Τι σημαίνει η ελεγχόμενη χρεοκοπία

Τα τελευταία δύο χρόνια ο όρος «χρεοκοπία» συχνότατα αναφέρεται – σε συνδυασμό με την Ελλάδα – σε όλο τον κόσμο. Μετά τη διακοπή των συνομιλιών με την τρόικα την 1η Σεπτεμβρίου, στη ζωή μας μπήκε και ο όρος «ελεγχόμενη χρεοκοπία». Από τα πιο έγκυρα χείλη μάλιστα: του αντικαγκελάριου Ρέσλερ και της καγκελαρίου Μέρκελ. Ο όρος είχε πρωτοακουστεί στα όργανα της ευρωζώνης, πάλι από τη Μέρκελ, το καλοκαίρι του 2010, όταν ετοίμαζε το έδαφος για τη δημιουργία του ESM. Τι σημαίνει όμως ελεγχόμενη ή συντεταγμένη χρεοκοπία και ειδικά στην περίπτωση της Ελλάδας, στη συγκυρία που ζούμε;

Το πρώτο κύμα

Όταν μια χώρα δεν μπορεί να εκπληρώσει τις δανειακές της υποχρεώσεις, απλώς... χρεοκοπεί. Οι κυριότερες άμεσες επιπτώσεις είναι:

α) αδυναμία του Δημοσίου να καλύψει τις υποχρεώσεις του (νοσοκομεία, σχολεία, μισθοί υπαλλήλων),

β) κατάρρευση των οικονομικών συναλλαγών με συνέπεια την κατάρρευση εσόδων, πτωχεύσεις τραπεζών και εταιρειών, εκτίναξη της ανεργίας,

γ) μηδενισμός του εξωτερικού εμπορίου,

δ) αδυναμία ακόμη και βραχυπρόθεσμου δανεισμού,

ε) ως συνέπεια όλων των προηγουμένων, κοινωνική έκρηξη.

Οι μετασεισμοί

Από τις πολλές μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις είναι η αδυναμία δανεισμού από τις αγορές για πολλά χρόνια, η εμπλοκή με τους δανειστές σε πολύχρονες νομικές διαμάχες, η εξασθένηση της διεθνούς θέσης της χώρας. Το όφελος είναι η μείωση του χρέους, η έκταση της οποίας οριστικοποιείται μετά τις νομικές διαδικασίες με τους δανειστές. Στην περίπτωσή μας είναι αμφίβολο το όφελος εάν η χρεοκοπία συνοδευθεί με αποχώρηση από την ευρωζώνη, διότι το ευρώ, νόμισμα στο οποίο έχει συναφθεί σχεδόν το σύνολο των υποχρεώσεων, θα είναι πλέον ξένο συνάλλαγμα.

Η προετοιμασία

Μέσα από μια διαδικασία ελεγχόμενης χρεοκοπίας η χώρα, προβλέποντας το αναπόφευκτο, έρχεται σε συνεννόηση με τους δανειστές της πριν αναγκασθεί να κηρύξει χρεοστάσιο, ώστε να αμβλυνθούν οι επιπτώσεις μιας ανεξέλεγκτης χρεοκοπίας για αμφότερες τις πλευρές. Οι δανειστές έχουν συμφέρον να εμπλακούν στη διαπραγμάτευση ώστε να ελαχιστοποιήσουν τις ζημίες τους και να καταλήξουν σε μια αξιόπιστα διαχειρίσιμη κατάσταση στον συντομότερο δυνατό χρόνο. Η κατάληξη της διαπραγμάτευσης δεν μπορεί παρά να είναι σε ένα «σημείο ισορροπίας» για το οποίο οι δανειστές να έχουν πεισθεί ότι η χώρα θα μπορεί να αντεπεξέλθει στις νέες υποχρεώσεις της.

Οσο περισσότερο προετοιμασμένη είναι η χώρα για το ενδεχόμενο της χρεοκοπίας, τόσο καλύτερα μπορεί να διαπραγματευθεί. Η προετοιμασία πρακτικά σημαίνει να έχει εξασφαλίσει η χώρα επαρκές ταμειακό απόθεμα για να καλύψει τις άμεσες υποχρεώσεις της μετά τη χρεοκοπία και συγχρόνως οικονομική (αλλά και πολιτική) στήριξη.

Η εξάρτηση

Δεδομένου ότι η χώρα είναι διασωληνωμένη στον Μηχανισμό Στήριξης, η Ελλάδα βρίσκεται στην τραγικά μοναδική θέση να είναι αναγκασμένη να εκχωρήσει και τις δύο καρέκλες στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης στους δανειστές της. Η διαδικασία συντεταγμένης χρεοκοπίας ελέγχεται απολύτως από το Eurogroup ενώ η χώρα μας δεν διαθέτει κανένα διαπραγματευτικό χαρτί (πλην της αβέβαιης «θανάσιμης» απειλής κατά του ευρώ) και φαίνεται να χάνει και την πολιτική συμπαράσταση που είχε από παραδοσιακούς συμμάχους.

Η ιδιαιτερότητα

Οσον αφορά την ενδεχόμενη ελεγχόμενη χρεοκοπία, η περίπτωση της Ελλάδας έχει ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό: η όποια οικονομική στήριξη μπορεί να έρχεται μόνον από τους δανειστές της, ενώ τα ταμειακά της διαθέσιμα επαρκούν μόνο για μερικές εβδομάδες. Από το σύνολο των € 355 δισ. του ελληνικού χρέους, περισσότερο από το μισό είτε κατέχεται αμέσως από την τρόικα (€ 65 δισ. δάνεια του μηχανισμού στήριξης), είτε από φορείς της ευρωζώνης των οποίων απαιτείται η ανακεφαλαιοποίηση σε περίπτωση ελληνικού χρεοστασίου (περίπου € 120 δισ. ομόλογα που κατέχουν κεντρικές και εμπορικές τράπεζες). Από το υπόλοιπο, περίπου € 100 δισ. κατέχουν ελληνικοί φορείς (τράπεζες, Ταμεία, Τράπεζα της Ελλάδος - συμπεριλαμβάνονται τα βραχυπρόθεσμα έντοκα γραμμάτια). Στα ποσά αυτά πρέπει να προστεθεί η παροχή ρευστότητας από την ΕΚΤ προς τις ελληνικές τράπεζες ύψους € 105 δισ. έναντι εγγυήσεων του Δημοσίου και των τραπεζών. Εκτός από το δημόσιο χρέος, το ιδιωτικό χρέος προς φορείς της ευρωζώνης είναι περίπου € 160 δισ.

Το δίλημμα

Το ερώτημα που τίθεται είναι: τι θα επιχειρήσουν οι εταίροι και δανειστές μας να ελέγξουν κατά τη διαδικασία ελεγχόμενης χρεοκοπίας; Το φάσμα των επιλογών είναι ευρύ: από την απομόνωση μετάδοσης του προβλήματος Ελλάδα και την εγκατάλειψη της χώρας στην τύχη της, μέχρι τον διακανονισμό με τρόπο ώστε η επόμενη μέρα να καταλήξει σε αξιόπιστα βιώσιμο χρέος με τις λιγότερες δυνατές επιπτώσεις της χρεοκοπίας για την Ελλάδα. Κάθε λύση έχει διαφορετικό οικονομικό και πολιτικό κόστος.

Η στροφή

Οι εταίροι μας ήδη από τον Μάιο 2010 έχουν δείξει ότι η απομόνωση της Ελλάδας κάθε άλλο παρά είναι ψηλά στις προτεραιότητές τους. Πρόθεσή τους ήταν η σταθεροποίηση της κατάστασης σχετικά με το ελληνικό χρέος μέχρι το 2013-14, οπότε και θα μπορούσε να δοθεί οριστική λύση με την ενεργοποίηση του ESM. Ωστόσο, η ιδιότυπα αντιμνημονιακή πολιτική της ελληνικής κυβέρνησης κατά τη διαχείριση της κρίσης οδήγησε στην αποτυχία του πρώτου πακέτου στήριξης (αντίθετα με τη διαφαινόμενη επιτυχία των παρεμβάσεων στην Ιρλανδία και την Πορτογαλία) και έχει βάλει στην ημερήσια διάταξη τόσο το ζήτημα της οριστικής λύσης τουλάχιστον δύο χρόνια νωρίτερα όσο και τα σενάρια που προσεγγίζουν την εγκατάλειψη της χώρας από τους κοινοτικούς υποστηρικτές της.

Ο μονόδρομος

Η πρόωρη ανακίνηση του ζητήματος της ελεγχόμενης χρεοκοπίας, λόγω της αδυναμίας ή της απροθυμίας της Ελλάδας να ανταποκριθεί στις ανειλημμένες υποχρεώσεις της, ενώ η χώρα εξακολουθεί να έχει ελλείμματα της τάξεως του 9%, με έντονα αρνητικό ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών, την οικονομία της σε άθλια χάλια και εντελώς αναποτελεσματικό κρατικό μηχανισμό, μόνο ευχάριστη προοπτική δεν είναι. Η απαρέγκλιτη εφαρμογή των συμφωνιών με τους εταίρους μας και οι ριζικές μεταρρυθμίσεις στην οικονομία και στην κοινωνία είναι μονόδρομος, για όσους επιθυμούν να μην έχει χαρακτηριστικά άτακτης χρεοκοπίας ο όποιος οριστικός διακανονισμός του χρέους. Η Ελλάδα χρειάζεται να αγοράσει χρόνο και κυρίως να τον αξιοποιήσει προς όφελος της κοινωνίας.