Ηταν το ελεύθερο πνεύμα της Αριστεράς

Στη συγκέντρωση της Ομόνοιας, παραμονές των εκλογών του 1981, ο Λεωνίδας Κύρκος, γραμματέας τότε του ΚΚΕ Εσωτερικού που πάλευε για την εκλογική του εκπροσώπηση, ήταν χειμαρρώδης. Πολιτικός και λαϊκός ταυτόχρονα, όμως με μια λαϊκότητα που δεν γενίκευε, δεν έκανε αφορισμούς, δεν πλειοδοτούσε σε συνθήματα που γοήτευαν και κολάκευαν, όλα έδειχναν ότι ήταν καταδικασμένος στο εξωκοινοβουλευτικό περιθώριο. «Κι εσύ νοικοκυρά, κι εσύ άνεργε, κι εσύ υπάλληλε, κι εσύ καθηγητή», απαριθμούσε τις επαγγελματικές ομάδες που θα μπορούσαν να ψηφίζουν το κόμμα του, ενώ ταυτόχρονα ήξερε ότι τα κουκιά ήταν μετρημένα και δεν ήταν εύκολο την τελευταία στιγμή να αλλάξει την κοίτη του ποταμιού που δεν γύριζε πίσω.

Και δεν γύριζε πίσω διότι ήταν η εποχή της αλλαγής, του θανάτου της Δεξιάς, του έξω απ’ την ΕΟΚ - και συνθήματα τύπου «Για μια Ευρώπη των λαών» άφηναν αδιάφορο τον κυρίαρχο λόγο της καταγγελίας. Λίγο μετά, την ώρα της Αλλαγής, την ώρα που «το ΠΑΣΟΚ ανέβαινε στην κυβέρνηση κι ο λαός στην εξουσία», κατά το κυρίαρχο σύνθημα, ο Κύρκος κατάφερε να σώσει την τελευταία στιγμή την παρτίδα. Ναι μεν δεν εξελέγη βουλευτής του ΚΚΕ Εσωτερικού στην ελληνική Βουλή, ο ίδιος όμως πήρε μεγάλο ποσοστό στις ευρωεκλογές που διεξάγονταν ταυτόχρονα με τις εθνικές. Το ΚΚΕ Εσωτερικού επιβίωσε, επαγγελλόμενο «σοσιαλισμό με δημοκρατία», δίνοντας έμφαση στα κοινωνικά κινήματα που διεκδικούσαν την ατομική χειραφέτηση και τις ελευθερίες, επαγγελλόμενο την εξωστρέφεια και το βάθεμα της ευρωπαϊκής πορείας.

Ο Λεωνίδας Κύρκος δεν υπήρξε αφελής. Ηξερε ότι τα συνθήματα φτάνουν ευκολότερα στ’ αυτιά των πολιτών. «Η ελληνική κοινωνία είναι συνηθισμένη να φωνάζει "Θάνατος!" ή "Δόξα!"», είχε εξομολογηθεί κάποτε στον σύντροφό του, Λευτέρη Μαυροειδή. Επειδή όμως η κολακεία του μέσου όρου δεν ήταν δική του δουλειά, πολεμούσε να κάνει όσο το δυνατόν προσιτή στους ακροατές των θέσεών του την πιο σύνθετη δική του προσέγγιση.

Ηταν πάντα η σωστή, είχε πάντα το δίκιο με το μέρος του; Οποιος το υποστήριζε θα ήταν αφελής, ιδίως στην πολιτική που σε μεγάλο βαθμό απαιτεί την προσφυγή στον αυτοσχεδιασμό. Πολύ συχνά, υιοθέτησε και προώθησε πολλούς από τους κοινούς τόπους της αυταρχικής, σταλινικής Αριστεράς, ακόμα και μετά την κατάρρευση του μοντέλου της. Σε θέματα τακτικής, επίσης, δεν ευτύχησε πάντα (κορυφαίο παράδειγμα, η εκλογική σύμπραξή του, το 1977, στο ετερόκλητο σχήμα της Συμμαχίας, που αποδοκιμάστηκε). Κανείς ωστόσο δεν μπορεί να του αρνηθεί ότι πολλές φορές τόλμησε να συγκρουστεί με ό,τι θεωρούνταν αυτονόητο - και στην Αριστερά και στην ελληνική κοινωνία.

n Το καλοκαίρι του 1973, μέσα στη χούντα, ο Λεωνίδας Κύρκος διεκδίκησε την αξιοποίηση του φιλελεύθερου ανοίγματος της χούντας και το «πείραμα Μαρκεζίνη». Τον κατηγόρησαν για συμβιβασμό. Αν είχε πετύχει, ίσως να είχε αποτραπεί το χουντικό πραξικόπημα στην Κύπρο και η τουρκική εισβολή και κατοχή του νησιού - αλλά θα μας είχε λείψει, ενδεχομένως, η «ηρωική αφήγηση» της Μεταπολίτευσης.

n Το διάστημα του ΚΚΕ Εσωτερικού, διεκδίκησε τη δημοκρατία στο κόμμα, αποδυναμώνοντας έτσι τους κεντρικούς μηχανισμούς και τις αγκυλώσεις τους. Η σύγκρουσή του με τη νεολαία, που οδήγησε στην αποχώρηση πολλών στελεχών της και οδήγησε στα πρόθυρα της διάλυσής της, είχε βαθύτερη αιτία μια ιδεολογική σύγκρουση: η δημοκρατική Αριστερά του Κύρκου συγκρούστηκε με μια ριζοσπαστική αντίληψη για την οργάνωση, που οραματιζόταν τη διαρκή ρήξη. Στην πορεία, ο Κύρκος έμεινε σταθερός στις ιδέες του (κι ας τον αποκαλούσαν οπορτουνιστή), ενώ πολλοί από τους πρωτεργάτες της Β’ Πανελλαδικής φέρθηκαν οπορτουνιστικά στην πορεία.