Αλληλεγγύη τώρα – και αύριο;

Η μεγάλη ανταπόκριση των πολιτών στη χώρα μας, όπως και σε όλον τον εύπορο κόσμο, στην έκκληση να συνεισφέρουν για τα εκατομμύρια θύματα της φυσικής καταστροφής στην Ασία, οπωσδήποτε θα βοηθήσει να καλυφθούν άμεσες ανάγκες: να σωθούν ζωές που απειλούνται τούτην την ώρα από την έλλειψη τροφής, καθαρού νερού, φαρμάκων. Απαιτείται βέβαια μεγάλη οργανωτική και πολιτική προσπάθεια ώστε τα χρήματα που συγκεντρώνονται να κατανεμηθούν σωστά και να αξιοποιηθούν με τον καλύτερο τρόπο. Αυτή είναι ευθύνη των Ηνωμένων Εθνών, των ειδικευμένων οργανώσεων που συνεργάζονται, των επιτόπου κυβερνήσεων και φορέων και οι δυσκολίες έχουν ήδη φανεί. Επιπλέον θα απαιτηθούν άλλωστε μακροχρόνιες προσπάθειες ώσπου να αποκατασταθεί βαθμιαία η ομαλότητα στις εκτεταμένες περιοχές που έχουν πληγεί: να βρεθούν οικογένειες και καταλύματα για τα παιδιά που έχασαν τους δικούς τους, να ξαναγίνουν τα σπίτια, τα σχολεία και οι επιχειρήσεις που σάρωσαν τα κύματα, να ξαναδουλέψουν οι άνθρωποι, να αρχίσουν και πάλι να ζουν κανονικά. Η αυθόρμητη αλληλεγγύη που εκδηλώθηκε αυτές τις μέρες όμως ανέδειξε και τη μεγάλη δυναμική που μπορεί να αναπτυχθεί στις κοινωνίες μας. Άρκεσε να παρασχεθεί ένα κανάλι που επέτρεπε στον κάθε πολίτη να δράσει αποτελεσματικά. Μετρώντας σε χρήμα, κοινωνίες βρέθηκαν έτσι πολύ μπροστά από τις κυβερνήσεις τους. Χθες το απόγευμα μεταδιδόταν από το Βερολίνο ότι οι πολίτες στη Γερμανία είχαν συγκεντρώσει 90 εκατομμύρια ευρώ, έναντι 20 εκατομμυρίων που είχε προσφέρει η γερμανική κυβέρνηση. Αποφασιστικό ρόλο έπαιξαν τα μέσα ενημέρωσης, και ιδίως η πανίσχυρη τηλεόραση, που χρησιμοποίησε για καλό σκοπό την τεράστια δύναμη εντυπωσιασμού που διαθέτει. Ακόμα και τα κινητά τηλέφωνα που με το μήνυμα του ενός ευρώ έδωσαν τη δυνατότητα στο κάθε παιδί, στον πιο φτωχό, να συμμετέχει. Δεν ήταν η πρώτη φορά μιας τέτοιας εκδήλωσης αλληλεγγύης, αλλά ίσως σε παγκόσμια μαζικότητα αυτή η κινητοποίηση να ξεπεράσει κάθε προηγούμενο. Και το πιο σημαντικό είναι εν τέλει ότι η διάθεση που εκφράζει δεν εξαντλείται υποχρεωτικά στην αντιμετώπιση των συνεπειών αυτής της τρομακτικής φυσικής καταστροφής. Σε ένα πρώτο στοιχειώδες επίπεδο αμφισβητεί την κυρίαρχη αντίληψη για το αναπότρεπτο των φοβερών οικονομικών ανισοτήτων που επικρατούν στον πλανήτη. Βεβαιώνει ότι "ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός". Διότι, πέρα από τα θύματα του τσουνάμι, όπως όλοι ξέρουμε, υπάρχουν και οι εκατοντάδες εκατομμύρια πάμφτωχοι του κόσμου, τα παιδιά της Αφρικής που λιμοκτονούν, οι πληθυσμοί που μαστίζονται από το AIDS, ακόμα και οι πολύ φτωχοί στην ίδια μας τη χώρα. Οι πολίτες των πλούσιων κοινωνιών έδειξαν σε μεγάλους αριθμούς την προθυμία τους να περιορίσουν λίγο την κατανάλωσή τους για να βοηθήσουν. Με την προσφορά τους έδειξαν πόσο εφικτό θα ήταν να φθάσει η βοήθεια προς τις φτωχές χώρες το 0,7% του ΑΕΠ, όπως έχει συμφωνηθεί στα Ηνωμένα Έθνη, αλλά πολύ λίγες από τις κυβερνήσεις των ανεπτυγμένων χωρών έχουν ανταποκριθεί. Μόνο που η μείωση των ανισοτήτων δεν θα γίνει με εράνους. Θα απαιτήσει κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές αλλαγές σε πλανητική κλίμακα. Το ζητούμενο είναι η μαζική διάθεση αλληλεγγύης, που φάνηκε να υπάρχει και να αφυπνίζεται σε ειδικές συνθήκες, να μεταφραστεί σε αποτελεσματική δράση. Ένα δύσκολο πολιτικό ζητούμενο, πάνω στο οποίο θα πρέπει να σκεφτούμε.