Νέες επιθέσεις των αγορών στην περιφέρεια της Ευρωζώνης

Εβδομάδα αναταραχής στις αγορές η περασμένη, με το spread του ελληνικού δεκαετούς ομολόγου να ξεπερνάει προχθές πάλι τις 1.000 μονάδες και την Ιρλανδία πρωτίστως, παράλληλα και την Πορτογαλία, να κάνουν νέα ρεκόρ, ρίχνοντας προς στιγμήν τα Χρηματιστήρια - τα οποία αργότερα έστρεψαν αλλού την προσοχή τους (σε εταιρικά κέρδη και προσδοκίες) και αναθάρρησαν. Εκεί πάντως που η δημοσιονομική κρίση της Ευρωζώνης κηρυσσόταν από επίσημα χείλη περαιωμένη, βγήκαν ξανά διάφοροι αναλυτές να πιθανολογούν καταστροφές.

Τα τελευταία επεισόδια ήρθαν να καταδείξουν πόσο ο παραλογισμός και η αυθαιρεσία εξακολουθούν να διέπουν τις αγορές κεφαλαίων, απειλώντας ανά πάσα στιγμή το βιοτικό επίπεδο εκατομμυρίων ανθρώπων, χωρίς οι όποιες έως τώρα πολιτικές ή δημόσιες παρεμβάσεις στο όνομα διδαγμάτων από την κρίση να έχουν επηρεάσει τη λειτουργία τους.

Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, αφορμή στάθηκε μια -εύλογη από τη σκοπιά της Τρόικας- διαβεβαίωση αξιωματούχων, του κ. Τόμσεν του ΔΝΤ ιδίως: ότι, εφόσον η δημοσιονομική προσαρμογή θα προχωράει όπως έχει σχεδιαστεί, αν παρʼ όλα αυτά οι αγορές δεν ανταποκριθούν στις ανάγκες χρηματοδότησης της ελληνικής οικονομίας (με λογικά επιτόκια, εννοείται), τότε η στήριξή της ενδέχεται να συνεχιστεί και μετά το 2013, που λήγει η συμφωνία με την Ε.Ε. και το ΔΝΤ.

Όπως είναι γνωστό, αυτά ειπώθηκαν κατά τις επαφές με επενδυτές που είχε στο Λονδίνο ο υπουργός Οικονομικών κ. Παπακωνσταντίνου συνοδευόμενος από την Τρόικα και εμείς στην Αυγή (19 Σεπτεμβρίου 2010) τα είδαμε σαν προειδοποίηση ότι η διεθνής κηδεμονία που έχει επιβληθεί στη χώρα κινδυνεύει να παραταθεί για πολλά χρόνια ακόμα.

Άλλες εφημερίδες θέλησαν να διερευνήσουν με ποιο τρόπο θα συνέβαινε αυτό και έγραψαν το πιο προφανές: ότι θα παρατεινόταν ο χρόνος εξόφλησης των δόσεων του δανείου των 110 δισ. ευρώ, το οποίο προβλέπεται να μας έχει χορηγήσει στο τέλος της τριετίας ο μηχανισμός Ε.Ε.-ΔΝΤ. Θα ελαφρύνονταν οι δανειακές ανάγκες της χώρας για το 2013-14-15 ας πούμε, δίνοντάς μας λίγο ακόμα χρόνο να συνεφέρουμε την οικονομία μας, να βάλουμε οριστικά το χρέος σε καθοδική τροχιά, οπότε να πειστούν και οι αγορές κάπως αργότερα.

Αλλά μια τέτοια διευθέτηση έχει όνομα: «επιμήκυνση του χρέους». Και συνιστά την πιο ήπια εκδοχή της περιβόητης «αναδιάρθρωσης του χρέους», την οποία μόλις την υποψιαστούν οι κερδοσκόποι βγάζουν τα μαχαίρια και επιτίθενται. Πάσχισαν να διαψεύσουν κάθε τέτοια σκέψη Βρυξέλλες και Παπακωνσταντίνου - διάψευση που δεν έχει πολύ νόημα, αφού κανείς δεν μπορεί να προβλέψει σήμερα ποιοι θα είναι οι όροι δανεισμού σε ένα ή σε ενάμιση χρόνο. Άρχισε και μια ανόητη συζήτηση γύρω από τους τρεις οίκους αξιολόγησης, σε πόσους μήνες θα πρέπει να αναβαθμίσουν το ελληνικό χρέος για να προλάβουμε να επιστρέψουμε στις αγορές πριν λήξει το Μνημόνιο... Και στο μεταξύ το spread πέταξε!

(Πρακτικά, είναι αλήθεια, δεν μας πολυενδιαφέρει πόσο είναι στην παρούσα φάση, που ελάχιστα δανειζόμαστε από τις αγορές και μόνο για μικρές διάρκειες: όπως τα 390 εκατομμύρια που άνετα φαίνεται να εξασφαλίσαμε την Τρίτη για ένα τρίμηνο, αλλά με επιτόκιο 3,975%, μια ιδέα μόλις χαμηλότερο από το 4,05% του Ιουλίου.

Καθώς όμως δεν υποχωρεί καθόλου από τα επίπεδα των αρχών Μαΐου, τότε που ακόμα δεν υπήρχε ούτε Μνημόνιο, ούτε μηχανισμός στήριξης, έχοντας μάλιστα ανέβει ακόμα υψηλότερα, δείχνει τις αγορές να μην επηρεάζονται από τη σημαντική μείωση του δημοσίου ελλείμματος τους τελευταίους μήνες ούτε από τα διαρκώς νέα μέτρα και τις δεσμεύσεις).

Στην εκτίναξη του ελληνικού spread συνέβαλαν οπωσδήποτε οι τελευταίες εξελίξεις στην Ιρλανδία, στο επίκεντρο της παγκόσμιας προσοχής αυτές τις μέρες. Την Πέμπτη οι αρχές της χώρας ανακοίνωσαν, με αρκετή καθυστέρηση, τα στοιχεία για το ΑΕΠ του β’ τριμήνου, που μετά από μιαν αισθητή μεγέθυνση το α’ τρίμηνο έδειξαν απροσδόκητα εκ νέου μείωση 1,2%.

Έτσι Ελλάδα και Ιρλανδία είμαστε πλέον οι μόνες χώρες της Ευρωζώνης σε ύφεση, όπου υπάρχει όμως μια σημαντική διαφορά, τραγική για την Ιρλανδία σήμερα, ανησυχητική για τη δική μας προοπτική αύριο: Η Ιρλανδία είχε μπει στην ύφεση ήδη το φθινόπωρο του 2008, ένα χρόνο νωρίτερα.

Ήταν από τα πρώτα θύματα της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής κρίσης λόγω ανευθυνότητας των τραπεζών και φούσκας στις κατασκευές και, χωρίς να έχει εμφανίσει προηγουμένως δημοσιονομικό πρόβλημα (αντίθετα, διατηρούσε πλεόνασμα στον προϋπολογισμό της και χρέος γύρω στο 40% του ΑΕΠ της με κριτήριο του Μάαστριχτ το 60%!), ακολούθησε πιστά υποδείξεις ακραίας λιτότητας: τρεις διαδοχικούς προϋπολογισμούς δραστικών περικοπών, με μειώσεις μισθών των δημοσίων υπαλλήλων πάνω από 15%, αύξηση συντάξιμου χρόνου, συμπίεση του κοινωνικού κράτους. Η ανεργία, ουσιαστικά ανύπαρκτη μέχρι πρόπερσι, πλησιάζει τώρα το 14% και οι νέοι μεταναστεύουν...

Τον χειμώνα, πριν η κυβέρνηση Παπανδρέου πάρει τις οριστικές αποφάσεις της, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Ζαν-Κλοντ Τρισέ μάς την πρόβαλλε ως υπόδειγμα αρετής, όπως υπενθύμιζε προχθές αρθρογράφος της Guardian. Και παρατηρούσε ότι με την παρατεινόμενη ύφεση η λιτότητα φαίνεται να κάνει τώρα τα ελλείμματα αυτοτροφοδοτούμενα - παράδειγμα προς αποφυγήν άρα και για τη Βρετανία, όπου ακολουθείται η ίδια λογική, συμπεραίνει.

Αλλά η ιρλανδική κυβέρνηση, η οποία έχει ήδη δεσμευτεί να μειώσει το δημόσιο έλλειμμα κατά 3 δισ. ευρώ το 2011, ενδέχεται να υιοθετήσει πρόσθετα μέτρα για επιπλέον μείωση, γράφουν οι Irish Times. (Συγκριτικά, εμείς, σύμφωνα με το Μνημόνιο, πρέπει να μειώσουμε το έλλειμμα κατά 1,6 δισ. το 2011, ενώ το χρέος μας είναι πολύ μεγαλύτερο.)

Όσο για την Πορτογαλία, από τον διεθνή Τύπο μεταδίδεται η εντύπωση ότι η εκεί κυβέρνηση προσπαθεί λιγότερο έντονα να μειώσει το δημόσιο έλλειμμα - είχε δεσμευτεί για 2 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ φέτος αλλά το πρώτο εξάμηνο παρουσιάζει αύξηση - όπου επίσης αγνοούνται άλλα δεδομένα της οικονομίας της.

Έτσι την Πέμπτη τα spread των δεκαετών ομολόγων των δύο χωρών έναντι των γερμανικών έκαναν νέα εθνικά ρεκόρ: 416 μονάδες βάσης της Ιρλανδίας, 400 της Πορτογαλίας. Νούμερα που μπορεί να φαίνονται μέτρια σʼ εμάς -από τις 800, 900 και 1.000 μονάδες βάσης που βλέπουμε ακατέβατα τους τελευταίους πέντε μήνες- αλλά, όπως υπογράμμιζε η El Pais, συγκρίνονται με τα ελληνικά ομόλογα τον περασμένο Ιανουάριο, όταν άρχισαν οι πρώτες διαβεβαιώσεις Ευρωπαίων ηγετών ότι καμία χώρα της Ευρωζώνης δεν θα αφηνόταν ποτέ να χρεωκοπήσει...

Άρθρα από την Wall Street Journal μέχρι τους Financial Times υπαινίσσονταν ενδεχόμενη ενεργοποίηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας των 750 δισ. ευρώ, το οποίο μόλις συστήθηκε τον Ιούνιο, το επόμενο διάστημα. Και αυτού του εργαλείου όμως η επάρκεια για να αντιμετωπιστεί η κατάσταση αμφισβητείται.

Νέο αυστηρότερο δημοσιονομικό πλαίσιο

Στο μεταξύ οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις περισσότερο ασχολούνται με το νέο αυστηρότερο δημοσιονομικό πλαίσιο, το οποίο αναμένεται να παρουσιάσει τον Οκτώβριο ο πρόεδρος της Ε.Ε. Χέρμαν Βαν Ρομπόι, και τις εκεί προβλεπόμενες ποινές - π.χ. την άρση του δικαιώματος ψήφου για χώρα παραβάτη - παρά με την άμεση επιδείνωση στην περιφέρεια της Ευρωζώνης και τους κινδύνους που απορρέουν για τη συνοχή των κοινωνιών της Ευρώπης.

Νωρίτερα, την Τετάρτη, ο Όλι Ρεν θα παρουσιάσει τις προτάσεις της Επιτροπής, που περιλαμβάνουν πρόστιμο 0,2% του ΑΕΠ για χώρες παραβάτες, έγραφαν χθες οι Financial Times.

Ενώ τα συνδικάτα της Ισπανίας ετοιμάζονται για τη γενική απεργία στις 29 Σεπτεμβρίου, το υπουργικό συμβούλιο ενέκρινε προχθές τον «αυστηρότερο προϋπολογισμό των τελευταίων ετών», κατά την υπουργό Οικονομικών Έλενα Σαλγάδο, με περικοπές δαπανών των υπουργείων της τάξης του 16%, αλλά και με αύξηση των υψηλών συντελεστών φόρου εισοδήματος: 44% πάνω από τις 120.000 ευρώ και 45% πάνω από τις 75.000 ευρώ.