Αριστερά και Οικολογία: το ψωμί και το παντεσπάνι;
Αποστόλης Παραλίκας, Δαίμων της Οικολογίας, Δημοσιευμένο: 2005-09-04
Η σχέση της Αριστεράς με την Οικολογία αποτελεί ζήτημα που απασχολεί όλο και πιο έντονα τους δυο αυτούς πολιτικούς χώρους. Σχέση που έχει ωριμάσει μέσα από διαδικασίες σύγκλισης απόψεων και ώσμωσης ιδεών και που έχει οδηγήσει σε πολιτικές συγκλίσεις με σημαντική απήχηση στο πολιτικό, κοινωνικό και κινηματικό πεδίο, τόσο στην Ευρώπη και τη Β.Αμερική (π.χ. Ραλφ Νέιντερ στις ΗΠΑ), όσο και στη χώρα μας. Τις τελευταίες μάλιστα 1-2 δεκαετίες, το οικολογικό κίνημα αποτέλεσε σημαντικό μοχλό αναβάθμισης της ορμής και της φρεσκάδας μιας αριστεράς σε καθεστώς σύγχυσης. Στην Ελλάδα, φορέας της παραπάνω σύγκλισης, όχι μόνο οργανωτικής και πολιτικής, αλλά κυρίως ιδεολογικής, επιδίωξε να γίνει ο Συνασπισμός της Αριστεράς των Κινημάτων και της Οικολογίας, και τα κατάφερε σε μεγάλο βαθμό να καταξιωθεί ως τέτοιος στη συνείδηση των ελλήνων πολιτών. Όχι μόνο μέσα από τις κεντρικές πολιτικές του θέσεις και απόψεις και από την πολιτική κουλτούρα της συνεργασίας, σύμπλευσης και συμπόρευσης με τα κοινωνικά κινήματα (οικολογικές οργανώσεις και πρωτοβουλίες στην περίπτωση αυτή), αλλά και μέσα από τις επιμέρους δράσεις των μελών του σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Και αν η συνεργασία με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις αποτελεί πρότυπο πολιτικής διαμεσολάβησης χωρίς ψηφοθηρικές σκοπιμότητες και πολιτική συνεργασιών χωρίς υπολογισμούς και δεύτερες σκέψεις, το μεγάλο πολιτικό κεφάλαιο από όπου ο ΣΥΝ μπορεί να αντλήσει παραδείγματα, ιδέες και πρότυπα κοινωνικής και κινηματικής δράσης, είναι το σύνολο των μελών του που με διάφορους τρόπους, μορφές και σχήματα είναι παρόντες και δραστήριοι απέναντι σε τοπικά, περιφερειακά, πανελλαδικά, ακόμα και παγκόσμια, περιβαλλοντικά προβλήματα, μέσα από κάθε είδους πρωτοβουλίες, φορείς, κινήσεις, κοκ. Μέλη και φίλοι του ΣΥΝ πρωτοστατούν και πρωταγωνιστούν σε πάμπολλες οικολογικές πρωτοβουλίες, κινήσεις, δράσεις, μεταφέροντας στην αντίστοιχη τοπική ή μη κοινή γνώμη την πεποίθηση ότι ο οικολογικός λόγος που το κόμμα μας επιχειρεί να εκφράσει δεν είναι ξύλινος και εκ κορυφής εκπορευόμενος, αλλά αποτελεί μια έμπρακτη απεικόνιση του ιδεολογικού περιεχομένου της, οργανωμένης ή μη, βάσης.
Βέβαια, οι κεντρικές πολιτικές επεξεργασίες του κόμματος χρειάζονται ακόμα πολλή δουλειά στην κατεύθυνση της οικολογικοποίησης, ένα βάθεμα της οικολογικής αντίληψης σε όλο το πλάτος των επιμέρους πολιτικών θέσεων και προτάσεων. Όπως δε νοείται ένα αριστερό κόμμα να μην είναι αριστερό σε κάθε πολιτική του πρόταση, ακριβώς έτσι οφείλει ένα οικολογικό κόμμα να λαμβάνει υπόψη του την οικολογική προβληματική στις επιμέρους επεξεργασίες του και όπου τυχόν διαπιστώνονται ασυμβατότητες, μέσα από συνθέσεις να δίνονται απαντήσεις.
Η σχέση αυτή θα πρέπει να διατηρηθεί και να καλλιεργηθεί. Μέσα από την οργανωτική ανασυγκρότηση του κόμματος, θα πρέπει να ισχυροποιηθούν τέτοιοι δεσμοί, να μετουσιωθούν σε οργανωτικές δομές, να αποκατασταθεί η επικοινωνία στελεχών της κορυφής με τη βάση. Μια βάση που σε πλείστες περιπτώσεις διαθέτει βαθύτερη οικολογική συνείδηση από την κορυφή. Θα πρέπει, για παράδειγμα, να γίνουν συγκεκριμένες χρεώσεις σε μέλη των νομαρχιακών επιτροπών του ΣΥΝ που να αφορούν σε θέματα Οικολογίας, Περιβάλλοντος και Ποιότητας Ζωής, και οι συγκεκριμένοι σύντροφοι να επιφορτιστούν με τη συνεχή ενημέρωση των Πολιτικών Κινήσεων, αλλά και σε αντίστροφη κατεύθυνση, με τη μεταφορά από τη βάση εμπειριών από τοπικές κινήσεις, πρωτοβουλίες, δράσεις, κοκ. Επιπλέον να επιμεληθούν το συντονισμό των τοπικών κινήσεων σε θέματα που ξεπερνούν το στενό τοπικό χαρακτήρα ενός Δήμου, ή μιας Πολιτικής Κίνησης.
Ταυτόχρονα όμως εμφανίζονται, ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα, φωνές, οι οποίες στο όνομα μιας ιδεολογικής καθαρότητας, μιας νέας αριστεροφροσύνης, θεωρούν καθετί το οικολογικό όχι ως συμπληρωματικό στοιχείο μιας σύγχρονης αριστερής πολιτικής ταυτότητας, αλλά ως ανταγωνιστικό. Με πολιτική σκέψη που παραπέμπει σε περασμένες δεκαετίες, ψάχνουν εκεί το ιδεολογικό στίγμα της σύγχρονης αριστεράς και όχι γύρω τους, στα πολύχρωμα κινήματα, στην ωρίμανσή τους, στη διάθεσή τους να συμβάλλουν στη δημιουργία ενός κόσμου καλύτερου, πέρα από οργανωτικά σχήματα και δομές του παρελθόντος.
Ο ‘άλλος κόσμος’ που η σύγχρονη αριστερά ευαγγελίζεται, χωρίς όμως να μπορεί ακόμα να τον προσδιορίσει επακριβώς, δεν μπορεί παρά να είναι και οικολογικός (στην αντίθετη περίπτωση θα είναι εφιαλτικός, όπως το παράδειγμα του Τσερνόμπιλ περίτρανα απέδειξε). Σε αυτόν δε θα πεθαίνουν εργαζόμενοι και καταναλωτές από αμιάντωση ή από άλλους περιβαλλοντικούς παράγοντες (φυσικά ούτε από φτώχεια ασθένειες που μπορούν να γιατρευτούν). Σε αυτόν δε θα υπάρχουν δυνάμεις που θα ελέγχουν την παγκόσμια οικονομία μέσα από τον ασφυκτικό έλεγχο των ενεργειακών πηγών (κυρίως του πετρελαίου). To αριστερό αντίδοτο στον παγκόσμιο ηγεμονισμό που ενδυναμώνεται και ανατροφοδοτείται από τον έλεγχο αυτό, δεν μπορεί να είναι μικρότεροι, το ίδιο πιο στυγνοί περιφερειακοί ηγεμόνες, τύπου Σαντάμ ή Σαουδικής Αραβίας. Ούτε προφανώς η τρίτη λύση θα ήταν ‘αυτοδιαχείριση’ των πετρελαιοπηγών από νομάδες βεδουίνους… Η απάντηση είναι απεξάρτηση: από το πετρέλαιο αλλά και την πυρηνική ενέργεια. Ο άλλος κόσμος θα γίνει εφικτός μόνο γύρω από ‘κέντρα απεξάρτησης’ από το πετρέλαιο: αποκεντρωμένες δομές παραγωγής και διανομής ανανεώσιμης ενέργειας, με ταυτόχρονο περιορισμό των σπάταλων αναγκών. Στον κόσμο αυτό δε θα πληθαίνουν οι ασθένειες που σχετίζονται με περιβαλλοντική υποβάθμιση: άσθμα, καρκίνοι, αλλεργίες, κοκ. Δε θα συμβαίνουν Σεβέζο, Μποπάλ, Τσέρνομπλ. Το αίμα των ανθρώπων, αλλά και των άλλων πλασμάτων δε θα είναι γεμάτο από ξένες χημικές ουσίες. Στον κόσμο αυτό η αγάπη για τη φύση, τα ζώα, τα δένδρα δε θα αντιμετωπίζεται υποτιμητικά, περιπαικτικά. Όποιος δε μπορεί να εκτιμήσει ή ν’ αγαπήσει ένα ζώο, δε μπορεί ν’ αγαπήσει τον Άνθρωπο. Και όποιος δεν μπορεί να δει τον άνθρωπο μέσα από την αγάπη για τη Φύση, την Τέχνη, δεν μπορεί να ανήκει στη δική μας Αριστερά. Όσοι λοιπόν στις μέρες μας συνεχίζουν να θεωρούν τον οικολογικό λόγο ως διεκδίκηση για το ‘παντεσπάνι’, είναι προφανές ότι διαθέτουν την πολιτική διορατικότητα μιας Μαρίας Αντουανέτας. Γιατί ο άλλος κόσμος, που είναι εφικτός, δεν μπορεί παρά να είναι οικολογικός.
Βέβαια, οι κεντρικές πολιτικές επεξεργασίες του κόμματος χρειάζονται ακόμα πολλή δουλειά στην κατεύθυνση της οικολογικοποίησης, ένα βάθεμα της οικολογικής αντίληψης σε όλο το πλάτος των επιμέρους πολιτικών θέσεων και προτάσεων. Όπως δε νοείται ένα αριστερό κόμμα να μην είναι αριστερό σε κάθε πολιτική του πρόταση, ακριβώς έτσι οφείλει ένα οικολογικό κόμμα να λαμβάνει υπόψη του την οικολογική προβληματική στις επιμέρους επεξεργασίες του και όπου τυχόν διαπιστώνονται ασυμβατότητες, μέσα από συνθέσεις να δίνονται απαντήσεις.
Η σχέση αυτή θα πρέπει να διατηρηθεί και να καλλιεργηθεί. Μέσα από την οργανωτική ανασυγκρότηση του κόμματος, θα πρέπει να ισχυροποιηθούν τέτοιοι δεσμοί, να μετουσιωθούν σε οργανωτικές δομές, να αποκατασταθεί η επικοινωνία στελεχών της κορυφής με τη βάση. Μια βάση που σε πλείστες περιπτώσεις διαθέτει βαθύτερη οικολογική συνείδηση από την κορυφή. Θα πρέπει, για παράδειγμα, να γίνουν συγκεκριμένες χρεώσεις σε μέλη των νομαρχιακών επιτροπών του ΣΥΝ που να αφορούν σε θέματα Οικολογίας, Περιβάλλοντος και Ποιότητας Ζωής, και οι συγκεκριμένοι σύντροφοι να επιφορτιστούν με τη συνεχή ενημέρωση των Πολιτικών Κινήσεων, αλλά και σε αντίστροφη κατεύθυνση, με τη μεταφορά από τη βάση εμπειριών από τοπικές κινήσεις, πρωτοβουλίες, δράσεις, κοκ. Επιπλέον να επιμεληθούν το συντονισμό των τοπικών κινήσεων σε θέματα που ξεπερνούν το στενό τοπικό χαρακτήρα ενός Δήμου, ή μιας Πολιτικής Κίνησης.
Ταυτόχρονα όμως εμφανίζονται, ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα, φωνές, οι οποίες στο όνομα μιας ιδεολογικής καθαρότητας, μιας νέας αριστεροφροσύνης, θεωρούν καθετί το οικολογικό όχι ως συμπληρωματικό στοιχείο μιας σύγχρονης αριστερής πολιτικής ταυτότητας, αλλά ως ανταγωνιστικό. Με πολιτική σκέψη που παραπέμπει σε περασμένες δεκαετίες, ψάχνουν εκεί το ιδεολογικό στίγμα της σύγχρονης αριστεράς και όχι γύρω τους, στα πολύχρωμα κινήματα, στην ωρίμανσή τους, στη διάθεσή τους να συμβάλλουν στη δημιουργία ενός κόσμου καλύτερου, πέρα από οργανωτικά σχήματα και δομές του παρελθόντος.
Ο ‘άλλος κόσμος’ που η σύγχρονη αριστερά ευαγγελίζεται, χωρίς όμως να μπορεί ακόμα να τον προσδιορίσει επακριβώς, δεν μπορεί παρά να είναι και οικολογικός (στην αντίθετη περίπτωση θα είναι εφιαλτικός, όπως το παράδειγμα του Τσερνόμπιλ περίτρανα απέδειξε). Σε αυτόν δε θα πεθαίνουν εργαζόμενοι και καταναλωτές από αμιάντωση ή από άλλους περιβαλλοντικούς παράγοντες (φυσικά ούτε από φτώχεια ασθένειες που μπορούν να γιατρευτούν). Σε αυτόν δε θα υπάρχουν δυνάμεις που θα ελέγχουν την παγκόσμια οικονομία μέσα από τον ασφυκτικό έλεγχο των ενεργειακών πηγών (κυρίως του πετρελαίου). To αριστερό αντίδοτο στον παγκόσμιο ηγεμονισμό που ενδυναμώνεται και ανατροφοδοτείται από τον έλεγχο αυτό, δεν μπορεί να είναι μικρότεροι, το ίδιο πιο στυγνοί περιφερειακοί ηγεμόνες, τύπου Σαντάμ ή Σαουδικής Αραβίας. Ούτε προφανώς η τρίτη λύση θα ήταν ‘αυτοδιαχείριση’ των πετρελαιοπηγών από νομάδες βεδουίνους… Η απάντηση είναι απεξάρτηση: από το πετρέλαιο αλλά και την πυρηνική ενέργεια. Ο άλλος κόσμος θα γίνει εφικτός μόνο γύρω από ‘κέντρα απεξάρτησης’ από το πετρέλαιο: αποκεντρωμένες δομές παραγωγής και διανομής ανανεώσιμης ενέργειας, με ταυτόχρονο περιορισμό των σπάταλων αναγκών. Στον κόσμο αυτό δε θα πληθαίνουν οι ασθένειες που σχετίζονται με περιβαλλοντική υποβάθμιση: άσθμα, καρκίνοι, αλλεργίες, κοκ. Δε θα συμβαίνουν Σεβέζο, Μποπάλ, Τσέρνομπλ. Το αίμα των ανθρώπων, αλλά και των άλλων πλασμάτων δε θα είναι γεμάτο από ξένες χημικές ουσίες. Στον κόσμο αυτό η αγάπη για τη φύση, τα ζώα, τα δένδρα δε θα αντιμετωπίζεται υποτιμητικά, περιπαικτικά. Όποιος δε μπορεί να εκτιμήσει ή ν’ αγαπήσει ένα ζώο, δε μπορεί ν’ αγαπήσει τον Άνθρωπο. Και όποιος δεν μπορεί να δει τον άνθρωπο μέσα από την αγάπη για τη Φύση, την Τέχνη, δεν μπορεί να ανήκει στη δική μας Αριστερά. Όσοι λοιπόν στις μέρες μας συνεχίζουν να θεωρούν τον οικολογικό λόγο ως διεκδίκηση για το ‘παντεσπάνι’, είναι προφανές ότι διαθέτουν την πολιτική διορατικότητα μιας Μαρίας Αντουανέτας. Γιατί ο άλλος κόσμος, που είναι εφικτός, δεν μπορεί παρά να είναι οικολογικός.
