙ θα αποτελέσει μια ουσιαστική αναπτυξιακή πολιτική που θα συμβάλλει στην υπέρβαση της σημερινής κρίσης.

Οσον αφορά τη λανθασμένη κατεύθυνση της παραγόμενης και μεταδιδόμενης γνώσης, το ζήτημα μπορεί να αντιμετωπισθεί με πλήρη και ριζικό αναπροσανατολισμό των σπουδών και της έρευνας και με χωροταξική αναδιάταξη των ΑΕΙ, ώστε να ανταποκρίνονται στην κοινωνική ζήτηση, να παράγουν δηλαδή πτυχιούχους και γνώση που έχει ανάγκη η κοινωνία και η οικονομία σε τοπικό και εθνικό επίπεδο... Η σπατάλη δεν πρέπει να συνεχισθεί στη σημερινή συγκυρία, όπου οι πολύτιμοι δημόσιοι πόροι χρησιμοποιούνται συχνά για την εκπαίδευση ανέργων ή την παραγωγή άχρηστης γνώσης, με πελατειακού τύπου αδικαιολόγητο γνωστικό και γεωγραφικό κατακερματισμό σε τμήματα και σε πόλεις της χώρας μας.