Πολιτεία συντεταγμένη
Κράτος-στρατηγείο με ισχυρή Τοπική Αυτοδιοίκηση
Γιώργος Κατσιμπάρδης, Ελευθεροτυπία, Δημοσιευμένο: 2005-08-17
Η ουσιαστική προώθηση της αποκέντρωσης προϋποθέτει βαθιές τομές και ρήξεις με κατεστημένα συμφέροντα, ιδεολογίες και πρακτικές, ώστε να προκύψει μια ριζοσπαστική στη λειτουργία και αποτελεσματική στη δράση της πολιτεία -νοούμενη με την ευρύτατη δυνατή έννοιά της (κράτος -δημόσιες και κοινωνικοποιημένες επιχειρήσεις και οργανισμοί- αυτοδιοίκηση-ιδιωτικές επιχειρήσεις).
Η Ελλάδα, μολονότι ποτέ δεν ανήκε στον πυρήνα των καπιταλιστικών χωρών, εντούτοις προσπάθησε να αναπτυχθεί αντιγράφοντας πολλές από αυτές. Ετσι άφησε το μέγιστο των κρατικών υπηρεσιών αλλά και των ιδιωτικών επιχειρήσεων να συγκεντρωθούν σε μια μόνο πόλη, την Αθήνα. Τραγική συνέπεια αυτής της ανερμάτιστης πολιτικής ήταν να συνωστίζεται σήμερα σε αυτή ο μισός πληθυσμός της χώρας, έτσι που ο «βαθμός συγκέντρωσης» -αναλογικά- να ξεπερνά ακόμη και εκείνον των μεγάλων σύγχρονων μητροπόλεων του καπιταλισμού, όπως είναι η Νέα Υόρκη και το Τόκιο (που έχουν αναπτυχθεί στα χνάρια της Βενετίας και της Φλωρεντίας της εποχής της Αναγέννησης, και της Αμβέρσας, του Αμστερνταμ και του Λονδίνου της πρώτης μεταβιομηχανικής περιόδου).
Αυτό, όμως, το υδροκέφαλο και αναποτελεσματικό αθηνοκεντρικό κράτος δεν έχει αφήσει να προχωρήσει η χώρα με τους ρυθμούς που θα έπρεπε και σύμφωνα με τις δυνατότητες που έχει. Και είναι γι’ αυτό αναγκαίο να ανατραπεί με συγκεκριμένες συνταγματικές και νομοθετικές πρωτοβουλίες, ώστε να αναπτυχθεί η Ελλάδα ορθολογικά και ισόρροπα, με όρους δημοκρατίας· πρωτοβουλίες που πρέπει να κατατείνουν στη μεταφορά κρατικών υπηρεσιών και αρμοδιοτήτων στην περιφέρεια, αφού μόνο έτσι μπορεί να ανοίξει και ο δρόμος για να μετακινηθούν προς την ύπαιθρο μεγάλες δημόσιες και κοινωνικοποιημένες επιχειρήσεις και ιδιωτικές βιομηχανικές και βιοτεχνικές μονάδες (γεγονός που θα συντελέσει και στη μετακίνηση σημαντικού αριθμού κατοίκων του Λεκανοπεδίου προς αυτή).
Αλλωστε, σήμερα δεν έχουμε να φοβηθούμε ότι μια τέτοια προσπάθεια μπορεί να προκαλέσει επικίνδυνους τριγμούς διότι, τόσο οι συνεχώς αυξανόμενες -χάρη στις προηγμένες τηλεπικοινωνίες- δυνατότητες τηλεεργασίας, όσο και οι βελτιούμενες συγκοινωνίες επιτρέπουν τη λήψη μέτρων για τον περιορισμό του ρόλου της μιας και μόνης μεγαλούπολης (μέσα στην οποία, άλλωστε, η ζωή γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη και οικονομικά ασύμφορη), με αντίστοιχη ενίσχυση του ρόλου των περιφερειών.
Με βάση τις παραπάνω ιδέες και θέσεις είναι απαραίτητο να γίνουν οι ακόλουθες ρυθμίσεις σταθερά και, βέβαια, σταδιακά, από τώρα μέχρι το 2010:
Α (α). Οι εκλογικές περιφέρειες της χώρας -προκειμένου να καταστούν όλες ισάξιες και ισοδύναμες (να πάψουν, δηλαδή, να είναι οι δύο-τρεις θερμοκήπια πολιτικά πανίσχυρων υπουργών, σε βάρος όλων των άλλων) - από πενήντα έξι (56) που είναι σήμερα συμπτύσσονται σε δέκα επτά (17). Η καθεμία από αυτές εκλέγει δεκαπέντε (15) έως δεκαοχτώ (18) βουλευτές. Σύνολο τριακόσιοι (300).
(β) Ο αριστοκρατικός θεσμός των βουλευτών Επικρατείας καταργείται.
Β. Καθιερώνεται το εκλογικό σύστημα της απλής αναλογικής, που ανανεώνει την πολιτική ζωή σε ιδέες και πρόσωπα, αξιοποιεί όλες τις ζωντανές δυνάμεις του τόπου και υπηρετεί την ισονομία και την ισοπολιτεία.
Γ. Το υπουργικό συμβούλιο είναι ολιγομελές και ευέλικτο, αποτελούμενο από δώδεκα (12) υπουργούς και δέκα (10) υφυπουργούς. Ασκεί αρμοδιότητες επιτελικού (στρατηγικού) χαρακτήρα, με την αξιοποίηση, από κάθε υπουργείο, 30-60 υπαλλήλων. Ολοι οι άλλοι υπάλληλοι μετατάσσονται στην αυτοδιοίκηση, με την εξασφάλιση των αναγκαίων κονδυλίων. Ορισμένα υπουργεία και οργανισμοί μεταφέρονται σε μεγάλες πόλεις και άλλες ευαίσθητες περιοχές της περιφέρειας.
Δ (α). Οι περιφέρειες από δεκατρείς (13) που είναι σήμερα γίνονται οχτώ (8). Διοικούνται από άμεσα εκλεγόμενους περιφερειάρχες και περιφερειακά συμβούλια, το καθένα από τα οποία λειτουργεί ως μια «μικρή Βουλή» (2ος βαθμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης).
β) Οι νομαρχίες παραμένουν ως καθαρά διοικητικού χαρακτήρα μονάδες για την άσκηση (μόνο) κρατικού χαρακτήρα αρμοδιοτήτων (π.χ. έκδοση διαβατηρίων κ.λπ.) και έχουν επικεφαλής τον πρώτο σε σταυρούς προτίμησης από τους εκλεγμένους περιφερειακούς συμβούλους που προέρχεται από τον αντίστοιχο νομό.
Ε. Ο 1ος βαθμός αυτοδιοίκησης αποτελείται από 200 μεγάλους σε έκταση και ισχυρούς δήμους, που συγκροτούνται μέσα στα ευρύτερα όρια όμορων δήμων και κοινοτήτων στο πλαίσιο, «ει δυνατόν», των παλαιών επαρχιών.
ΣΤ. Χωρίζεται η Εκκλησία από το Κράτος.
* Πρώην μέλος του Ε.Γ. του ΠΑΣΟΚ και πρώην υφυπουργός Εσωτερικών
Η Ελλάδα, μολονότι ποτέ δεν ανήκε στον πυρήνα των καπιταλιστικών χωρών, εντούτοις προσπάθησε να αναπτυχθεί αντιγράφοντας πολλές από αυτές. Ετσι άφησε το μέγιστο των κρατικών υπηρεσιών αλλά και των ιδιωτικών επιχειρήσεων να συγκεντρωθούν σε μια μόνο πόλη, την Αθήνα. Τραγική συνέπεια αυτής της ανερμάτιστης πολιτικής ήταν να συνωστίζεται σήμερα σε αυτή ο μισός πληθυσμός της χώρας, έτσι που ο «βαθμός συγκέντρωσης» -αναλογικά- να ξεπερνά ακόμη και εκείνον των μεγάλων σύγχρονων μητροπόλεων του καπιταλισμού, όπως είναι η Νέα Υόρκη και το Τόκιο (που έχουν αναπτυχθεί στα χνάρια της Βενετίας και της Φλωρεντίας της εποχής της Αναγέννησης, και της Αμβέρσας, του Αμστερνταμ και του Λονδίνου της πρώτης μεταβιομηχανικής περιόδου).
Αυτό, όμως, το υδροκέφαλο και αναποτελεσματικό αθηνοκεντρικό κράτος δεν έχει αφήσει να προχωρήσει η χώρα με τους ρυθμούς που θα έπρεπε και σύμφωνα με τις δυνατότητες που έχει. Και είναι γι’ αυτό αναγκαίο να ανατραπεί με συγκεκριμένες συνταγματικές και νομοθετικές πρωτοβουλίες, ώστε να αναπτυχθεί η Ελλάδα ορθολογικά και ισόρροπα, με όρους δημοκρατίας· πρωτοβουλίες που πρέπει να κατατείνουν στη μεταφορά κρατικών υπηρεσιών και αρμοδιοτήτων στην περιφέρεια, αφού μόνο έτσι μπορεί να ανοίξει και ο δρόμος για να μετακινηθούν προς την ύπαιθρο μεγάλες δημόσιες και κοινωνικοποιημένες επιχειρήσεις και ιδιωτικές βιομηχανικές και βιοτεχνικές μονάδες (γεγονός που θα συντελέσει και στη μετακίνηση σημαντικού αριθμού κατοίκων του Λεκανοπεδίου προς αυτή).
Αλλωστε, σήμερα δεν έχουμε να φοβηθούμε ότι μια τέτοια προσπάθεια μπορεί να προκαλέσει επικίνδυνους τριγμούς διότι, τόσο οι συνεχώς αυξανόμενες -χάρη στις προηγμένες τηλεπικοινωνίες- δυνατότητες τηλεεργασίας, όσο και οι βελτιούμενες συγκοινωνίες επιτρέπουν τη λήψη μέτρων για τον περιορισμό του ρόλου της μιας και μόνης μεγαλούπολης (μέσα στην οποία, άλλωστε, η ζωή γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη και οικονομικά ασύμφορη), με αντίστοιχη ενίσχυση του ρόλου των περιφερειών.
Με βάση τις παραπάνω ιδέες και θέσεις είναι απαραίτητο να γίνουν οι ακόλουθες ρυθμίσεις σταθερά και, βέβαια, σταδιακά, από τώρα μέχρι το 2010:
Α (α). Οι εκλογικές περιφέρειες της χώρας -προκειμένου να καταστούν όλες ισάξιες και ισοδύναμες (να πάψουν, δηλαδή, να είναι οι δύο-τρεις θερμοκήπια πολιτικά πανίσχυρων υπουργών, σε βάρος όλων των άλλων) - από πενήντα έξι (56) που είναι σήμερα συμπτύσσονται σε δέκα επτά (17). Η καθεμία από αυτές εκλέγει δεκαπέντε (15) έως δεκαοχτώ (18) βουλευτές. Σύνολο τριακόσιοι (300).
(β) Ο αριστοκρατικός θεσμός των βουλευτών Επικρατείας καταργείται.
Β. Καθιερώνεται το εκλογικό σύστημα της απλής αναλογικής, που ανανεώνει την πολιτική ζωή σε ιδέες και πρόσωπα, αξιοποιεί όλες τις ζωντανές δυνάμεις του τόπου και υπηρετεί την ισονομία και την ισοπολιτεία.
Γ. Το υπουργικό συμβούλιο είναι ολιγομελές και ευέλικτο, αποτελούμενο από δώδεκα (12) υπουργούς και δέκα (10) υφυπουργούς. Ασκεί αρμοδιότητες επιτελικού (στρατηγικού) χαρακτήρα, με την αξιοποίηση, από κάθε υπουργείο, 30-60 υπαλλήλων. Ολοι οι άλλοι υπάλληλοι μετατάσσονται στην αυτοδιοίκηση, με την εξασφάλιση των αναγκαίων κονδυλίων. Ορισμένα υπουργεία και οργανισμοί μεταφέρονται σε μεγάλες πόλεις και άλλες ευαίσθητες περιοχές της περιφέρειας.
Δ (α). Οι περιφέρειες από δεκατρείς (13) που είναι σήμερα γίνονται οχτώ (8). Διοικούνται από άμεσα εκλεγόμενους περιφερειάρχες και περιφερειακά συμβούλια, το καθένα από τα οποία λειτουργεί ως μια «μικρή Βουλή» (2ος βαθμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης).
β) Οι νομαρχίες παραμένουν ως καθαρά διοικητικού χαρακτήρα μονάδες για την άσκηση (μόνο) κρατικού χαρακτήρα αρμοδιοτήτων (π.χ. έκδοση διαβατηρίων κ.λπ.) και έχουν επικεφαλής τον πρώτο σε σταυρούς προτίμησης από τους εκλεγμένους περιφερειακούς συμβούλους που προέρχεται από τον αντίστοιχο νομό.
Ε. Ο 1ος βαθμός αυτοδιοίκησης αποτελείται από 200 μεγάλους σε έκταση και ισχυρούς δήμους, που συγκροτούνται μέσα στα ευρύτερα όρια όμορων δήμων και κοινοτήτων στο πλαίσιο, «ει δυνατόν», των παλαιών επαρχιών.
ΣΤ. Χωρίζεται η Εκκλησία από το Κράτος.
* Πρώην μέλος του Ε.Γ. του ΠΑΣΟΚ και πρώην υφυπουργός Εσωτερικών
