Η Ευρώπη σε δίληµµα

Βυθισµένοι καθώς είµαστε στα άµεσα προβλήµατά µας, στην αγωνία αν θα τα καταφέρουµε µε το Μνηµόνιο – µήπως ανασταλεί µια δόση χρηµατοδότησης και βρεθεί το κράτος µας ξαφνικά χωρίς λεφτά, σε αδυναµία να πληρώνει όπου χρωστάει; – λίγο παρακολουθούµε πώς διαµορφώνονται οι αποφάσεις στην Ευρώπη. Ακόµα και αυτές από τις οποίες άµεσα εξαρτώµαστε δεν τις πολυµελετάµε. Μετά το τελευταίο Ευρωπαϊκό Συµβούλιο, τη Σύνοδο Κορυφής στις 24-25 Μαρτίου, καταγράψαµε µεν τη βελτίωση των ρυθµίσεων για την αποπληρωµή του δανείου από τον ευρωπαϊκό µηχανισµό (µείωση επιτοκίου, επιµήκυνση χρόνου εξόφλησης). Αλλά προπάντων µας ανησύχησε η εµπλοκή του ιδιωτικού τοµέα, οι ρήτρες που θα την προβλέπουν σε όλες τις εκδόσεις οµολόγων κρατών - µελών του ευρώ από το 2013 και µετά. Γιατί πολλοί εδώ την είδαµε σαν προοίµιο επερχόµενης χρεοκοπίας, όπως ακούραστα την προπαγανδίζουν ποικίλοι αναλυτές στον διεθνή Τύπο.

Ακριβώς αντίστροφα την αντιλήφθηκαν ωστόσο οι υποστηρικτές της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους στη Γερµανία και αλλού, γι’ αυτό και προσήψαν υποχωρητικότητα στην καγκελάριο Μέρκελ, υπαναχώρηση από τις δεσµεύσεις που είχε αναλάβει. Οχι µόνο δεν διέκριναν ισχυρές πιθανότητες αναδιάρθρωσης στο νέο πλαίσιο αλλά προβλέπουν, αντίθετα, ότι το µέρος του χρέους µας που κρατούν ιδιωτικοί φορείς, τράπεζες κ.λπ., βαθµιαία θα «κρατικοποιηθεί», θα περιέλθει στον µόνιµο, προς ίδρυση, Ευρωπαϊκό Μηχανισµό Σταθερότητας, µε τη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Το επιχείρηµα συνόψιζε προχθές στους «Financial Times» ο Βόλφγκανγκ Μίνχαου, εκκινώντας από την αντίθεση των κυβερνήσεων της ευρωζώνης σε ενδεχόµενες αναδιαρθρώσεις δηµοσίων χρεών καθώς φοβούνται τη µεταδοτικότητα: ότι καµία χρεοκοπία δεν εξασφαλίζεται «ελεγχόµενη», εφόσον δεν µπορεί να ελεγχθεί, ούτε να προβλεφθεί, η συµπεριφορά των αγορών απέναντι σε άλλες ευάλωτες χώρες, εφόσον διασυνοριακά εκτεθειµένες τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρείες µπορεί να χρειάζονταν ξαφνικά τεράστια ανακεφαλαιοποίηση για να σταθούν στα πόδια τους. Ο γνωστός αρθρογράφος αναµένει έτσι η Ελλάδα, η Ιρλανδία, ενδεχοµένως και η Πορτογαλία, να παραµείνουν κάτω από την «οµπρέλα σωτηρίας» για µακρύ διάστηµα, µε διαρκώς νέα δανειακά προγράµµατα, επιµηκύνσεις και µειώσεις επιτοκίων, ώσπου ο Μηχανισµός να έχει υποκαταστήσει όλους τους ιδιώτες πιστωτές, συσσωρεύοντας ολόκληρο το χρέος των χωρών που έχουν υπαχθεί σε αυτόν. Αλλά το βάρος θα γίνει πολύ µεγάλο για το σύστηµα, κάποια στιγµή οι µέτοχοι του ΕΜΣ, τα κράτη - µέλη, θα πρέπει να πληρώσουν τον λογαριασµό. Οπότε, λέει ο Μίνχαου, θα τεθεί το σκληρό δίληµµα: διάλυση της ευρωζώνης ή δηµοσιονοµική ένωση µε ένα ενιαίο ευρωοµόλογο; Γι’ αυτό φρόντισαν, γράφει, Γερµανοί και Φινλανδοί, απορρίπτοντας ενδιάµεσες λύσεις, όπως η αγορά οµολόγων από τη δευτερογενή αγορά.

Η πολιτική προοπτική που συνάγει ο αρθρογράφος από τις τελευταίες ευρωπαϊκές αποφάσεις, ότι το δηµόσιο χρέος το δικό µας, της Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας, γίνεται τελικά αποκλειστικά δηµόσια υπόθεση όλων των ευρωπαίων εταίρων, φαίνεται να διαφέρει ριζικά από τον «νεοφιλελευθερισµό», την εκχώρηση της τύχης των κοινωνιών στην κερδοσκοπία των αγορών, που βλέπει εκεί σηµαντική µερίδα της κοινής γνώµης στη χώρα µας. Αυτό που τον ανησυχεί είναι η άνοδος αντι-ευρωπαϊκών κινηµάτων, όπως της Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία, όχι ότι κινδυνεύουν να επικρατήσουν, αλλά στον βαθµό που επηρεάζουν την όλη συζήτηση.

∆εν µας υποχρεώνει κανείς να συµµεριστούµε την ανάγνωση του Μίνχαου, όσο µελετηµένος και αν είναι, όσο κι αν παραπλήσιες απόψεις διατυπώνουν και άλλοι, ο διευθυντής του Κέντρου Ευρωπαϊκών Πολιτικών Μελετών (CEPS) των Βρυξελλών Ντάνιελ Γκρος π.χ. Ενα πιο καθαρό δίληµµα θέτει όµως, µέσα από διαφορετικούς συλλογισµούς, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Ζαν-Κλοντ Τρισέ: Μιλώντας προχθές σε εκδήλωση που διοργάνωσε ο όµιλος Notre Europe στη µνήµη του σπουδαίου Ευρωπαίου Τοµάζο Πάντοα - Σιόπα, ανακεφαλαίωσε τις θέσεις του για την οικονοµική διακυβέρνηση, επιµένοντας ξανά σε αυστηρότερες ρυθµίσεις από εκείνες που υιοθέτησε το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο και προσβλέποντας σε βελτιώσεις µέσω του Κοινοβουλίου, για να καταλήξει εντυπωσιακά: «Το ιστορικό διακύβευµα είναι σηµαντικό. Είτε θα αποδείξουµε ότι είµαστε ικανοί να βρούµε το ισχυρό σχέδιο ενισχυµένης οικονοµικής διακυβέρνησης που θα ταιριάζει σε έναν αστερισµό κυρίαρχων κρατών και θα επιτρέψει στην Ευρωπαϊκή Ενωση να αντιµετωπίσει τον νέο παγκοσµιοποιηµένο κόσµο, είτε δεν επιτυγχάνουµε πειστικά στην κατεύθυνση αυτή, και τότε θα φανεί αναγκαίο ένα νέο άλµα στο θεσµικό πλαίσιο της Ευρώπης, προς την πολιτική οµοσπονδία».

Καλύτερη για εµάς είναι η δεύτερη εκδοχή, µάλλον και για την Ευρώπη ολόκληρη, µε πιο δυνατή αλληλεγγύη. Μη φανταστούµε ότι θα απαιτούσε λιγότερη προσπάθεια. Θα εδραίωνε όµως,σαν αποτέλεσµα της προσπάθειας,µια προοπτική ευηµερίας, που µοιάζει τώρα εκτεθειµένη στους πέντε ανέµους.