Νόμιμοι και οι επτά στους οκτώ μετανάστες "χωρίς χαρτιά" στην Ισπανία
Ελίζα Παπαδάκη, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2005-05-15
Κοντά στους 700.000 μετανάστες που εργάζονταν ως τώρα "χωρίς χαρτιά", στην παραοικονομία της Ισπανίας, αποκτούν πλέον άδεια παραμονής και εργασίας, ταυτότητα αλλοδαπού και πλήρη ασφαλιστικά δικαιώματα. Η μεγάλη επιχείρηση νομιμοποίησης που οργάνωσε η κυβέρνηση Θαπατέρο ολοκληρώθηκε πριν μία εβδομάδα. Οι μετανάστες αυτοί έρχονται να προστεθούν στο 1,3 εκατομμύριο των προερχομένων από χώρες εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εργάζονται νόμιμα στη χώρα, και αναμένεται να συμπαρασύρουν στη νομιμότητα 400.000 περίπου μη εργαζόμενα μέλη των οικογενειών τους. Γύρω στους 120.000 μετανάστες σε εργάσιμη ηλικία, σύμφωνα με κυβερνητικές εκτιμήσεις, δεν έκαναν (ή δεν μπόρεσαν να κάνουν) χρήση της δυνατότητας που προσφέρθηκε και παραμένουν "χωρίς χαρτιά".
Η καινοτομία της προσπάθειας αυτής ήταν ότι συνδέθηκε άμεσα με την απασχόληση. Στην κατά 85% επιτυχία της συνέβαλε η απλότητα των διαδικασιών που απαιτήθηκαν και η καλή τους προετοιμασία, στη βάση ευρείας συμφωνίας της κυβέρνησης με τα συνδικάτα, τις οργανώσεις των μεταναστών, τους εργοδότες, και τα κόμματα - με την εξαίρεση του Λαϊκού Κόμματος (του πρώην πρωθυπουργού Αθνάρ), που την καταπολέμησε και εξακολουθεί να την καταγγέλλει ότι "ανοίγει τις πόρτες στη λαθρομετανάστευση".
Από κάθε μετανάστη ζητήθηκαν μόνο δύο πιστοποιητικά, ότι βρισκόταν στη χώρα πριν τις 7 Αυγούστου 2004 και ότι δεν διωκόταν ποινικά στην Ισπανία ή στη χώρα του, τα οποία οι περισσότεροι μπορούσαν εύκολα να προμηθευθούν στο Δήμο όπου υπάγονταν και από τα προξενεία τους. (Οι Δήμοι στην Ισπανία καταγράφουν τους κατοίκους τους για να προγραμματίζουν τις υπηρεσίες που τους παρέχουν, χωρίς να απαιτούν νόμιμες άδειες.) Ο εργοδότης του μετανάστη έπρεπε να υποβάλει τα πιστοποιητικά αυτά μαζί με μια (ατομική) σύμβαση εργασίας, υπογεγραμμένη και από τα δύο μέρη, με εξάμηνη διάρκεια, ή με τρίμηνη για τους απασχολούμενους στον αγροτικό τομέα, η οποία συνεπαγόταν την ένταξη στην κοινωνική ασφάλιση μέσα σε ένα μήνα. "Αμνηστευόταν" έτσι για την ως τώρα παράνομη απασχόληση αλλοδαπών. Τυχόν άρνηση του εργοδότη τιμωρείται με πρόστιμο μέχρι 60.000 ευρώ ανά απασχολούμενο, ενώ προβλεπόταν μια διαδικασία παράκαμψης κωλυσιεργούντων εργοδοτών από τον ίδιο τον ενδιαφερόμενο μετανάστη, δυσκολότερη πάντως, καθώς το βάρος της απόδειξης έφερε ο εργαζόμενος .
Αριθμοί
Από τις 7 Φεβρουαρίου ως τις 7 Μαϊου 2005, που διάρκεσε η διαδικασία, 160 γραφεία που συστάθηκαν για το σκοπό αυτό σε όλη τη χώρα και λειτουργούσαν καθημερινά, δέχθηκαν 690.679 αιτήσεις, ενέκριναν 607.898, κράτησαν σε εκκρεμότητα 61.111 για τη διευκρίνιση κάποιου πιστοποιητικού, ενώ απέρριψαν 21.670, για τις οποίες όμως υπάρχει δυνατότητα προσφυγής.
Το 31,7% των αιτήσεων αφορούσε οικιακούς βοηθούς, το 20,8% οικοδόμους, το 14,6% αγρεργάτες, το 10,4% ξενοδοχοϋπαλλήλους, το 5% εμποροϋπαλλήλους. Το 58,8% ήσαν αντρες και το 41,2% γυναίκες. Οι περισσότεροι μετανάστες προέρχονταν από τη Λατινική Αμερική, από τη Ρουμανία και χώρες της πρώην ΕΣΣΔ, και από το Μαρόκο.
Τα έσοδα της κοινωνικής ασφάλισης προβλέπεται να αυξηθούν τουλάχιστον κατά 118 εκατομμύρια ευρώ το μήνα - αν όλοι οι νομιμοποιούμενοι αμείβονται με τα κατώτατα. Σημαντική αύξηση προβλέπεται και στα έσοδα των Δήμων, που θα μπορέσουν έτσι να ενισχύσουν τις υπηρεσίες τους για την υποδοχή και την ενσωμάτωση των μεταναστών.
Όσοι έμειναν απ’ έξω
Για τους μετανάστες που έμειναν χωρίς χαρτιά προβλέπεται ακόμα μία δυνατότητα "εργασιακής εγκατάστασης", εφόσον βρίσκονται ήδη τουλάχιστον δύο χρόνια στη χώρα και έχουν εργασθεί, αλλά δεν μπόρεσαν να κάνουν χρήση της παραπάνω διαδικασίας διότι το τρίμηνο αυτό ήσαν άνεργοι ή δεν είχαν σταθερή απασχόληση. Για να μην εμπλακεί με την κύρια διαδικασία που μόλις ολοκληρώθηκε, η δυνατότητα αυτή θα τεθεί σε εφαρμογή τους επόμενους μήνες.
Για τους υπόλοιπους όμως δεν θα υπάρξει εναλλακτική δυνατότητα στον επαναπατρισμό τους σε ανθρωπιστικές συνθήκες, δήλωνε στις 8 Μαϊου ο υπουργός Εργασίας \Χεσούς Καλντέρα\. Αλλά με την επιφύλαξη "στο βαθμό που θα μπορέσουμε", δηλαδή που θα τους βρουν οι επιθεωρήσεις εργασίας οι οποίες θα ενταθούν ως το τέλος του έτους, με έμφαση στις περιφέρειες που λιγότερο ανταποκρίθηκαν στη νομιμοποίηση. Η κυβέρνηση δεν αντιμετωπίζει πλέον καμμία άλλη διαδικασία νομιμοποίησης, διαβεβαίωσε ο Καλντέρα, "η μεταναστευτική πολιτική πρέπει να είναι σοβαρή και σταθερή". Αποκλείσθηκε έτσι κάθε παράταση της τελικής προθεσμίας της 7 Μαϊου για όσους δεν πρόλαβαν.
Η κυβερνητική αυστηρότητα επιχειρεί να καθησυχάσει τα ξενόφοβα αισθήματα που έχουν ανέβει (στο 32% των Ισπανών τα κατέγραφε το 2004 έρευνα του Ινστιτούτου Κοινωνιολογικών Ερευνών της χώρας, από κάτω του 10% το 1996), καθώς τα τελευταία χρόνια έρχονται γύρω στους 300.000 μετανάστες ετησίως και φθάνουν πια στο 8% του πληθυσμού. Τα αισθήματα αυτά άλλωστε θέλει να εκμεταλλευθεί το Λαϊκό Κόμμα, το οποίο προχθές κατηγόρησαν τα δύο μεγάλα συνδικάτα της χώρας, CC.OO και UGT, για τη σοβαρή ζημία που προκαλεί στη δημοκρατική συμβίωση στη χώρα με τις δηλώσεις του.
Ανησυχίες για το μεγάλο σχέδιο της κυβέρνησης Θαπατέρο είχαν εκφρασθεί και στην Ευρωπαϊκή Ενωση, από τις κυβερνήσεις της Γερμανίας και της Ολλανδίας ιδίως, που φοβήθηκαν ότι, νομιμοποιούμενοι, οι λαθρομετανάστες της Ισπανίας, θα μπορούσαν να φτάσουν στις χώρες τους. Το Συμβούλιο υπουργών Εσωτερικών και Δικαιοσύνης αποφάσισε έτσι το Φεβρουάριο, ότι οι κυβερνήσεις θα πρέπει πλέον να ενημερώνουν τους 25 για αλλαγές που σχεδιάζουν στη μεταναστευτική τους πολιτική.
Η ισπανική κυβέρνηση θεώρησε, βέβαια, ότι εφόσον δεν υπάρχει ενιαία ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική, έπρεπε να δράσει μόνη της, επαινέθηκε άλλωστε από την προεδρία του Λουξεμβούργου και από μεγάλο μέρος της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης. Αλλά στο μεγάλο ερώτημα, τι θα κάνει αν σε λίγα χρόνια ξαναβρεθεί απέναντι σε ένα εκατομμύριο νέους λαθρομετανάστες, σήμερα δεν έχει απάντηση. "Ελπίζουμε ότι αυτό δεν θα συμβεί", είπε ο Χεσούς Καλντέρα στην El Pais.
Η καινοτομία της προσπάθειας αυτής ήταν ότι συνδέθηκε άμεσα με την απασχόληση. Στην κατά 85% επιτυχία της συνέβαλε η απλότητα των διαδικασιών που απαιτήθηκαν και η καλή τους προετοιμασία, στη βάση ευρείας συμφωνίας της κυβέρνησης με τα συνδικάτα, τις οργανώσεις των μεταναστών, τους εργοδότες, και τα κόμματα - με την εξαίρεση του Λαϊκού Κόμματος (του πρώην πρωθυπουργού Αθνάρ), που την καταπολέμησε και εξακολουθεί να την καταγγέλλει ότι "ανοίγει τις πόρτες στη λαθρομετανάστευση".
Από κάθε μετανάστη ζητήθηκαν μόνο δύο πιστοποιητικά, ότι βρισκόταν στη χώρα πριν τις 7 Αυγούστου 2004 και ότι δεν διωκόταν ποινικά στην Ισπανία ή στη χώρα του, τα οποία οι περισσότεροι μπορούσαν εύκολα να προμηθευθούν στο Δήμο όπου υπάγονταν και από τα προξενεία τους. (Οι Δήμοι στην Ισπανία καταγράφουν τους κατοίκους τους για να προγραμματίζουν τις υπηρεσίες που τους παρέχουν, χωρίς να απαιτούν νόμιμες άδειες.) Ο εργοδότης του μετανάστη έπρεπε να υποβάλει τα πιστοποιητικά αυτά μαζί με μια (ατομική) σύμβαση εργασίας, υπογεγραμμένη και από τα δύο μέρη, με εξάμηνη διάρκεια, ή με τρίμηνη για τους απασχολούμενους στον αγροτικό τομέα, η οποία συνεπαγόταν την ένταξη στην κοινωνική ασφάλιση μέσα σε ένα μήνα. "Αμνηστευόταν" έτσι για την ως τώρα παράνομη απασχόληση αλλοδαπών. Τυχόν άρνηση του εργοδότη τιμωρείται με πρόστιμο μέχρι 60.000 ευρώ ανά απασχολούμενο, ενώ προβλεπόταν μια διαδικασία παράκαμψης κωλυσιεργούντων εργοδοτών από τον ίδιο τον ενδιαφερόμενο μετανάστη, δυσκολότερη πάντως, καθώς το βάρος της απόδειξης έφερε ο εργαζόμενος .
Αριθμοί
Από τις 7 Φεβρουαρίου ως τις 7 Μαϊου 2005, που διάρκεσε η διαδικασία, 160 γραφεία που συστάθηκαν για το σκοπό αυτό σε όλη τη χώρα και λειτουργούσαν καθημερινά, δέχθηκαν 690.679 αιτήσεις, ενέκριναν 607.898, κράτησαν σε εκκρεμότητα 61.111 για τη διευκρίνιση κάποιου πιστοποιητικού, ενώ απέρριψαν 21.670, για τις οποίες όμως υπάρχει δυνατότητα προσφυγής.
Το 31,7% των αιτήσεων αφορούσε οικιακούς βοηθούς, το 20,8% οικοδόμους, το 14,6% αγρεργάτες, το 10,4% ξενοδοχοϋπαλλήλους, το 5% εμποροϋπαλλήλους. Το 58,8% ήσαν αντρες και το 41,2% γυναίκες. Οι περισσότεροι μετανάστες προέρχονταν από τη Λατινική Αμερική, από τη Ρουμανία και χώρες της πρώην ΕΣΣΔ, και από το Μαρόκο.
Τα έσοδα της κοινωνικής ασφάλισης προβλέπεται να αυξηθούν τουλάχιστον κατά 118 εκατομμύρια ευρώ το μήνα - αν όλοι οι νομιμοποιούμενοι αμείβονται με τα κατώτατα. Σημαντική αύξηση προβλέπεται και στα έσοδα των Δήμων, που θα μπορέσουν έτσι να ενισχύσουν τις υπηρεσίες τους για την υποδοχή και την ενσωμάτωση των μεταναστών.
Όσοι έμειναν απ’ έξω
Για τους μετανάστες που έμειναν χωρίς χαρτιά προβλέπεται ακόμα μία δυνατότητα "εργασιακής εγκατάστασης", εφόσον βρίσκονται ήδη τουλάχιστον δύο χρόνια στη χώρα και έχουν εργασθεί, αλλά δεν μπόρεσαν να κάνουν χρήση της παραπάνω διαδικασίας διότι το τρίμηνο αυτό ήσαν άνεργοι ή δεν είχαν σταθερή απασχόληση. Για να μην εμπλακεί με την κύρια διαδικασία που μόλις ολοκληρώθηκε, η δυνατότητα αυτή θα τεθεί σε εφαρμογή τους επόμενους μήνες.
Για τους υπόλοιπους όμως δεν θα υπάρξει εναλλακτική δυνατότητα στον επαναπατρισμό τους σε ανθρωπιστικές συνθήκες, δήλωνε στις 8 Μαϊου ο υπουργός Εργασίας \Χεσούς Καλντέρα\. Αλλά με την επιφύλαξη "στο βαθμό που θα μπορέσουμε", δηλαδή που θα τους βρουν οι επιθεωρήσεις εργασίας οι οποίες θα ενταθούν ως το τέλος του έτους, με έμφαση στις περιφέρειες που λιγότερο ανταποκρίθηκαν στη νομιμοποίηση. Η κυβέρνηση δεν αντιμετωπίζει πλέον καμμία άλλη διαδικασία νομιμοποίησης, διαβεβαίωσε ο Καλντέρα, "η μεταναστευτική πολιτική πρέπει να είναι σοβαρή και σταθερή". Αποκλείσθηκε έτσι κάθε παράταση της τελικής προθεσμίας της 7 Μαϊου για όσους δεν πρόλαβαν.
Η κυβερνητική αυστηρότητα επιχειρεί να καθησυχάσει τα ξενόφοβα αισθήματα που έχουν ανέβει (στο 32% των Ισπανών τα κατέγραφε το 2004 έρευνα του Ινστιτούτου Κοινωνιολογικών Ερευνών της χώρας, από κάτω του 10% το 1996), καθώς τα τελευταία χρόνια έρχονται γύρω στους 300.000 μετανάστες ετησίως και φθάνουν πια στο 8% του πληθυσμού. Τα αισθήματα αυτά άλλωστε θέλει να εκμεταλλευθεί το Λαϊκό Κόμμα, το οποίο προχθές κατηγόρησαν τα δύο μεγάλα συνδικάτα της χώρας, CC.OO και UGT, για τη σοβαρή ζημία που προκαλεί στη δημοκρατική συμβίωση στη χώρα με τις δηλώσεις του.
Ανησυχίες για το μεγάλο σχέδιο της κυβέρνησης Θαπατέρο είχαν εκφρασθεί και στην Ευρωπαϊκή Ενωση, από τις κυβερνήσεις της Γερμανίας και της Ολλανδίας ιδίως, που φοβήθηκαν ότι, νομιμοποιούμενοι, οι λαθρομετανάστες της Ισπανίας, θα μπορούσαν να φτάσουν στις χώρες τους. Το Συμβούλιο υπουργών Εσωτερικών και Δικαιοσύνης αποφάσισε έτσι το Φεβρουάριο, ότι οι κυβερνήσεις θα πρέπει πλέον να ενημερώνουν τους 25 για αλλαγές που σχεδιάζουν στη μεταναστευτική τους πολιτική.
Η ισπανική κυβέρνηση θεώρησε, βέβαια, ότι εφόσον δεν υπάρχει ενιαία ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική, έπρεπε να δράσει μόνη της, επαινέθηκε άλλωστε από την προεδρία του Λουξεμβούργου και από μεγάλο μέρος της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης. Αλλά στο μεγάλο ερώτημα, τι θα κάνει αν σε λίγα χρόνια ξαναβρεθεί απέναντι σε ένα εκατομμύριο νέους λαθρομετανάστες, σήμερα δεν έχει απάντηση. "Ελπίζουμε ότι αυτό δεν θα συμβεί", είπε ο Χεσούς Καλντέρα στην El Pais.
