Γι΄αυτούς τους λόγους ξεράθηκε η "ελιά"...

Η νίκη που επέτυχε ο Βενιζέλος επί των «58» ήταν ολοκληρωτική. Δεν κατάφερε απλώς να τους διασπάσει και να τους διαλύσει, αλλά και ένα, μικρό έστω, τμήμα του να το καταστήσει «υπηρετικό», των δικών του επιδιώξεων, πολιτικό προσωπικό. Πίστεψαν, οι αφελείς, ότι, επειδή το ΠΑΣΟΚ και η ηγεσία του ήταν (και δημοσκοπικά) στο καναβάτσο, θα μπορούσαν να επιβάλουν τους όρους τους και μετά τις ευρωεκλογές, με τη βοήθεια και του Σημίτη που ήταν ο ουσιαστικός μέντορας της Κίνησης, να παραμερίσουν και τον Βενιζέλο ώστε να γίνουν αυτοί αφεντικά στην Κεντροαριστερά. Ο Βενιζέλος το κατάλαβε -εξάλλου οι περισσότεροι από τους «58», στις κατ΄ ιδίαν συζητήσεις τους, το έλεγαν ανοιχτά- και αφού, αρχικά, τους παρέσυρε σε μια διελκυστίνδα οργανωτικών αψιμαχιών (έμβλημα, όνομα, διαδικασίες συγκρότησης κ.λ.π.) με την απόφαση που πήρε, μαζί με τον Σαμαρά και χωρίς να τους ρωτήσει, να εκλεγούν οι ευρωβουλευτές με σταυρό και όχι με λίστα, τους εξέθεσε αφού, με την αντίδρασή τους, έδωσαν την εντύπωση ότι τους ενδιαφέρουν περισσότερον οι θέσεις και όχι οι ιδέες. Αυτό ήταν το πρώτο λάθος των «58».

Εδώ ανοίγω μια παρένθεση για να σημειώσω ότι οι «58» δεν ήταν ακριβώς «58», αλλά σκάρτοι «40», αφού περίπου 20 ήταν κομματικά στελέχη του ΠΑΣΟΚ ή είχαν κατά καιρούς αναπτύξει ειδική σχέση με τη Χαριλάου Τρικούπη (Αυγερινός, Χριστοδουλάκης, Δερβένης, Μπένος, Ροζάκης, Μήτρου, Ασημακόπουλος, Δρέττα κ.α.). Μάλιστα, αν στα στελέχη του ΠΑΣΟΚ προσθέσουμε και τα κομματικά μέλη της ΔΗΜΑΡ, που πρωτοστάτησαν στην Κίνηση των «58», τότε ο αριθμός των «ανεξαρτήτων» προσωπικοτήτων μειώνεται ακόμη περισσότερο. Και πιθανότατα, αν συνεχίσουμε το ξεκαθάρισμα, θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι οι «58» ήταν μια ολιγομελής αθηναϊκή ομάδα καθηγητών πανεπιστημίου, σοφτ λίμπεραλ και πρώην γενικών γραμματέων υπουργείων που επιχείρησε, με το σύνθημα «ανασυγκρότηση της Κεντροαριστεράς» να θέσει υπό τον έλεγχό της δύο κοινοβουλευτικά κόμματα (το ΠΑΣΟΚ και τη ΔΗΜΑΡ), τα οποία, εκτός από την ιστορία και την πανελλαδική στελέχωση που διαθέτουν, στις τελευταίες εκλογές (εθνικές και ευρωπαϊκές) εξέλεξαν 58 βουλευτές (33+8 το ΠΑΣΟΚ και 17 η ΔΗΜΑΡ)! Αν μια δράκα ανθρώπων κατάφερνε να αλώσει, με αυτόν τον ιδιότυπο «εισοδισμό», δύο κόμματα, αναμφίβολα θα είχε καταφέρει το colpo grosso στη σύγχρονη πολιτική μας ιστορία. Δυστυχώς, για τους ίδιους, απέτυχαν. Κλείνει η παρένθεση.

Το δεύτερο λάθος, και συνάμα ο δεύτερος λόγος αποτυχίας, του εγχειρήματος των «58» ήταν ότι έθεσαν ως πρώτη προτεραιότητα της Κεντροαριστεράς την στήριξη της κυβερνήσεως. Η ανάγκη πολιτικής σταθερότητας όμως δεν συνάδει με την προσπάθεια ανασυγκρότησης ενός πολιτικού χώρου, αυτόν της σοσιαλδημοκρατίας. Είναι διαφορετικό πράγμα να προκύψει αμέσως μετά από μια εκλογική αναμέτρηση και επί τη βάσει ενός κοινού κυβερνητικού σχεδίου και προγράμματος διακυβέρνησης και διαφορετικό να εμφανίζεται στη μέση μιας κυβερνητικής θητείας, χωρίς μάλιστα αυτό να επιφέρει αλλαγές στο κυβερνητικό σχήμα και τις ασκούμενες πολιτικές. Οι «58» εμφανίστηκαν ως δεκανίκι του Βενιζέλου προκειμένου να συνεχίσει, και μετά τις εκλογές του Μαΐου, να υφίσταται η συγκυβέρνηση. Όμως η ανασύνθεση και αναγέννηση της σοσιαλδημοκρατίας μπορεί να γίνει μόνο με κοινωνικούς και πολιτικούς όρους, και ειδικά σήμερα, για λόγους προφανείς, προϋποθέτουν και την αποκήρυξη της υφιστάμενης συνταύτισης του ΠΑΣΟΚ με τη Νέα Δημοκρατία. Όποιος δεν το κατανοεί είναι ή πολιτικά ευήθης ή υπάρχουν άλλες σκοπιμότητες. Προσοχή, δεν αναφέρομαι στην ανάγκη στήριξης της συγκυβέρνησης. Αυτή είναι θεμιτή πολιτική επιλογή. Και πιθανώς, για πολλούς, ορθή, καθώς η αξιωματική αντιπολίτευση αδυνατεί να εκπέμψει έναν καθαρό και χωρίς «παράσιτα» κυβερνητικό λόγο. Απλώς αυτή η επιλογή δεν μπορεί να μπερδεύεται με την ανάγκη ανασυγκρότησης της Κεντροαριστεράς. Όταν κάποιος το κάνει είναι σαν να βάζει στο πλυντήριο τα μαύρα εσώρουχα με τα λευκά πουκάμισα.

Ο τρίτος λόγος αποτυχίας των «58» ήταν ότι επαγγέλλονται την Κεντροαριστερά και το κάνουν αυτό άνθρωποι που βγάζουν φλύκταινες και μόνο στο άκουσμα του ανθρώπου που, στη Μεταπολίτευση, κατέστησε κυρίαρχη την Κεντροαριστερά: του Ανδρέα Παπανδρέου. Δεν μπορεί να θεωρείς «ολετήρα» της Παράταξης τον άνθρωπο που την συγκρότησε ούτε το κόμμα με το οποίο θέλεις να συνεργαστείς, το ΠΑΣΟΚ, «τελειωμένο». Και αν εξαιρέσει κανείς την απρέπεια του Παρασκευά Αυγερινού να παραβιάσει, μετά από 20 χρόνια, το ιατρικό απόρρητο του, νεκρού μάλιστα, Ανδρέα Παπανδρέου, είναι δύσκολο να πιστέψεις ότι μπορεί να ευδοκιμήσει η συνεργασία με ένα κόμμα το οποίο θεωρείς, όπως ο Π. Αυγερινός, τελειωμένο από το 1981! Όταν μάλιστα αυτός ο άνθρωπος από το 1981 έγινε δύο ή τρεις φορές υπουργός, για δύο θητείες ευρωβουλευτής και μία βουλευτής Επικρατείας, τότε εύκολα καταλήγεις στο συμπέρασμα ότι η προσπάθεια των «58» να ανασυγκροτήσουν την Κεντροαριστερά, ουσιαστικά είναι μια απόπειρα να πάρουν ρεβάνς από την Ιστορία και να ξεριζώσουν τον Παπανδρεϊσμό από την Κεντροαριστερά. Δικαίωμά τους. Θα πρέπει όμως να το λένε ευθαρσώς και όχι να ψαρεύουν σε θολά νερά. Η αναγέννηση της Κεντροαριστεράς χρειάζεται, για να δανειστώ μια φράση του Κώστα Σημίτη, καθαρές κουβέντες και όχι υποκριτικές συμπεριφορές. Αν μάλιστα αναλογιστούμε ότι το πιο σκληρό κομμάτι των «58″ ήταν ο σκληρός πυρήνας της λεγόμενης ανανεωτικής αριστεράς, της ΕΑΡ του Λεωνίδα Κύρκου (Λιβαδάς, Ματσαγγάνης κ.α.) που θεωρούσε το ΠΑΣΟΚ περονικό έως και εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα, τότε πρέπει να σηκώσει κανείς ψηλά τα χέρια στους απίστευτους αυτούς μεταμορφισμούς.

Ο τέταρτος λόγος, που η κεντροαριστερή ελιά ξεράθηκε είναι ότι οι «58» δεν εισέφεραν τίποτε το ουσιαστικό στον δημόσιο διάλογο για το τι πρέπει να γίνει στη χώρα. Καμία σοβαρή ανάλυση για την επικρατούσα κατάσταση στην Ελλάδα, τις νέες κοινωνικές αντιθέσεις, τις εθνικές προτεραιότητες σε καιρό Μμημονίου, τις πολιτικές ορίζουσες ενός νέου μπλοκ εξουσίας και τις ταξικές του αντιστοιχήσεις. Παρακλητικές διακηρύξεις και σε βαθμό πλήξης γενικότητες. Ακόμη και στα ευρωπαϊκά ή τα διεθνή τεκταινόμενα, που λόγω επαγγελματικής ιδιότητας των περισσοτέρων, θα περίμενε κάποιος να γίνει σοφότερος από τους «58″ ακόμη και σ” αυτά οι δημοσιογραφικές αναλύσεις είναι πιο διαφωτιστικές. Οι «58″ προφανώς πίστεψαν ότι επειδή στη χώρα επικρατεί πολιτική αφασία και ένας ιδιόμορφος ιδεολογο-μορφωτικός μπλεντερισμός θα μπορούσαν να επιβληθούν με κοινούς τόπους και μέσους όρους, μη λαμβάνοντας υπόψιν ότι στα έγκατά της η κοινωνία κοχλάζει και ψάχνει εναγωνίως το πραγματικά νέο, διαφορετικό και ανατρεπτικό. Νόμισαν ότι οι «σοφοί μεσήλικες» θα πλανέψουν τα «περήφανα νιάτα και τα τιμημένα γηρατειά» και δεν κατάλαβαν ότι και τα νιάτα και τα γηρατειά, τη σήμερον ημέρα, είναι αλλού.

Ο πέμπτος λόγος αποτυχίας των «58» είναι το πρωτοφανές «πουσάρισμα» που δέχτηκαν από παραδοσιακούς μηχανισμούς διαμόρφωσης της κοινής γνώμης. Αν κάτι έχει αποδείξει η πρόσφατη πολιτική ιστορία είναι ότι η κοινωνία αποστρέφεται και τοποθετείται, σχεδόν ενστικτωδώς, απέναντι σε όσους εμφανίζονται ως «εκλεκτοί» της λεγόμενης διαπλοκής συμφερόντων. Όταν συγκεντρώσεις των 150 ατόμων αναγορεύονται σε μείζονα πολιτικά γεγονότα που πρέπει να έχουν εκτενή κάλυψη στα κεντρικά δελτία ειδήσεων και να γίνουν σαλόνια και πρωτοσέλιδα στον Τύπο, τότε η υπερβολή, ναι, τους έβλαψε, όπως παραδέχεται με ειλικρίνεια εις εκ των πρωταγωνιστών του εγχειρήματος. Και πάντως, σίγουρα, δεν τους βοήθησαν ούτε εκείνες οι δημοσκοπήσεις που τους εμφάνιζαν να λαμβάνουν ποσοστά από 15% έως και 30%! Επιπροσθέτως, όπως μας λέει ιστορικό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ, το οποίο, η αλήθεια είναι, εξαρχής διαφώνησε με το εγχείρημα «οι 58 απέτυχαν επειδή δεν κατάλαβαν ότι άλλο είναι η παρέες και άλλο τα κόμματα. Είναι διαφορετικό να συζητάς στο σπίτι, στην ταβέρνα και στο γραφείο και εντελώς διαφορετικό να πας στη γειτονιά, στο συνδικάτο, στο χωράφι. Αυτοί, ο μόνος μαζικός χώρος που ήξεραν ήταν τα σαλόνια των σπιτιών τους και, τελευταία, οι κινηματογραφικές αίθουσες. Άσε, που ορισμένοι πάσχουν και από αγοραφοβία. Όμως έτσι δεν ανασυγκροτείς την Κεντροαριστερά, αλλά διευρύνεις την παρέα σου». Δεν ξέρω πόση αλήθεια υπάρχει στα σκληρά και πικρόχολα αυτά σχόλια, σίγουρα όμως, όπως παραδέχεται πασοκογενές στέλεχος που υπέγραψε τη διακήρυξή τους «ορισμένων τα μυαλά πήραν αέρα. Πίστεψαν ότι η δημοσιότητα που είχαμε αρκούσε για να τελεσφορήσει η προσπάθεια. Δεν κατάλαβαν ότι η υπερπροβολή μας έκανε κακό».

Ο έκτος, και συναφής με τον προηγούμενο, λόγος είναι η συνταύτισή τους με τον Κ. Σημίτη. Παρότι ο πρώην πρωθυπουργός μάλλον κράτησε διακριτική στάση, περιοριζόμενος σε μια δήλωση στήριξης του εγχειρήματος και σε μια φυσική του παρουσία στην εκδήλωση για την Ιδρυτική Διακήρυξη, εν τούτοις η άποψη που κυριάρχησε, και όχι μόνον λόγω των «σημιτικών» που υπήρχαν στους «58», ήταν ότι πίσω από το εγχείρημα βρίσκεται ο Σημίτης. Και ήταν. Το γεγονός αυτό σίγουρα υπονόμευσε την ευδοκίμηση του εγχειρήματος καθώς η αίγλη του πρώην πρωθυπουργού φαίνεται να έχει ξεθωριάσει αρκετά, στο λαό αλλά και στον οργανωμένο κόσμο του ΠΑΣΟΚ, μετά την οκταετή κυβερνητική του θητεία. Εδώ να σημειώσουμε ότι ο Κ. Σημίτης αρχικά είχε στραφεί προς τη ΔΗΜΑΡ, επειδή εκτιμούσε, σύμφωνα με συνεργάτες του, ότι το ΠΑΣΟΚ με τον Βενιζέλο δεν μπορούσε να επανακάμψει. Αρκετοί πολιτικοί του φίλοι, όπως άλλωστε και ο ίδιος ο Σημίτης μετά τη σύγκρουσή του με τον Γ. Παπανδρέου, φλέρταραν με το κόμμα του Φώτη Κουβέλη. Κάποια στιγμή, και μετά την αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ από την κυβέρνηση, ο Σημίτης συμφώνησε με τον Βενιζέλο και κατήγγειλε τον Φ. Κουβέλη για «πολιτικό κομφορμισμό». Η δήλωση αυτή του πρώην πρωθυπουργού εξόργισε τον Πρόεδρο της ΔΗΜΑΡ και ήταν ένας από τους λόγους που κράτησε αποστάσεις από το εγχείρημα των «58».

Ο έβδομος λόγος αποτυχίας των «58» συνδέεται με τα τείχη που υψώθηκαν ανάμεσα σ” αυτούς και την ΔΗΜΑΡ. Όλοι θεωρούσαν ότι στο «κόλπο» της Κεντροαριστεράς, ανεξαρτήτως της βούλησης Κουβέλη, θα έμπαινε και η ΔΗΜΑΡ. «Η αντίσταση που πρόβαλε ο Φώτης και η αντοχή που επέδειξε στο πλαγιοκόπημα που του κάναμε ήταν εντυπωσιακή» παραδέχεται στέλεχος των «58» και προσθέτει «ακόμη και στις μυστικές δημοσκοπήσεις που κάναμε το 60% και πλέον των ψηφοφόρων της ΔΗΜΑΡ έχει ταυτίσει τη ΔΗΜΑΡ με τον Κουβέλη. Όσο ο Φώτης δεν έρχονταν σε μας τόσο μεγάλωνε η πιθανότητα η προσπάθεια να μείνει στη μέση και να καταλήξει στην αγκαλιά του Βενιζέλου». Όπερ και εγένετο. Κορυφαίο στέλεχος της ΔΗΜΑΡ υποστηρίζει ότι «ο Κουβέλης, κράτησε αποστάσεις, κατάλαβε τέσσερα πράγματα. Πρώτον, την «τοξικότητα» του Βενιζέλου που δεν επιτρέπει την συγκρότηση ενός σοσιαλδημοκρατικού πόλου ανάμεσα στη Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ, δεύτερον την ανάγκη η Κεντροαριστερά να έχει εφεξής, και μετά τα όσα έγιναν όταν μετείχαμε στην κυβέρνηση, αντικυβερνητικό προσανατολισμό, τρίτον την προσπάθεια των Σημίτη-Βενιζέλου να του «αρπάξουν» το κόμμα και να παραμερίσουν τον ίδιο και τέταρτον έπρεπε να επανεξετάσει την πολιτική συμμαχιών, αφού η πιθανότητα να είναι, στις βουλευτικές εκλογές, πρώτο κόμμα ο ΣΥΡΙΖΑ χωρίς όμως αυτοδυναμία, είναι ισχυρή».

Ο μονομέτωπος σχεδόν αγώνας των «58» απέναντι στον ΣΥΡΙΖΑ, είναι ο όγδοος λόγος του ναυαγίου του εγχειρήματος. Η άποψη ότι δεν μπορεί να συγκροτηθεί Κεντροαριστερά χωρίς την Αριστερά ή ακόμη χειρότερα εναντίον της φαίνεται ότι έχει πολύ περισσότερους οπαδούς από αυτούς που πίστεψαν οι «58»» και ο Βενιζέλος. Ακόμη και στο ΠΑΣΟΚ η άποψη αυτή φαίνεται ότι είναι πλειοψηφική, όχι μόνον στους οπαδούς και τα μεσαία στελέχη, αλλά και σε κορυφαία πρόσωπα. «Όταν έχουμε συνεργαστεί με τον Σαμαρά, δεν μπορούμε να αρνούμεθα στον Τσίπρα» υποστηρίζει βουλευτής του ΠΑΣΟΚ και συμπληρώνει «ακόμη και ακραίους να έχει ο ΣΥΡΙΖΑ, που έχει, αυτοί θα αναγκαστούν υποταχθούν στον ρεαλισμό της διακυβέρνησης, διαφορετικά θα φύγουν. Το ίδιο έγινε και με τους λαϊκιστές της Ν.Δ. Τώρα δίνουμε την εντύπωση της πλήρους ταύτισης με τη Δεξιά τη στιγμή που φωνάζουμε να ανασυγκροτηθεί η Κεντροαριστερά. Αυτά είναι κωμικά πράγματα».

Πάντως και ανεξάρτητα του τι θα γίνει τελικά με τους «58» την …ελιά την έφαγαν οι δάκοι, αφού δόθηκε η εντύπωση ότι η «Προοδευτική Δημοκρατική Παράταξη», ουσιαστικά μετατρέπεται σε «ΠΑΣΟΚ και λοιπές προοδευτικές δυνάμεις». Μάλιστα η εκδίκηση του Βενιζέλου θα είναι να μην περιλαμβάνεται στο ευρωψηφοδέλτιο του ΠΑΣΟΚ η Φώφη Γεννηματά, που ήταν ένα από τα αναγνωρίσιμα πρόσωπα για τα οποία στήθηκε, μετά τη σταυροδοσία για την εκλογή, ο καυγάς. Χωρίς λοιπόν τη Φώφη και τους «προβληματικούς», όπως αποκαλούν συνεργάτες του Βενιζέλου, κάποιους εκ των «58», θα συνεχιστεί η προσπάθεια ανασυγκρότησης της Κεντροαριστεράς. Εν τω μεταξύ όμως ο Βενιζέλος κέρδισε τον Λοβέρδο, τον Μπίστη και τον Μόσιαλο, ενώ θα περιμένει να δει ποιοί άλλοι, «εκτός ίσως του Γραμματικάκη», θα δοκιμάσουν να κολυμπήσουν στο …Ποτάμι του Σταύρου Θεοδωράκη. Ξέρει ότι η Κίνηση του δημοσιογράφου έχει απήχηση στον χώρο των «58», αλλά δεν θέλει να πιστεύει ότι θα πριμοδοτηθεί και από μηχανισμούς που μέχρι τώρα στηρίζουν τον ίδιο. Πάντως τα λεγόμενα των «58» πως θα συνεχίσουν την προσπάθεια μετά τις ευρωεκλογές δεν ανησυχούν τον Βενιζέλο. Ξέρει ότι την 26η Μαΐου, αν το αποτέλεσμα δεν είιναι καλό, θα κινηθούν εναντίον του οι σύντροφοί του στο ΠΑΣΟΚ, που κι αυτοί επίσης δίνουν ραντεβού για τον Ιούνιο…

ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ: Το παραπάνω κείμενό μου δημοσιεύθηκε την προηγούμενη εβδομάδα στην εφημερίδα «Πρώτο Θέμα». Το αναδημοσιεύω, επειδή θα μπορούσε, ενδεχομένως, να φανεί χρήσιμο σε κάποιον από αυτούς που συμμετέχουν στη σημερινή Συνδιάσκεψη της ξηρανθείσης «Ελιάς». Θα ήταν λάθος να αναγνωσθεί ως επικήδειος λόγος. Το ορθό είναι να εκληφθεί ως επιμνημόσυνος δέησις. Όχι επειδή ο Κ. Σκανδαλίδης, έστω και με καθυστέρηση δύο ετών, αναγνώρισε ότι «το ΠΑΣΟΚ είναι νεκρό», αλλά γιατί οι συνάδελφοι του πολιτικού ρεπορτάζ περιγράφουν τη σημερινή συνάθροιση ως …μνημόσυνο. Το λυπηρό, για το άλλοτε κραταιό σοσιαλιστικό κόμμα, είναι ότι τελετάρχες στη μνήμη του θα είναι τέσσερις άνθρωποι (Βενιζέλος, Λοβέρδος, Μόσιαλος, Μπίστης) οι οποίοι όχι μόνον το γνώρισαν όψιμα, αλλά και τις δύο πρώτες δεκαετίες της ζωής του το πολέμησαν λυσσαλέα. Είναι από κείνες τις περιπτώσεις όπου τα στερνά δεν τιμούν τα πρώτα. Κρίμα…