Πού πάει η Ευρώπη;

Χωρίς σοβαρές ελπίδες ότι θα μπορέσουν να ανοίξουν ένα δρόμο στην μπλοκαρισμένη διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης συνέρχονται σήμερα οι 25 πρωθυπουργοί / πρόεδροι της Ένωσης. Στο θέμα του Συντάγματος, που απέρριψε η πλειοψηφία των Γάλλων και των Ολλανδών, δεν φαίνεται να έχουν τίποτα να προτείνουν, πέρα από μια "παύση για περισυλλογή". Αν κατόρθωναν να καταλήξουν σε μια στοιχειωδώς επαρκή συμφωνία για τους κοινοτικούς προϋπολογισμούς της επόμενης επταετίας, θα σηματοδοτούσαν τουλάχιστον τη βούλησή τους να προχωρήσουν αλληλέγγυα, από κοινού. Θα έκαναν μιαν, έστω περιορισμένη, απόπειρα να γεφυρώσουν το χάσμα που χωρίζει την Ευρώπη από τους πολίτες, προωθώντας στην πράξη το κοινό ευρωπαϊκό συμφέρον. Αλλά ο προεδρεύων πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ δήλωνε χθες "σχεδόν βέβαιος" ότι η σύνοδος αυτή θα αποτύχει να βρει ένα συμβιβασμό.

Πρόκειται για το θρίαμβο της κυρίας Θάτσερ, λέει στη Le Monde ο Ζαν Πιζανί-Φερί, διευθυντής του Κέντρου Μελετών Bruegel, εξηγώντας ότι τη διαπραγμάτευση διέπει η λογική της δίκαιης επιστροφής: κάθε χώρα πληρώνει τη συνεισφορά της και προσπαθεί κατόπιν να πάρει πίσω τα μέγιστα μέσω των κοινοτικών πολιτικών. Η οπτική της δίκαιης επιστροφής, που επικράτησε μετά την καθιέρωση της βρετανικής έκπτωσης προ εικοσαετίας, αναδεικνύει κυρίαρχη μια στενή αντίληψη του εθνικού συμφέροντος, περιφρονώντας το κοινό συμφέρον. Αυτή η αντίληψη φαίνεται άλλωστε να ήταν καθοριστική στο ολλανδικό δημοψήφισμα.

Μόλις στο ένα τεσσαρακοστό των δημοσίων δαπανών των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης όμως, ο κοινοτικός προϋπολογισμός έχει λόγο ύπαρξης εφόσον χρηματοδοτεί ευρωπαϊκά δημόσια αγαθά: την έρευνα, την ανώτατη εκπαίδευση, το περιβάλλον, και βέβαια πολιτικές για την ανάπτυξη, τη σύγκλιση και τη συνοχή των κοινωνιών της Ευρώπης. Όπως διεξάγεται τώρα η διαπραγμάτευση, με ελάχιστα περιθώρια να ξεπεραστεί το 1% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ το οποίο έθεταν ως ανώτατο όριο οι χώρες με την υψηλότερη καθαρή συνεισφορά, και με περικοπές σε όλα τα προγράμματα που στοχεύουν στο μέλλον (πρώτο θύμα η έρευνα), προκειμένου να μη θιγούν οι υφιστάμενες πολιτικές (η κοινή αγροτική πολιτική ιδίως, όπου δηλώνει ανυποχώρητος ο Γάλλος πρόεδρος Ζακ Σιράκ), κινδυνεύουμε να βρεθούμε με έναν προϋπολογισμό που πριμοδοτεί τις πολιτικές του χθες, διαπιστώνει ο Πιζανί-Φερί.

Τινάζοντας στον αέρα την προοπτική ενός, ακόμα και έτσι μίζερου συμβιβασμού σ’ αυτή τη σύνοδο, ο Βρετανός πρωθυπουργός Τόνι Μπλερ, όπως έδειχνε έως χθες εμμένοντας αδιάλλακτα στη διατήρηση της έκπτωσης για τη χώρα του, θα πάρει όλο το φάκελο στη δική του προεδρία το επόμενο εξάμηνο. Και οι υποστηρικτές της Ευρώπης ως μεγάλης ελεύθερης αγοράς, με όσο γίνεται λιγότερες δημόσιες παρεμβάσεις ή πολιτικές πρωτοβουλίες, τρίβουν τα χέρια τους προσδοκώντας από τον Μπλερ μιαν ενίσχυση αυτής της κατεύθυνσης. Άρχισε ακόμα και να θεωρητικοποιείται ένα υποτιθέμενο ασύμβατο αποτελεσματικότητας και δημοκρατίας στην Ευρώπη (σε άρθρο του Μάρτιν Γουλφ χθες στους Financial Times).

Αλλες σκέψεις, για μιαν ενισχυμένη συνεργασία των χωρών της Ευρωζώνης (Χάμπερμας), θα προϋπέθεταν πολιτική βούληση εκ μέρους των ισχυρότερων από τους δώδεκα, που ακόμα δεν έχει εκδηλωθεί. Αλλά ούτε μπορεί να περιμένει κανείς τέτοιες πρωτοβουλίες από τις κυβερνήσεις τους σ’ αυτή τη φάση, με τις πολιτικές συνθήκες που επικρατούν στη Γερμανία, στη Γαλλία, ή καν στην Ιταλία.

Στο μεταξύ, στις Βρυξέλλες συνήλθε προχθές η Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων (ΣΕΣ) για να εξετάσει πώς θα προχωρήσει μετά τα δημοψηφίσματα της Γαλλίας και της Ολλανδίας. Καθώς στη μεγάλη της πλειοψηφία η ΣΕΣ είχε ταχθεί υπέρ του Ευρωπαϊκού Συντάγματος τον περασμένο Οκτώβριο (από τις 77 οργανώσεις μέλη της κάποιες είχαν απόσχει και μόνο το γαλλικό συνδικάτο FO είχε ψηφίσει όχι), μια συμφωνία τώρα, με τα νέα δεδομένα, δεν ήταν εύκολη. Η εισήγηση του προέδρου της Τζον Μονκς ήταν να ανοίξει τώρα μια μεγάλη συζήτηση σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα για την προοπτική της Ευρώπης, αλλά εκφράσθηκαν και έντονες αντιρρήσεις. Η απόφαση αναμενόταν να ανακοινωθεί, μετά την ψηφοφορία, χθες το βράδυ.

Το ερώτημα όμως έχει τεθεί: Μπορούν τα ευρωπαϊκά συνδικάτα να προσπαθήσουν να ξεπεράσουν τις στενές εθνικές ή τις υποταγμένες στη λογική της κυριαρχίας των αγορών θέσεις των κυβερνήσεων και να αναζητήσουν μια κοινή ευρωπαϊκή απάντηση από τη σκοπιά των εργαζομένων;