Οι εύκολες απαντήσεις των ξενόφοβων κομμάτων βρίσκουν ανταπόκριση
Ζαν Υβ Καμί, Συνέντευξη στην Ελένη Τσερεζόλε, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2010-10-17
Ο Ζαν Υβ Καμί, ερευνητής στο Ινστιτούτο Διεθνών και Στρατηγικών Σχέσεων, που ειδικεύεται στα θέματα της ακροδεξιάς στην Ευρώπη, μίλησε στην "Αυγή της Κυριακής" για το ποσοστό του ακροδεξιού Στράχε στη Βιέννη και για το θέμα της ισλαμοφοβίας που εκμεταλλεύονται τα ακροδεξιά κόμματα στην Ευρώπη.
* Υπάρχει κάποια αυστριακή ή βιεννέζικη ιδιαιτερότητα σε ό,τι αφορά στην ακροδεξιά;
Δεν υπάρχει βιεννέζικη ιδιαιτερότητα γιατί η πόλη ονομάζεται «Κόκκινη Βιέννη» καθώς κυβερνάται από τη σοσιαλδημοκρατία από το 1919. Όμως υφίσταται στην Αυστρία μια κάπως περίπλοκη σχέση με την ιστορία. Πρόσφατα άκουγα έναν δημοσιογράφο να αναφέρεται στη «ναζιστική κατοχή» της Αυστρίας - όμως δεν έγιναν έτσι ακριβώς τα πράγματα, δεν υπήρξε ναζιστική κατοχή, αλλά ενεργό συνεργασία ενός σημαντικού τμήματος του αυστριακού λαού, μέσω του αυστριακού ναζιστικού κόμματος. Όταν ο Χίτλερ αποφάσισε την προσάρτηση της Αυστρίας στη Γερμανία, το 1938, στο πλαίσιο ενός ενιαίου κράτους, ο αυστριακός πληθυσμός στην πλειοψηφία του αποδέχθηκε την επιλογή αυτή… Σε αντίθεση με τη Γερμανία, όπου οι Γερμανοί έχουν σαφώς συνειδητοποιήσει ότι ο ναζισμός συνιστά ιστορικό βαρίδι, ότι υπάρχει γερμανική ευθύνη, στην Αυστρία, η ιστορία τους δίδασκε πάντα ότι η χώρα ήταν θύμα και όχι συνένοχος.
* Γιατί το μήνυμα της ισλαμοφοβίας του Στράχε πέρασε τόσο πολύ στους ψηφοφόρους;
Στη συγκεκριμένη περίπτωση της Βιέννης πρέπει ξανά να ανατρέξουμε στην ιστορία. Όταν η οθωμανική αυτοκρατορία είχε επεκτατικές τάσεις προς την ανατολική Ευρώπη, η ιστορία τελείωσε με την πολιορκία της Βιέννης, που ήταν το δυτικότερο σημείο της οθωμανικής επέκτασης, το 1683. Έτσι στην αυστριακή συλλογική ψυχολογία υπάρχει πάντα η έννοια ότι η Αυστρία (όπως άλλωστε και η Ουγγαρία) βρίσκεται στο συνοριακό άκρο της Ευρώπης απέναντι στη μουσουλμανική απειλή. Αυτό ισχύει άλλωστε και για τα Βαλκάνια. Και βέβαια υπάρχει και το γεγονός ότι, πολύ αργότερα, ο εμφύλιος πόλεμος στην πρώην Γιουγκοσλαβία άλλαξε πολύ τα πράγματα. Η Αυστρία υποδέχθηκε πολλούς πρόσφυγες της πρώην Γιουγκοσλαβίας, κυρίως πολλούς Σέρβους, που είναι η δεύτερη κοινότητα από αριθμητικής πλευράς στη Βιέννη, μετά από τους Τούρκους, και επίσης πολλούς μουσουλμάνους από το Κόσσοβο και τη Βοσνία. Αυτό ενίσχυσε την αίσθηση ενός τμήματος των Βιεννέζων ότι υφίσταται μουσουλμανικός κίνδυνος από τα Βαλκάνια…
* Το θέμα της ισλαμοφοβίας, από το οποίο ωφελούνται όλα τα ακραία κόμματα στην Ευρώπη, είναι τόσο ελκυστικό;
Ναι, είναι εκλογικά πολύ ελκυστικό. Τα ακροδεξιά κόμματα δεν κάνουν καμία διάκριση μεταξύ του αγώνα κατά του ισλαμισμού, που σαφώς είναι μια ιδεολογία που δημιουργεί πρόβλημα στη δημοκρατία, σε αυτό που στη Γαλλία ονομάζουμε «κοσμικότητα», και του Ισλάμ. Στην Ολλανδία ο Βίλντερς δεν θέλει να απαγορεύσει την ισλαμιστική ανάγνωση του Κορανίου, θέλει να απαγορεύσει το Κοράνι! Δεν θέλει να κλείσει τα φονταμενταλιστικά τεμένη, αλλά όλα τα τεμένη! Ο στόχος λοιπόν των κομμάτων αυτών είναι γενικά οι μουσουλμάνοι και όχι οι μουσουλμάνοι που υποστηρίζουν ιδέες ασύμβατες με τη δημοκρατία.
* Πιστεύετε ότι οι ευρωπαϊκές δημοκρατίες είναι αδύναμες μπροστά στην άνοδο αυτών των κομμάτων που προσφέρουν απλοϊκές λύσεις;
Ναι, πρόκειται για πραγματικό πρόβλημα για τα δημοκρατικά κόμματα. Γιατί αυτά είναι κυβερνητικοί σχηματισμοί, οι κοινωνίες στη Δύση γίνονται και πιο σύνθετες στη διαχείρισή τους και όταν βρίσκεται ένα κόμμα στη διακυβέρνηση μιας χώρας δεν διαθέτει προκατασκευασμένες λύσεις. Από την πλευρά τους, τα λαϊκιστικά και ξενοφοβικά κόμματα έχουν λύσεις του τύπου «να φύγουμε από την Ευρώπη», «να κλείσουμε τα σύνορα», «να απελάσουμε τους ξένους», «η ανεργία οφείλεται στη μετανάστευση» κ.ο.κ. Απαντήσεις εύκολες, που όμως βρίσκουν ανταπόκριση στους ψηφοφόρους γιατί η δεκαετία του 2000 χαρακτηρίζεται από την εξαφάνιση της επιρροής των μεγάλων ιδεολογιών. Δεν είμαστε πλέον στην εποχή του Ψυχρού πολέμου, ο κομμουνισμός δεν έχει πλέον τη σημασία που είχε, οι πολιτικές ουτοπίες έχουν υποχωρήσει, όπως άλλωστε και οι θρησκείες…
* Και ποιο το φάρμακο;
Καταρχήν μια υποδειγματική συμπεριφορά της πολιτικής τάξης για την αποδυνάμωση των κριτικών των πολιτικών που θεωρούν ότι σε περίοδο οικονομικής κρίσης, όταν οι πολιτικοί ζητούν θυσίες, οι ελίτ δίνουν την αίσθηση ότι είναι αποκομμένοι από τον λαό. Δεύτερον, η εξήγηση ότι η μετανάστευση και η πολυπολιτισμικότητα είναι αναπότρεπτα γεγονότα. Σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο, οι πιέσεις των μεταναστευτικών ρευμάτων είναι αναπότρεπτες. Π.χ. η Γαλλία, στην περίπτωση των Ρομά, θα μπορούσε να δώσει χρήματα για την ένταξή τους στις χώρες τους, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία, διασφαλίζοντας τα βασικά δικαιώματα που διαθέτει κάθε πολίτης στην Ευρώπη των 27.
* Υπάρχει κάποια αυστριακή ή βιεννέζικη ιδιαιτερότητα σε ό,τι αφορά στην ακροδεξιά;
Δεν υπάρχει βιεννέζικη ιδιαιτερότητα γιατί η πόλη ονομάζεται «Κόκκινη Βιέννη» καθώς κυβερνάται από τη σοσιαλδημοκρατία από το 1919. Όμως υφίσταται στην Αυστρία μια κάπως περίπλοκη σχέση με την ιστορία. Πρόσφατα άκουγα έναν δημοσιογράφο να αναφέρεται στη «ναζιστική κατοχή» της Αυστρίας - όμως δεν έγιναν έτσι ακριβώς τα πράγματα, δεν υπήρξε ναζιστική κατοχή, αλλά ενεργό συνεργασία ενός σημαντικού τμήματος του αυστριακού λαού, μέσω του αυστριακού ναζιστικού κόμματος. Όταν ο Χίτλερ αποφάσισε την προσάρτηση της Αυστρίας στη Γερμανία, το 1938, στο πλαίσιο ενός ενιαίου κράτους, ο αυστριακός πληθυσμός στην πλειοψηφία του αποδέχθηκε την επιλογή αυτή… Σε αντίθεση με τη Γερμανία, όπου οι Γερμανοί έχουν σαφώς συνειδητοποιήσει ότι ο ναζισμός συνιστά ιστορικό βαρίδι, ότι υπάρχει γερμανική ευθύνη, στην Αυστρία, η ιστορία τους δίδασκε πάντα ότι η χώρα ήταν θύμα και όχι συνένοχος.
* Γιατί το μήνυμα της ισλαμοφοβίας του Στράχε πέρασε τόσο πολύ στους ψηφοφόρους;
Στη συγκεκριμένη περίπτωση της Βιέννης πρέπει ξανά να ανατρέξουμε στην ιστορία. Όταν η οθωμανική αυτοκρατορία είχε επεκτατικές τάσεις προς την ανατολική Ευρώπη, η ιστορία τελείωσε με την πολιορκία της Βιέννης, που ήταν το δυτικότερο σημείο της οθωμανικής επέκτασης, το 1683. Έτσι στην αυστριακή συλλογική ψυχολογία υπάρχει πάντα η έννοια ότι η Αυστρία (όπως άλλωστε και η Ουγγαρία) βρίσκεται στο συνοριακό άκρο της Ευρώπης απέναντι στη μουσουλμανική απειλή. Αυτό ισχύει άλλωστε και για τα Βαλκάνια. Και βέβαια υπάρχει και το γεγονός ότι, πολύ αργότερα, ο εμφύλιος πόλεμος στην πρώην Γιουγκοσλαβία άλλαξε πολύ τα πράγματα. Η Αυστρία υποδέχθηκε πολλούς πρόσφυγες της πρώην Γιουγκοσλαβίας, κυρίως πολλούς Σέρβους, που είναι η δεύτερη κοινότητα από αριθμητικής πλευράς στη Βιέννη, μετά από τους Τούρκους, και επίσης πολλούς μουσουλμάνους από το Κόσσοβο και τη Βοσνία. Αυτό ενίσχυσε την αίσθηση ενός τμήματος των Βιεννέζων ότι υφίσταται μουσουλμανικός κίνδυνος από τα Βαλκάνια…
* Το θέμα της ισλαμοφοβίας, από το οποίο ωφελούνται όλα τα ακραία κόμματα στην Ευρώπη, είναι τόσο ελκυστικό;
Ναι, είναι εκλογικά πολύ ελκυστικό. Τα ακροδεξιά κόμματα δεν κάνουν καμία διάκριση μεταξύ του αγώνα κατά του ισλαμισμού, που σαφώς είναι μια ιδεολογία που δημιουργεί πρόβλημα στη δημοκρατία, σε αυτό που στη Γαλλία ονομάζουμε «κοσμικότητα», και του Ισλάμ. Στην Ολλανδία ο Βίλντερς δεν θέλει να απαγορεύσει την ισλαμιστική ανάγνωση του Κορανίου, θέλει να απαγορεύσει το Κοράνι! Δεν θέλει να κλείσει τα φονταμενταλιστικά τεμένη, αλλά όλα τα τεμένη! Ο στόχος λοιπόν των κομμάτων αυτών είναι γενικά οι μουσουλμάνοι και όχι οι μουσουλμάνοι που υποστηρίζουν ιδέες ασύμβατες με τη δημοκρατία.
* Πιστεύετε ότι οι ευρωπαϊκές δημοκρατίες είναι αδύναμες μπροστά στην άνοδο αυτών των κομμάτων που προσφέρουν απλοϊκές λύσεις;
Ναι, πρόκειται για πραγματικό πρόβλημα για τα δημοκρατικά κόμματα. Γιατί αυτά είναι κυβερνητικοί σχηματισμοί, οι κοινωνίες στη Δύση γίνονται και πιο σύνθετες στη διαχείρισή τους και όταν βρίσκεται ένα κόμμα στη διακυβέρνηση μιας χώρας δεν διαθέτει προκατασκευασμένες λύσεις. Από την πλευρά τους, τα λαϊκιστικά και ξενοφοβικά κόμματα έχουν λύσεις του τύπου «να φύγουμε από την Ευρώπη», «να κλείσουμε τα σύνορα», «να απελάσουμε τους ξένους», «η ανεργία οφείλεται στη μετανάστευση» κ.ο.κ. Απαντήσεις εύκολες, που όμως βρίσκουν ανταπόκριση στους ψηφοφόρους γιατί η δεκαετία του 2000 χαρακτηρίζεται από την εξαφάνιση της επιρροής των μεγάλων ιδεολογιών. Δεν είμαστε πλέον στην εποχή του Ψυχρού πολέμου, ο κομμουνισμός δεν έχει πλέον τη σημασία που είχε, οι πολιτικές ουτοπίες έχουν υποχωρήσει, όπως άλλωστε και οι θρησκείες…
* Και ποιο το φάρμακο;
Καταρχήν μια υποδειγματική συμπεριφορά της πολιτικής τάξης για την αποδυνάμωση των κριτικών των πολιτικών που θεωρούν ότι σε περίοδο οικονομικής κρίσης, όταν οι πολιτικοί ζητούν θυσίες, οι ελίτ δίνουν την αίσθηση ότι είναι αποκομμένοι από τον λαό. Δεύτερον, η εξήγηση ότι η μετανάστευση και η πολυπολιτισμικότητα είναι αναπότρεπτα γεγονότα. Σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο, οι πιέσεις των μεταναστευτικών ρευμάτων είναι αναπότρεπτες. Π.χ. η Γαλλία, στην περίπτωση των Ρομά, θα μπορούσε να δώσει χρήματα για την ένταξή τους στις χώρες τους, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία, διασφαλίζοντας τα βασικά δικαιώματα που διαθέτει κάθε πολίτης στην Ευρώπη των 27.
