Μπορείς να μάθεις σε ένα γερασμένο σκυλί νέα κόλπα;

Ο αμερικανός μπλουζίστας Seasick Steve σε πρόσφατη δισκογραφική του δουλειά (2011) επιμένει ότι δεν μπορείς να μάθεις σε ένα γερασμένο σκυλί νέα κόλπα (YOU CAN’T TEACH AN OLD DOG NEW TRICKS) , παρόλο που καναδοί επιστήμονες με έρευνα τους που ολοκληρώθηκε το 2010 υποστηρίζουν ότι αν ο σκύλος ακολουθεί ειδική διατροφή με συγκεκριμένες τροφές που ενισχύουν την εγκεφαλική λειτουργία του, μπορεί να συνεχίσει να μαθαίνει νέα πράγματα και σε μεγάλη ηλικία.

Τι γίνεται όμως στην περίπτωση του ελληνικού δημόσιου τομέα που εδω και χρόνια ακούμε για επανίδρυση και τα τελευταία χρόνια για μεταρρύθμιση; Μπορεί άραγε ο δημόσιος τομέας να ενσωματώσει νέα πρότυπα λειτουργίας και εξυπηρέτησης των πολιτών; Εάν επικεντρώσουμε την απορία μας στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και στο σημαντικό θέμα της κλιματικής αλλαγής, που πριν 3 χρόνια προστέθηκε στο τίτλο του, το βασικό ερώτημα είναι: Πως εφαρμόζεται από το ΥΠΕΚΑ η συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (United Nations Framework Convention on Climate Change-UNFCCC); Υπάρχει άραγε συνεργασία του ΥΠΕΚΑ με τους εθνικούς φορείς που εκπροσωπούν εδω και δεκαετίες τη χώρα στους διεθνείς , ευρωπαϊκούς και διακρατικούς οργανισμούς που ασχολούνται με την παρατήρηση και την μοντελοποίηση του κλίματος συμμετέχοντας στα ερευνητικά και επιχειρησιακά τους προγράμματα; Ή εξακολουθεί να προσεγγίζει ένα θέμα με βαριά ερευνητική ιστορία και κρίσιμο αλλά και δυναμικό ερευνητικό μέλλον, μέσω της προσφιλούς τακτικής των "μελετών" που ακολούθησε για δεκαετίες τώρα σε όλα τα θέματα αρμοδιότητας του;

Ας θυμηθούμε ότι αποτελεί αρχή του διεθνούς δικαίου η πιστή εφαρμογή των περιβαλλοντικών διεθνών συνθηκών από όλα τα αντισυμβαλλόμενα μέρη που έχουν προσχωρήσει σε αυτές. Στη περίπτωση της συνθήκης των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (UNFCCC) αντισυμβαλλόμενο μέρος είναι η χώρα μας όπως και κάθε κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχει συμφωνήσει στη συνθήκη με θεσμικό τρόπο.

Η συνθήκη της κλιματικής αλλαγής έχει δύο κύριες ενότητες:

α. Την μείωση των εκπομπών σε αέρια του θερμοκηπίου και τις ενέργειες που αφορούν συνολικά το πρωτόκολλο του ΚΥΟΤΟ (mitigation of climate change) που σταδιακά θα επεκταθεί σε όλες τις ανθρώπινες παραγωγικές δραστηριότητες μέσω της κατανάλωσης ενέργειας, της ανακύκλωσης, της χρήσης καθαρότερων τεχνολογιών στη παραγωγή κλπ. Το πρωτόκολλο του ΚΥΟΤΟ προδιαγράφει με σαφήνεια τρία εργαλεία για το σκοπό αυτό που λειτουργούν εδω και πολλά χρόνια στη διεθνή κοινότητα: 1) Το σύστημα εμπορίας αεριών του θερμοκηπίου, 2) Την κοινή εφαρμογή που αφορά δράσεις βελτίωσης της χρήσης γης σε διασυνοριακές περιοχές και 3) Τον Μηχανισμό καθαρής ανάπτυξης που αφορά την εξαγωγή " καθαρότερων" τεχνολογιών και μεθοδολογιών σε χώρες που βρίσκονται σε ανάπτυξη (π.χ εκτός ΟΟΣΑ).

β. Την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή (adaptation of climate change) που σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη έχει συγκεκριμένη μεθοδολογική προσέγγιση 5 βημάτων που αφορούν όλα τα κράτη-μέλη της συνθήκης.

1. Το πρώτο βήμα είναι η οργάνωση και η σωστή λειτουργία του εθνικού συστήματος παρατήρησης του κλίματος που σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη οφείλει να ακολουθεί κατά γράμμα τις επιστημονικές και τεχνικές οδηγίες του Παγκοσμίου Συστήματος Κλιματολογικής Παρατήρησης (GLOBAL CLIMATE OBSERVING SYSTEM-GCOS). Στο GCOS συμμετέχουν όλες οι χώρες του πλανήτη μέσω συγκεκριμένων διεθνών οργανισμών που τελούν υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών (Food and Agriculture Organization -FAO, International Oceanographic Commission-IOC, United Nations Environmental Programme-UNEP και World Meteorological Organization-WMO, International Council for Science- ICSU). Το GCOS εξυπηρετεί τις παγκόσμιες-επιχειρησιακές ανάγκες κλιματολογικής παρατήρησης για την αεροναυτιλία, την ναυσιπλοΐα, την άμυνα και τις κλιματολογικές φυσικές καταστροφές αλλά και τις ανάγκες των κλιματολογικών μοντέλων πρόβλεψης του κλίματος.

2. Το δεύτερο βήμα αφορά τη συνεχή βελτίωση της μοντελοποίησης του κλίματος σε κλίμακες που αντιστοιχούν στις ανθρώπινες δραστηριότητες. Η μοντελοποίηση του παγκόσμιου κλίματος είναι επίσης μια πολυδάπανη ερευνητική δραστηριότητα που πραγματοποιείται με την επιστημονική καθοδήγηση του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού και με συνεχή ποιοτικό έλεγχο των αποτελεσμάτων των κλιματολογικών μοντέλων σε σχέση με τις επίγειες και δορυφορικές κλιματολογικές παρατηρήσεις που πραγματοποιούνται σύμφωνα με τα standards του GCOS.

3. Το τρίτο βήμα αφορά την επιλογή των κατάλληλων μεθοδολογικών εργαλείων που θα τροφοδοτηθούν με τις προβλέψεις των κλιματολογικών μοντέλων και θα δώσουν τη δυνατότητα στους μελετητές να σχεδιάσουν τις απαιτούμενες δράσεις προσαρμογής στο τοπικό-περιφερειακό επίπεδο (δεν θα έχουν όλες οι περιφέρειες της χώρας τις ίδιες κλιματικές μεταβολές) , σύμφωνα με τις προβλέψεις των τιμών των κλιματολογικών παραμέτρων (θερμοκρασία, υετός, στάθμη θάλασσας) για τις επόμενες 2-3 δεκαετίες.

4. Το τέταρτο βήμα είναι η τελική επιλογή και η εφαρμογή των δράσεων-έργων προσαρμογής σε περιφερειακό επίπεδο και

5. Το πέμπτο βήμα είναι η παρακολούθηση και η αξιολόγηση της υλοποίησης των δράσεων-έργων προσαρμογής.

Δέκα περίπου χρόνια μετά την υπογραφή της συνθήκης των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή εάν απαριθμήσουμε πόσα από τα προαναφερόμενα στάδια-βήματα έχουν πραγματοποιηθεί στη χώρα μας, καταλήγουμε:

1. Σε ότι αφορά το mitigation of climate change μόνο το σύστημα εμπορίας αερίων του θερμοκηπίου λειτουργεί στο ΥΠΕΚΑ και για τα άλλα δύο εργαλεία δεν έχει ακόμα δημιουργηθεί η κρίσιμη μάζα ανθρώπων που να ασχολούνται με τα συγκεκριμένα θέματα ούτε έχουμε ενσωματώσει τις διεθνείς πρακτικές που λειτουργούν με επιτυχία στους συγκεκριμένους τομείς από όλες τις χώρες που έχουν υπογράψει το πρωτόκολλο του ΚΥΟΤΟ. Προφανώς και σύμφωνα με την προσφιλή τακτική του ΥΠΕΚΑ, κάπου θα ετοιμάζεται μια πρόσκληση για να αποφανθεί κάποιος μελετητής στο τι πρέπει να κάνει η χώρα στους τομείς της Κοινής Εφαρμογής και του μηχανισμού καθαρής ανάπτυξης . Δεν νομίζω να προγραμματίζεται η ασφαλής όδευση της μεταφοράς τεχνογνωσίας από κράτη-μέλη της συνθήκης των Ηνωμένων Εθνών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που έχουν τα πρωτεία στην σχεδίαση και στην εφαρμογή των προαναφερόμενων εργαλείων του ΚΥΟΤΟ στο διεθνές επίπεδο.

2. Σε ότι αφορά το adaptation of climate change, που δεν έχει γίνει τίποτα ακόμα, υπάρχει και λάθος όδευση αφού κατά τον ίδιο προσφιλή τρόπο ο προγραμματισμός του ΥΠΕΚΑ δεν αρχίζει από το πρώτο βήμα της μεθοδολογίας των Ηνωμένων Εθνών αλλά από το δεύτερο μισό του τρίτου βήματος την αναζήτηση του άγνωστου μελετητή που θα τα κάνει όλα (1,2 και 3) σε ένα.

Είναι προφανές ότι η εκπόνηση μελετών που θα υποδείξουν τις πιθανές μεταβολές στις κοινωνικοοικονομικές δραστηριότητες των ανθρώπων σε τοπικό επίπεδο (Γεωργία, Τουρισμός, Διαχείριση Οικοσυστημάτων, ασφάλιση σε κλιματολογικές φυσικές καταστροφές, κατασκευαστικοί κώδικες και υγεία) και θα προτείνουν αντίστοιχες δράσεις-έργα προσαρμογής για τις επερχόμενες κλιματικές αλλαγές, εντάσσεται στο τρίτο βήμα της διεθνούς μεθοδολογίας, από την οποία δεν μπορούμε να επιλέγουμε να κάνουμε ότι μας αρέσει και όπως μας αρέσει.

Ίσως είναι θέμα άγνοιας ή έλλειψης χρόνου για τη μελέτη των δημοσιευμένων επιστημονικών-τεχνικών κειμένων και οδηγιών των Ηνωμένων Εθνών για το θέμα της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Ίσως πράγματι δεν υπάρχει η ενημέρωση ότι το επιστημονικό-τεχνικό-επιχειρησιακό μέρος της προσαρμογής στη κλιματική αλλαγή οργανώνεται και σχεδιάζεται με ευθύνη των προαναφερόμενων διεθνών οργανισμών. Προφανώς αγνοείται επίσης ότι για το επόμενο ευρωπαϊκό προγραμματικό πλαίσιο (2014-2020) η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, συνεργάζεται στο τομέα αυτό με τους Ευρωπαϊκούς Διακρατικούς Οργανισμούς Μετεωρολογίας (European center for Medium Weather Forecasting-ECMWF και European Meteorological Satellites - EUMETSAT) και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (European Space Agency-ESA).

Ίσως όμως υπάρχει νέα συντεχνιακή σκοπιμότητα, αφού η υφιστάμενη θεώρηση (και οι πρακτικές που την συνοδεύουν), ευνοεί «ειδικές κατηγορίες επαγγελματιών» που παροίκησαν στο νέο γι’ αυτούς χώρο, της προσαρμογής στις τοπικές κλιματικές αλλαγές, σε μια "προσπάθεια" να μελετήσουν μέσω "επειγουσών" και αναγκαίων μελετών" (που θα στοιχίσουν εάν πραγματοποιηθούν αρκετά εκατομ. ΕΥΡΩ) και θα προτείνουν λύσεις για ένα θέμα που διαφορετικά έχει σχεδιαστεί από τους αρμοδίους διεθνώς. Φαίνεται τελικά ότι αγνοείται η διεθνής προσέγγιση και προχωράμε στο δεύτερο ήμισυ του τρίτου βασικού συστατικού των Ηνωμένων Εθνών : της μελέτης και της σχεδίασης "χωρίς την βάση γνώσης και τα εργαλεία που δημιουργούνται στα δύο πρώτα βήματα και είναι προαπαιτούμενα για τα υπόλοιπα". Η είμαστε "οι μεγαλύτεροι σοφοί" παγκοσμίως, ή κάτι άλλο συμβαίνει.

Δεν μπορούμε να "λησμονούμε ή να παραβλέπουμε" ότι η χώρα είναι αντισυμβαλλόμενο μέλος της Συνθήκης των Ηνωμένων Εθνών και ότι δεν την προσδιορίζει. Πρέπει να σταματήσουμε να σχεδιάζουμε με τον γνωστό τρόπο των τελευταίων δεκαετιών και να ακολουθήσουμε την επιστημονική-τεχνική-επιχειρησιακή σχεδίαση των Ηνωμένων Εθνών. Διαφορετικά, και λόγω του ότι είμαστε αντισυμβαλλόμενοι στη Συνθήκη της κλιματικής αλλαγής των Ηνωμένων Εθνών, ας προτείνουμε μέσω της διεθνούς νομικής οδού την αλλαγή της Συνθήκης στο θέμα της προσαρμογής, για να ακολουθήσει όλος ο κόσμος την δική μας προσέγγιση "Πρώτα οι μελέτες των επιπτώσεων και μετά η "παρατήρηση" και η "μοντελοποίηση" του τοπικού κλίματος που τις προσδιορίζει γεωγραφικά και χρονικά".