Ευπρόσωπο πρόσχημα
Σε φθίνουσα πορεία τα ατομικά δικαιώματα
Φώτης Κουβέλης, Κυρ. Ελευθεροτυπία, Δημοσιευμένο: 2005-08-07
Τα ατομικά δικαιώματα βρίσκονται σε φθίνουσα πορεία. Το πλέγμα των κοινωνικών, πολιτικών και ατομικών δικαιωμάτων, που ανέδειξαν κοινωνικοί αγώνες και θυσίες, αμφισβητούνται και πλήττονται. Η τρομοκρατία -και ανεξάρτητα από το πώς αυτή ορίζεται- αποτελεί το ευπρόσωπο πρόσχημα για την περιστολή των δικαιωμάτων.
Η εξουσία των εθνικών κρατών για την πραγματική διαχείριση των δικαιωμάτων τείνει μειουμένη, στο πλαίσιο της αποδιάρθρωσης του συστήματος των διεθνών σχέσεων και των κανόνων του διεθνούς δικαίου, αλλά και του σημαντικού ετεροκαθορισμού του εθνικού δικαίου, και η διατήρηση όσο και η εφαρμογή του δημοκρατικού νομικού πολιτισμού αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα.
* Ο περιορισμός των δικαιωμάτων επιχειρείται να νομιμοποιηθεί, με την ανάπτυξη μηχανισμών ιδεολογικής επιβολής και τη χειραγώγησης της κοινής γνώμης, με σταθερή επιδίωξη τη διαμόρφωση προτύπων μειωμένης αξίωσης και διεκδίκησης για τα ατομικά και τα ευρισκόμενα σε σχέση αλληλεπίδρασης με αυτά κοινωνικά δικαιώματα, τα οποία άλλωστε βρίσκονται σε διαρκώς μεγεθυνόμενη απόσταση από το ουσιαστικό τους περιεχόμενο.
* Στην προωθούμενη νομιμοποίηση του περιορισμού των δικαιωμάτων, με πρόσχημα την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, πειστικά μπορεί να αντιπαρατίθεται η ανάδειξη των αιτίων που γεννούν τη λεγόμενη τρομοκρατία και η πολιτική διεκδίκηση της αντιμετώπισής τους. Ο εγκλωβισμός πολλών λαών στη φτώχεια, η εξαθλίωση, η πείνα, το συνεχώς αυξανόμενο χάσμα μεταξύ των πλούσιων και των φτωχών χωρών, οι καπιταλιστικοί ανταγωνισμοί για την κατανομή του παγκόσμιου πλούτου, το δόγμα του «προληπτικού πολέμου» για τη διαμόρφωση νέων οικονομικών χώρων και ελέγχου αυτών από τις ΗΠΑ είναι ζητήματα που πρέπει να κυριαρχήσουν και να προσανατολίσουν την πολιτική αντιμετώπιση των φαινομένων της ακραίας βίας ενός υπαρκτού και «ακήρυχτου πολέμου».
* Πρόσφατα οι υπουργοί Εσωτερικών και Δικαιοσύνης της Ε.Ε. αποφάσισαν «κατευθύνσεις» για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας. Βεβαίως, τα μέτρα θα κριθούν όταν εξειδικευμένα εμφανισθούν σε σχέση και με την αρχή της αναλογικότητας και με τις δικαστικές εγγυήσεις. Σπεύδουμε όμως να επισημάνουμε ότι δείχνουν να κινούνται έξω από το κατακτημένο θεσμικό πλαίσιο της Ε.Ε. και ιδιαίτερα από το πλαίσιο της συνταγματικής τάξης της χώρας μας.
* Η μετατόπιση των κέντρων λήψεως των αποφάσεων σε υπερεθνικά όργανα δεν μπορεί να αποτελεί το βασικό επιχείρημα και το άλλοθι για τις προτεραιότητες αναφορικά με το εύρος των δικαιωμάτων. Οι πολιτικές επιλογές για τα ατομικά δικαιώματα οφείλουν να αναζητούν το έρεισμά τους και την άμυνά τους έναντι των επιθέσεων που αυτά δέχονται στο Σύνταγμα της χώρας.
* Η υπεράσπιση των ατομικών δικαιωμάτων είναι αυτόδηλη δημοκρατική υποχρέωση και ταυτόχρονη συμμετοχή σε μια πολιτική που αποκρούει τον εύκολο, όσο και προσχηματικό πολλές φορές, λόγο ότι η ασφάλεια και η ελευθερία, που εξασφαλίζουν τα ατομικά δικαιώματα, δεν μπορούν σήμερα να βαίνουν παράλληλα.
Η εξουσία των εθνικών κρατών για την πραγματική διαχείριση των δικαιωμάτων τείνει μειουμένη, στο πλαίσιο της αποδιάρθρωσης του συστήματος των διεθνών σχέσεων και των κανόνων του διεθνούς δικαίου, αλλά και του σημαντικού ετεροκαθορισμού του εθνικού δικαίου, και η διατήρηση όσο και η εφαρμογή του δημοκρατικού νομικού πολιτισμού αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα.
* Ο περιορισμός των δικαιωμάτων επιχειρείται να νομιμοποιηθεί, με την ανάπτυξη μηχανισμών ιδεολογικής επιβολής και τη χειραγώγησης της κοινής γνώμης, με σταθερή επιδίωξη τη διαμόρφωση προτύπων μειωμένης αξίωσης και διεκδίκησης για τα ατομικά και τα ευρισκόμενα σε σχέση αλληλεπίδρασης με αυτά κοινωνικά δικαιώματα, τα οποία άλλωστε βρίσκονται σε διαρκώς μεγεθυνόμενη απόσταση από το ουσιαστικό τους περιεχόμενο.
* Στην προωθούμενη νομιμοποίηση του περιορισμού των δικαιωμάτων, με πρόσχημα την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, πειστικά μπορεί να αντιπαρατίθεται η ανάδειξη των αιτίων που γεννούν τη λεγόμενη τρομοκρατία και η πολιτική διεκδίκηση της αντιμετώπισής τους. Ο εγκλωβισμός πολλών λαών στη φτώχεια, η εξαθλίωση, η πείνα, το συνεχώς αυξανόμενο χάσμα μεταξύ των πλούσιων και των φτωχών χωρών, οι καπιταλιστικοί ανταγωνισμοί για την κατανομή του παγκόσμιου πλούτου, το δόγμα του «προληπτικού πολέμου» για τη διαμόρφωση νέων οικονομικών χώρων και ελέγχου αυτών από τις ΗΠΑ είναι ζητήματα που πρέπει να κυριαρχήσουν και να προσανατολίσουν την πολιτική αντιμετώπιση των φαινομένων της ακραίας βίας ενός υπαρκτού και «ακήρυχτου πολέμου».
* Πρόσφατα οι υπουργοί Εσωτερικών και Δικαιοσύνης της Ε.Ε. αποφάσισαν «κατευθύνσεις» για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας. Βεβαίως, τα μέτρα θα κριθούν όταν εξειδικευμένα εμφανισθούν σε σχέση και με την αρχή της αναλογικότητας και με τις δικαστικές εγγυήσεις. Σπεύδουμε όμως να επισημάνουμε ότι δείχνουν να κινούνται έξω από το κατακτημένο θεσμικό πλαίσιο της Ε.Ε. και ιδιαίτερα από το πλαίσιο της συνταγματικής τάξης της χώρας μας.
* Η μετατόπιση των κέντρων λήψεως των αποφάσεων σε υπερεθνικά όργανα δεν μπορεί να αποτελεί το βασικό επιχείρημα και το άλλοθι για τις προτεραιότητες αναφορικά με το εύρος των δικαιωμάτων. Οι πολιτικές επιλογές για τα ατομικά δικαιώματα οφείλουν να αναζητούν το έρεισμά τους και την άμυνά τους έναντι των επιθέσεων που αυτά δέχονται στο Σύνταγμα της χώρας.
* Η υπεράσπιση των ατομικών δικαιωμάτων είναι αυτόδηλη δημοκρατική υποχρέωση και ταυτόχρονη συμμετοχή σε μια πολιτική που αποκρούει τον εύκολο, όσο και προσχηματικό πολλές φορές, λόγο ότι η ασφάλεια και η ελευθερία, που εξασφαλίζουν τα ατομικά δικαιώματα, δεν μπορούν σήμερα να βαίνουν παράλληλα.
