Ο αποχαιρετισμός μας στον ευπατρίδη της αριστεράς

Ο Λεωνίδας Κύρκος, ο ευπατρίδης της πολιτικής, ο ανιδιοτελής και ρομαντικός Αριστερός, στο σώμα του οποίου χαράχτηκε με δάκρυα και αίμα η πολύπαθη πορεία των αγωνιστών της από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι σήμερα, έφυγε από κοντά μας. Δεν πρόκειται εδώ, εμείς, να αποτιμήσουμε τον ρόλο και τη συμβολή του στην αριστερά και τους λαϊκούς αγώνες από την εθνική αντίσταση και τον εμφύλιο μέχρι σήμερα.

Δεν θα μιλήσουμε για στρατοδικεία και θανατικές καταδίκες, για εξορίες και φυλακίσεις, για την "Αυγή" και την ΕΔΑ, για τους δημοκρατικούς αγώνες, τη δικτατορία του 1967, τη διάσπαση του ΚΚΕ, τη μεταπολίτευση, την ίδρυση και την πορεία του ΚΚΕ Εσωτερικού, την ΕΑΡ, τον Συνασπισμό της Αριστεράς... Είναι δουλειά του ιστορικού, που σίγουρα θα βεβαιώσει ότι ο Λεωνίδας υπήρξε το απόλυτο πολιτικό ον. Ήταν πάντα εκεί. Όρθιος, ανήσυχος, επινοητικός, στοχαστικός, πιστός στα οράματα για έναν κόσμο ανθρώπινο, για την κοινωνία της ισότητας και των δικαιωμάτων, τον κομμουνισμό, τον σοσιαλισμό με δημοκρατία και ελευθερία.

Τον Λεωνίδα τον γνωρίσαμε πριν από τη δικτατορία του 1967, ως ηγετικό στέλεχος και βουλευτή της ΕΔΑ, ως ρήτορα στη Βουλή και λαϊκό αγωνιστή στις λαϊκές εκδηλώσεις των σκληρών ακόμη, τότε, ημερών. Ο Λεωνίδας δεν ήταν ο απόμακρος καθοδηγητής. Ζυμωνόταν με τη "μάζα" και έπαιρνε οξυγόνο απ’ αυτήν. Ανήκε στον ηγετικό πυρήνα της αριστεράς χωρίς να γίνει ποτέ "νομενκλατούρα". Ήταν οραματιστής, ρομαντικός, ακόμη και "Δον Κιχώτης".

Η πίστη του στο κόμμα, η κομματικότητά του, ο ομολογημένος από τον ίδιο φιλοσοβιετισμός του τον έκανε να ανέχεται πάνω από το κεφάλι του -μέχρι τη διάσπαση του ΚΚΕ του 1968 - εγκάθετους "καθοδηγητές", με αμφισβητούμενες ικανότητες και αμφισβητούμενο ήθος. Να ανέχεται με στωικότητα και περίεργη κατανόηση συμπεριφορές υποτιμητικές για το πρόσωπό του… Βλέπεις, είχε το "μειονέκτημα" της αστικής καταγωγής του, δεν ήταν γνήσιος προλετάριος!

Τον Λεωνίδα τον γνωρίσαμε από πιο κοντά στη φυλακή κατά τη δικτατορία των συνταγματαρχών. Ζήσαμε τη γνήσια αγωνία του για την πορεία της αριστεράς και του τόπου. Τον αγώνα του για τη νίκη των δυνάμεων της ανανεωτικής αριστεράς. Τον ιδεολογικό και πολιτικό αγώνα, τον αγώνα των ιδεών πάντα με ανθρωπιά, με μέτρο και ηπιότητα.

Δεν θα άκουγες από τον Λεωνίδα ύβρεις ούτε θα έβλεπες συμπεριφορές επιθετικές και εχθρικές απέναντι στους ιδεολογικούς αντιπάλους. Μπορούσε να είναι άτεγκτος στην πίστη του για την ανανέωση των ιδεών του μαρξισμού χωρίς να γίνεται μνησίκακος, απαξιωτικός, αλαζονικός. Η πολιτική, η εσωκομματική διαπάλη δεν έπαιρνε διαζύγιο από την ηθική.

Όταν ολόκληρη η ιστορία του φορέα της κομμουνιστικής αριστεράς, είτε υπό την παράνομη είτε υπό τη νόμιμη μορφή του, χαρακτηριζόταν από την ολοκληρωτική, σταλινική και ζαχαριαδική νοοτροπία της στηλίτευσης και εξόντωσης του αντιπάλου, όταν, δηλαδή, η ηθική είχε εκτοπιστεί οριστικά από την πολιτική, ο Λεωνίδας έδινε ένα μέγιστο μάθημα πραγματικής ανανέωσης ιδεών και συμπεριφορών. Έτσι αποκτούσε νόημα και βάθος η λέξη «σύντροφε».

Ο Λεωνίδας αγαπούσε πραγματικά τους νεολαίους συντρόφους του είτε συμφωνούσαν είτε διαφωνούσαν μαζί του. Έβλεπε στους νεότερους την ελπίδα για φρέσκιες ιδέες, για συμπεριφορές χωρίς τα τραύματα και τις παθογένειες του αριστερού παρελθόντος. Χαιρόταν να κουβεντιάζει και να κάνει παρέα μαζί μας. Κι εμείς καταλαβαίναμε ότι είχαμε μπροστά μας έναν άνθρωπο που ήταν αυτό που φαινόταν και φαινόταν όπως πραγματικά ήταν. Χωρίς μάσκες και υποκρισίες. Χωρίς "τακτικές" και "παιχνίδια".

Ο Λεωνίδας δεν έφτιαχνε κλίκες και δεν ραδιουργούσε για να "περάσει" την άποψή του - πρακτική τόσο γνώριμη στα ηγετικά στελέχη που είχαν βγει από τη σταλινική μήτρα. Η αξιοπρέπειά του δεν του επέτρεπε να χρησιμοποιεί τέτοια μέσα. Ήταν ανοιχτό βιβλίο. Διαλογικός και διάφανος στις επιλογές και τις συμπεριφορές του.

Είχε τη μεγαλοσύνη να επαναφέρει στην τάξη όποιον ασκούσε αθέμιτη πολεμική για λογαριασμό του απέναντι σε στελέχη που δεν συμφωνούσαν με τις απόψεις του. Επεδίωκε να μην είναι ποτέ διχαστικός ούτε στο εσωτερικό του κόμματος ούτε στην κοινωνία. Η στάση του αυτή δεν ήταν "τεχνική" και δεν πήγαζε μόνο από θεώρηση "πολιτική". Ήταν στάση ζωής που πήγαζε από την ιδιοσυγκρασία του, την αγωγή του, τον ψυχισμό του - ίσως και από τραυματικά βιώματα του παρελθόντος.

Ο Λεωνίδας αφιέρωσε τη ζωή του στην αριστερά. Επίσης, και την περιουσία του. Δεν πλούτισε από την πολιτική, ασφαλώς, αντίθετα φτώχυνε με την αριστερά. Έζησε λιτά, απέριττα, φτωχά, σαν ασκητής. Ο εαυτός του πάντα σε δεύτερη μοίρα.

Ας υπομνήσουμε εδώ και το αυτονόητο - αν και όχι και τόσο, ύστερα από τη μεταπολίτευση και το πολιτικό παζάρι των εξαγορών… Ότι, δηλαδή, οι όποιες φιλοδοξίες του οριοθετήθηκαν αμετάκλητα στο αυστηρό πλαίσιο της αριστεράς, σε αντίθεση με άλλους, πολλούς, "σκληρούς", παλαιούς και νεότερους, που έγιναν, άμεσα ή έμμεσα, λάφυρα μιας διεφθαρμένης εξουσίας…

Εκείνος είχε κλείσει ερμητικά τα αυτιά του στις πολυποίκιλες σειρήνες της εξουσίας έτσι ώστε οι υπόγειοι και μη ψίθυροι εσωκομματικών καλοθελητών - που ερμήνευαν (!) την έμμονη, είναι αλήθεια, θέση του για συγκλίσεις και ενότητα σαν εξουσιομανία και προσχώρηση - να παραμένουν μετέωροι για να θυμίζουν τι θα πει ντροπή και διαπάλη χωρίς αρχές.

Ας μας επιτραπεί μια πιο προσωπική ομολογία. Με τον Λεωνίδα, σε πολλές θεμελιώδεις πολιτικές επιλογές του, από τη μεταπολίτευση και ύστερα, βρεθήκαμε -και είναι γνωστό αυτό- "απέναντι". Δημόσια, καθαρά, δημοκρατικά. Δεν πάψαμε όμως ποτέ να τον σεβόμαστε, να τον αγαπάμε και γνωρίζουμε πολύ καλά ότι δεν έπαψε και εκείνος ποτέ να μας αγαπάει. Οι πολιτικές διαφωνίες δεν μπορούν να θολώσουν την εικόνα ενός γνήσιου, ανιδιοτελούς, ανθρώπινου αριστερού που δίδαξε ήθος και ανοίχτηκε στην κοινωνία όσο κανένας άλλος πριν από αυτόν.