To "όχι" και οι μεγάλες προσδοκίες

Σημαντικό μέρος όσων εκφράζονται από το ρεύμα των αριστερών - ανανεωτικών ιδεών συμπορεύθηκαν με το "όχι" στο "ευρωσύνταγμα" με αίσθηση όμως του μέτρου και των διακυβευμάτων για το ευρωπαϊκό ενοποιητικό εγχείρημα. Οι εν γένει όμως δυνάμεις της ελληνικής αριστεράς, μετά το "όχι", δεν απέφυγαν το γνωστό δίπολο "τα πάντα ή τίποτα", τις μαξιμαλιστικές εξάρσεις και τις μεγάλες προσδοκίες, εξαιτίας των οποίων συχνά αυτοτοποθετούνται εκτός πολιτικών εξελίξεων.

Το ΚΚΕ οραματίζεται το γκρέμισμα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος και την επί των ερειπίων του σοσιαλιστική κάποτε Ευρώπη των λαών. Ηλεκτρονικά μηνύματα διαλαλούν την κόκκινη Ευρώπη των εργατών ή το νέο γαλλικό Μάη, ασχέτως αν δεν ακυρώθηκε ούτε ένα δρομολόγιο του παρισινού μετρό. Ο ΣΥΝ δεν απέφυγε από τηλεοράσεως τα περί εξέγερσης των "από τα κάτω", των περιθωριοποιημένων και κοινωνικά απόκληρων από τη νεοφιλελεύθερη λαίλαπα, κάτι σαν την κατά Φρίντριχ Έγκελς κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία ή τα περί ταξικού "όχι", υποβαθμίζοντας διαταξικό χαρακτήρα και εθνικές ιδιαιτερότητες, ως οι εργαζόμενοι της Ευρώπης να ετοιμάζονται να καταλάβουν το κεντρικό κτίριο της "ελίτ των Βρυξελλών".

Υποκειμενισμός, μαξιμαλισμός και εικονική πραγματικότητα μεταστρέφουν εύκολα τον ενθουσιασμό σε απογοήτευση. Η πραγματικότητα δείχνει ότι στη Γερμανία, π.χ., τη δυσαρέσκεια από τη σοσιαλδημοκρατική διακυβέρνηση εισπράττουν κυρίως οι χριστιανοδημοκράτες, όπως και σε άλλες χώρες, καθώς απουσιάζει ένα πειστικό εναλλακτικό σχέδιο της αριστεράς, προωθητικό για την αλλαγή συσχετισμού δυνάμεων.

Γιατί η αριστερά συχνά παραβλέπει το βαθμό "ενσωμάτωσης" των Ευρωπαίων εργαζομένων στο "σύστημα", που επισήμανε από το ’60 η Σχολή της Φραγκφούρτης, ειδοποιός διαφορά σημαντική με τις λατινοαμερικανικές λόγου χάρη κοινωνίες και το βραζιλιάνικο κίνημα των ακτημόνων, όπου όντως δεν έχουν να χάσουν παρά της αλυσίδες τους. Στην πλειοψηφία των χωρών της κατά Ράμσφελντ "παλαιάς Ευρώπης" των 15, οι πολίτες βίωσαν με διάφορους τρόπους τη μεταπολεμική, σοσιαλδημοκρατικής έμπνευσης, συναίνεση του δημοκρατικού κοινωνικού κράτους δικαίου, κατάκτηση των εργαζομένων και με στήριξη από την αριστερά. Μια "χρυσή τριακονταετία", από τις καλύτερες στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ενώ, στις περισσότερες χώρες της "νέας Ευρώπης" οι πολίτες βίωναν ένα σύστημα απωθητικό, εξού και η σπουδή τους για ευρωπαϊκή ένταξη συνδυαζόμενη με αμερικανόστροφες προτιμήσεις.

Αυτό το επίτευγμα, τις κατακτήσεις και τα δικαιώματα θέλουν να διαφυλάξουν οι Ευρωπαίοι πολίτες με το "όχι" στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές της Ε.Ε. και των κυβερνήσεών τους. Το ίδιο όμως θέλει και μεγάλο μέρος υποστηρικτών του "ναι". Πρόκειται για κοινό τους τόπο. Χωρίς όμως πειστικό εναλλακτικό σχέδιο άγονται και φέρονται μεταξύ σοσιαλδημοκρατικών και συντηρητικών κομμάτων.

Ο γράφων, και ως μέλος της Attac, έχει ταχθεί τεκμηριωμένα υπέρ του "όχι". Ωστόσο, υπάρχουν σοβαρά πολιτικά επιχειρήματα υπέρ του "ναι" και κυρίως οφείλουμε να αναγνωρίσουμε και να αξιοποιήσουμε το σημείο όπου συναντώνται οι αγωνίες του ευρωπαϊκού - αριστερού "όχι" με το κριτικό "ναι". Κοινό τόπο τους έχουν, με την προώθηση της πολιτικής ενοποίησης, την υπεράσπιση, τη διεύρυνση και την εγκαθίδρυση σε ευρωπαϊκή κλίμακα του κοινωνικού μοντέλου που βιώθηκε κατά περίπτωση ως δημοκρατικό κοινωνικό κράτος δικαίου, επιδίωξη που δεν αντιφάσκει με το όραμα του σοσιαλισμού με ελευθερία και δημοκρατία. Σε μικρογραφία εκφράζεται και στο κόμμα μας, όπου μέρος του οργανωμένου και ιδίως του κοινωνικού Συνασπισμού τάσσεται κριτικά υπέρ του "ναι".

Επειδή στερείται νοήματος ένας ακόμη ιδιότυπος εσωκομματικός εμφύλιος για μια συζήτηση που έπρεπε να έχει πραγματοποιηθεί, το σημαντικό είναι υπερβαίνοντας μαξιμαλισμούς, σχηματικές αναλύσεις και παρελθόντα στερεότυπα, η αριστερά να διευρύνει το ακροατήριό της με αξιοποίηση του κενού που αφήνει η σοσιαλδημοκρατία, εκφράζοντας αυτό τον κοινό τόπο του "ναι" και του "όχι". Να τολμήσει η αριστερά, και με το νεοσύστατο Ευρωπαϊκό Κόμμα της, να αναδειχθεί σε νέο πολιτικό υποκείμενο που διαθέτει σχέδιο με το οποίο διεκδικεί και στηρίζει μια νέα οικονομική και κοινωνική πολιτική της ευημερίας σε ευρωπαϊκή κλίμακα, κάτι που αποκλείεται εντός εθνικών πλαισίων σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης. Άλλως η αυξανόμενη δυσαρέσκεια θα διοχετεύεται σε συντηρητικά, δογματικά και ακραία ρεύματα.

Μετά το "όχι", οι κυρίαρχες δυνάμεις δύσκολα μπορούν να αποκλείσουν την αριστερά από τη συζήτηση και τα σενάρια για την ευρωπαϊκή οικοδόμηση, όπως συνέβη με τη συνέλευση υπό τον Ζισκάρ ντ’ Εστέν. Αν θέλει, μπορεί πλέον να διεκδικήσει σοβαρά ρόλο υπεύθυνου εταίρου και συνομιλητή στη διαμόρφωση των ευρωπαϊκών εξελίξεων, όπως ταιριάζει στην αριστερά που αυτοπροσδιορίζεται ως ανανεωτική και ριζοσπαστική, διαφοροποιούμενη με σαφήνεια από το δογματισμό, το στείρο καταγγελισμό και τον ανέξοδο μαξιμαλισμό. Επ’ αυτών και ως δείγμα αίσθησης του μέτρου των πραγμάτων, είναι πολύ χρήσιμη η ανακοίνωση της Μαρί Ζορζ Μπιφέ, γραμματέα του γαλλικού Κ.Κ. και η τοποθέτηση του Φάουστο Μπερτινότι στη σύνοδο του κόμματος της ευρωπαϊκής αριστεράς, στη Ρώμη.

* Ο Γεράσιμος Γεωργάτος είναι μέλος της Γραμματείας του Τμήματος Ευρωπαϊκής Πολιτικής και της Νομαρχιακής Α’ Αθήνας του ΣΥΝ