Αποκατάσταση κράτους δικαίου

Τον τελευταίο καιρό εντείνονται και γίνονται πιο μαζικές διάφορες μορφές εκδηλώσεων διαμαρτυρίας των πολιτών για όσα συμβαίνουν στη χώρα μας. Ορισμένες από αυτές, όπως π.χ. το λεγόμενο «Κίνημα του Δεν Πληρώνω», έχουν αρχίσει να παίρνουν διαστάσεις εν δυνάμει ανησυχητικές για το πολιτικό σύστημα. Εάν η οικονομική κρίση επιδεινωθεί περαιτέρω, ενδέχεται να χαθεί ο έλεγχος του τελευταίου πάνω στην κοινωνία και να οδηγηθούμε σε φαινόμενα αντίστοιχα με εκείνα τα οποία παρατηρούνται τώρα σε μεγάλο μέρος του αραβικού κόσμου.

Το ζήτημα αυτό συνιστά μια επιμέρους μόνο πτυχή, ή ίσως και αναπόφευκτη κατάληξη, της γενικότερης ανοχής στην παραβατικότητα που ενδημεί στην ελληνική πραγματικότητα των μεταπολιτευτικών χρόνων. Η κατάρρευση του αυταρχισμού το 1974 αποτέλεσε την αφετηρία μιας πορείας προς το άλλο άκρο, δηλαδή προς την de facto αδρανοποίηση όλων των κανόνων ή, πάντως των πιο στοιχειωδών, και προς την επικράτηση ενός άκρατου ατομοκεντρισμού, με ιδανικό την άμετρη ιδιωτική κατανάλωση. Τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η συστηματική παραβίαση από μεγάλες μερίδες του πληθυσμού της πολεοδομικής και φορολογικής νομοθεσίας και των κανόνων οδικής κυκλοφορίας - και όλα αυτά, βέβαια, με την ανοχή της κρατικής εξουσίας.

Βασικός υπαίτιος για τα διαλυτικά της κοινωνικής συνοχής φαινόμενα και ο μεγαλύτερος αποδέκτης ωφελειών από αυτά είναι η πολιτική τάξη. Πολλοί επαγγελματίες πολιτικοί επωφελήθηκαν από τις δυσλειτουργίες του κράτους προκειμένου να συγκροτήσουν πελατειακά δίκτυα, στα οποία στήριξαν και στηρίζουν τη σταδιοδρομία τους (ιστορικά, άλλωστε, το πελατειακό φαινόμενο ευδοκιμεί ακριβώς εκεί όπου το κράτος αδυνατεί να προσφέρει στον πληθυσμό τα απαραίτητα κοινωνικά αγαθά). Τα λεγόμενα «πολιτικά κόμματα», εξάλλου, στον τόπο μας ήταν και είναι περισσότερο πυραμιδικής μορφής συσπειρώσεις τέτοιων πελατειακών δικτύων και λιγότερο φορείς ιδεολογίας και προγραμμάτων. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον είναι επόμενο να ανθεί η πολιτική διαφθορά και, καθώς αυτή γίνεται αντιληπτή από τους πολίτες, να υποδαυλίζει την παραπέρα διάδοση της παρανομίας. Στο τέλος, ο καθένας καταλήγει να αντιλαμβάνεται την παρανομία ως κεκτημένο δικαίωμά του και άρα να μη διστάζει να διεκδικεί την ικανοποίηση των συμφερόντων και των αιτημάτων του με προδήλως παράνομο τρόπο, όπως π.χ. «καταλήψεις» δημόσιων κτιρίων και σταθμών διοδίων, πολυήμερους αποκλεισμούς οδικών κόμβων κ.ά.

Συνεπώς η αποκατάσταση του κράτους δικαίου παρουσιάζεται ανέφικτη, όσο οι βασικές δομές του σημερινού πολιτικού μας συστήματος παραμένουν αμετάβλητες. Η πολιτική τάξη δεν διαθέτει το αναγκαίο ηθικό βάρος ώστε να επιβάλει στον γενικό πληθυσμό τον σεβασμό στη νομιμότητα, όταν αδυνατεί να οργανώσει και να στηρίξει την επιβολή κυρώσεων ακόμη και σε εκείνα τα μέλη της που εμφανώς πλούτισαν κατά την άσκηση πολιτικής εξουσίας και εξαιτίας της. Η χώρα έχει ανάγκη από μια αλλαγή πολύ βαθύτερη από τη μεταπολίτευση του 1974, προς την κατεύθυνση του εξορθολογισμού, της διαφάνειας και του εκδημοκρατισμού