Αντι-ιμπεριαλιστική, δημοκρατική η επανάσταση στην Αίγυπτο

Ο Σαμίρ Αμίν, οικονομολόγος και διευθυντής του Φόρουμ του Τρίτου Κόσμου, κάνει τη δική του προσέγγιση στις εξελίξεις της Μέσης Ανατολής, επισημαίνοντας ότι η Αίγυπτος "διακρίνεται για τις μακροχρόνιες επαναστάσεις της", και ότι ό,τι συμβαίνει τώρα "δεν είναι παρά η αρχή". Οι ΗΠΑ συνεχίζει ο ίδιος "χάνουν τον έλεγχο ενός σημαντικού τμήματος της Μέσης Ανατολής αν και συνεχίζουν να διαθέτουν κάποια μέσα, κυρίως χάρη στη Σαουδική Αραβία και το πολιτικό Ισλάμ".

* Με τι είδους επανάσταση μπορούμε να συγκρίνουμε ό,τι γίνεται σήμερα στον αραβικό κόσμο; Ή μήπως πρόκειται για κάτι που έχει αποκλειστικά τα χαρακτηριστικά των αραβικών χωρών;

Όχι δεν πρόκειται για μοναδική επανάσταση, έχει κοινά σημεία με άλλες επαναστάσεις. Αλλά δεν είναι σωστό να μιλάμε γενικά για αραβικό κόσμο, καθώς κάθε ένα από τα κινήματα αυτά έχει τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και διαφέρει το ένα από το άλλο, ανάλογα με τη χώρα. Η Τυνησία, η Αίγυπτος διαφέρουν μεταξύ τους, η Λιβύη είναι επίσης πολύ διαφορετική και όλες οι υπόλοιπες χώρες ξεχωρίζουν. Είναι λοιπόν δύσκολο να κάνουμε γενικεύσεις, αλλά θα έλεγα ότι τουλάχιστον για τα ισχυρότερα κινήματα, με την έννοια των μελλοντικά πιο ελπιδοφόρων, και έχω ειδικά στον νου μου την Αίγυπτο και διόλου τη Λιβύη, θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για αντι-ιμπεριαλιστικές, δημοκρατικές επαναστάσεις. Δηλαδή δεν είναι μόνο δημοκρατικές οι επαναστάσεις αυτές, δεν είναι μόνο το ανάλογο εκείνων στην ανατολική Ευρώπη το 1989 κατά του κομμουνισμού, είναι αντι-ιμπεριαλιστικές επαναστάσεις. Ουσιαστικά η διάσταση των επαναστάσεων είναι τριπλή. Μια πρώτη διάσταση είναι η δημοκρατική, ο αγώνας κατά του αστυνομικού και στρατιωτικού καθεστώτος. Δεύτερον, το περιεχόμενο κοινωνικών διεκδικήσεων, όχι απαραιτήτως αντικαπιταλιστικό, αλλά εν πάση περιπτώσει, υπερβαίνουν τον φιλελευθερισμό, απορρίπτουν το ΔΝΤ, την Παγκόσμια Τράπεζα, και επιδιώκουν εθνική πολιτική που λαμβάνει υπόψη της τα συμφέροντα των λαϊκών τάξεων. Αυτό είναι σαφές και σημαντικό. Η τρίτη διάσταση έχει να κάνει ότι είναι κατά της ευθυγράμμισης, κυρίως σε ό,τι αφορά στην Αίγυπτο, με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, και υπέρ μιας ανεξάρτητης και αντι-ιμπεριαλιστικής διεθνούς πολιτικής.

* Εκείνο που εξέπληξε, στην Αίγυπτο, είναι η απουσία των Αδελφών Μουσουλμάνων, τουλάχιστον τις πρώτες ημέρες και η έλλειψη αντι-αμερικανικών και αντι-ισραηλινών συνθημάτων... Πώς το εξηγείτε;

Οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι ήσαν πράγματι απόντες τις πρώτες μέρες, γιατί σε αντίθεση με ό,τι πιστεύεται στη Δύση, είναι τμήμα του συστήματος, εκείνου του Σαντάτ και αργότερα του Μουμπάρακ. Μετέχουν, με άλλα λόγια, σε μια αντικοινωνική ένωση, στην ευθυγράμμιση με τις ΗΠΑ, παρά ολίγη αντι-ισραηλινή ρητορεία. Και κατά τις πρώτες τέσσερις ημέρες απείχαν γιατί περίμεναν ότι οι διαδηλώσεις θα καταστέλλονταν από την αστυνομία και μόνο όταν είδαν ότι οι διαδηλώσεις αναπτύσσονται, αντιλήφθηκαν ότι έπρεπε να μετέχουν. Πάντως σε ό,τι αφορά στα συνθήματα, υπήρχαν σαφώς συνθήματα κατά των ΗΠΑ από την πλευρά των νέων, της ριζοσπαστικής αριστεράς - γιατί το κίνημα αποτελείτο από τέσσερα συστατικά στοιχεία: τους νέους, που δραστηριοποιούνται στην αριστερά, την αντικαπιταλιστική, ριζοσπαστική αριστερά, τους αστούς δημοκράτες και τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, που κάνουν διπλό παιχνίδι, ήσαν και υπέρ του καθεστώτος και το αμφισβήτησαν στο τέλος.

* Κανείς βέβαια δεν μπορούσε να προβλέψει την έκρηξη αλλά κατά τη γνώμη σας υπήρχαν προειδοποιητικές ενδείξεις;

Ξέρετε, αν και ποτέ δεν μπορούμε το πώς και το πότε ενός κινήματος, στη συγκεκριμένη περίπτωση ήταν απολύτως προβλέψιμο - στην Αίγυπτο αναφερόμασταν, οι νέοι και η ριζοσπαστική αριστερά, σε αυτό το ενδεχόμενο εδώ και πολύ καιρό. Είναι βέβαιο ότι το ξέσπασμα στην Τυνησία έδωσε το έναυσμα, αλλά δεν ήταν κάτι που μας εξέπληξε. Ενδείξεις προειδοποιητικές υπήρχαν πολλές. Η αίτηση διαμαρτυρίας κατά του καθεστώτος που διακινήθηκε στο διαδίκτυο και υπογράφηκε από ένα εκατομμύριο Αιγύπτιους - ήταν μια αίτηση δημοκρατική και αντι-ιμπεριαλιστική που έδινε έμφαση στην κοινωνική και εξωτερική πολιτική της χώρας, λειτούργησε ως ο προάγγελος ενός μεγάλου κοινωνικού κινήματος. Όταν οι νέοι, ύστερα από το αίτημα αυτού του ενός εκατομμυρίου υπογραψάντων, κατέβηκαν στους δρόμους, ήσαν περίπου ένα εκατομμύριο στην αρχή. Τις αμέσως επόμενες ώρες, σε όλη τη χώρα, σε όλες τις πόλεις είχαν κατέβει στους δρόμους 15 εκατομμύρια άνθρωποι. Δηλαδή το αίτημα των νέων είχε άμεσο και γιγάντιο αντίκτυπο, όλος ο αιγυπτιακός λαός τους ακολούθησε...

* Τονίσατε ότι κάθε αραβική χώρα έχει τις ιδιαιτερότητές της - τί σκέφτεστε για την κατάσταση στη Λιβύη;

Προσωπικά δεν είμαι διόλου αισιόδοξος. Θα υπάρξει μάλλον ένα καθεστώς επιφανειακά δημοκρατικό αλλά πλήρως φιλοδυτικό, λόγω του πετρελαίου που υπάρχει στη χώρα και αυτό δεν πρέπει ποτέ να το ξεχνάμε. Ο Καντάφι, κατά τη γνώμη μου και δεν είμαι ο μόνος, ήταν από την αρχή μια μαριονέτα, δηλαδή κάποιος που δεν έχει σταθερές απόψεις, που περνά από μια ακραία ρητορική στην άλλη, χωρίς καμία στρατηγική. Το δε βιβλίο του, το μικρό πράσινο βιβλίο είναι απολύτως τίποτε... Το καθεστώς του, που δεν είναι τόσο αυταρχικό όσο προσωποπαγές, μαρτυρά άνθρωπο που είναι πολύ καλά στα μυαλά του. Δείτε επίσης πόσο του άρεσε να τραβά την προσοχή με τα φανταχτερά του κοστούμια... Όλα αυτά καθιστούν την κατάσταση στη Λιβύη πολύ ιδιαίτερη.

* Μετά όμως από αυτόν, τι θα συμβεί στη χώρα; Εμφύλιος;

Όχι, όχι. Θα υπάρξει ένα καθεστώς κατ’ όνομα δημοκρατικό, αλλά φιλικό προς τους δυτικούς.

* Σε ό,τι αφορά τη Σαουδική Αραβία, έχετε την αίσθηση ότι περιβάλλεται από χώρες όπου γίνονται διαδηλώσεις, το Ομάν, την Υεμένη, και ότι έτσι απειλείται η βασιλική οικογένεια των Σαούντ;

Δεν πρέπει να τα συγχέουμε όλα. Το Ομάν και η Υεμένη δεν είναι Σαουδική Αραβία. Στην Υεμένη υπάρχει ένα ισχυρό κίνημα, κυρίως στον νότο, γιατί ο νότος είναι προχωρημένος και οι δημοκρατικές, αντι-ιμπεριαλιστικές δυνάμεις είναι εκεί πολύ ισχυρές. Και είναι πολύ πιθανόν ότι το κίνημα θα αναπτυχθεί κι άλλο και θα οδηγήσει σε νέα διάσπαση της χώρας, δηλαδή σε μια νότια Υεμένη, δημοκρατική και αντι-ιμπεριαλιστική. Αυτό είναι πολύ πιθανό. Στο Ομάν η κατάσταση είναι πιο συγκεχυμένη γιατί δεν υπάρχουν συνεκτικές αντι-ιμπεριαλιστικές, δημοκρατικές δυνάμεις. Από τη Σαουδική Αραβία, και μπορεί να έχω ακραία άποψη, δεν περιμένω τίποτε. Το καλύτερο που μπορεί να συμβεί με τη χώρα αυτή, είναι να ξεχάσουμε την ύπαρξή της και την επιρροή της στις άλλες αραβικές χώρες. Ξέρετε, η χώρα αυτή δεν είναι κράτος αλλά παράρτημα της CIA. Με δεδομένο τον πετρελαϊκό της πλούτο και τον αρχαϊκό χαρακτήρα της κοινωνίας της δεν πιστεύω ότι μπορούμε να περιμένουμε πολλά πράγματα. Αλλά ίσως το πιο σημαντικό δεν είναι τι θα γίνει στο εσωτερικό της, αλλά να χάσει την επιρροή της, εκείνη του ουαχαμπιτισμού, της πιο αρχαϊκής, αντιδραστικής εκδοχής του Ισλάμ, την οποία ασκεί μέσω του πολιτικού Ισλάμ που εξαρτάται οικονομικά από αυτή, δηλαδή από τις ΗΠΑ. Και αυτό ισχύει κυρίως για τους Αδελφούς Μουσουλμάνους.

* Μετά από το κύμα αυτό των επαναστάσεων, εξεγέρσεων στον αραβικό κόσμο, ποιο το νέο πολιτικό πρόσωπο της περιοχής; Οι λαοί έρχονται πλέον στο προσκήνιο;

Ναι, απολύτως. Ακούστε, αυτό που συμβαίνει δεν είναι παρά η αρχή. Θα υπάρξουν πισωγυρίσματα. Σε ό,τι αφορά στην Αίγυπτο, η στρατηγική των ΗΠΑ που είναι να διατηρήσουν ό,τι μπορούν δηλαδή ένα στρατιωτικό καθεστώς σε συνεργασία με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, δεν είναι μακροπρόθεσμα βιώσιμη, αλλά μπορεί να έχει κάποιες επιτυχίες στο άμεσο ή εγγύς μέλλον. Το βέβαιο είναι ότι οι ΗΠΑ, και η Ευρώπη που τις ακολουθεί χωρίς καμία αυτονομία, χάνουν τον έλεγχο ενός σημαντικού τμήματος της Μέσης Ανατολής αν και συνεχίζουν να διαθέτουν κάποια μέσα, κυρίως χάρη στη Σαουδική Αραβία και το πολιτικό Ισλάμ.