Aναγκαίες ανακατανομές

H έξαρση των διεθνών τιμών του πετρελαίου θέτει τις ευρωπαϊκές κοινωνίες και τις πολιτικές τους ηγεσίες μπροστά σε δύο προβλήματα. Το πρώτο είναι άμεσο: να προστατεύσουν την οικονομία συνολικά από τον κίνδυνο ανακοπής της μεγέθυνσης και του πληθωρισμού που συνεπάγεται το ακριβό πετρέλαιο και ταυτόχρονα να προστατεύσουν τα φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού από μιαν οδυνηρή συμπίεση του εισοδήματός τους.

Το δεύτερο είναι πιο μακροπρόθεσμο, αλλά απαιτεί εξίσου άμεσες πρωτοβουλίες: να εντείνουν τις προσπάθειες για την εξοικονόμηση ενέργειας και για ευρείες αναδιαρθρώσεις που θα περιορίζουν ολοένα περισσότερο την εξάρτηση από το πετρέλαιο. H δραστική μείωση της καύσης πετρελαιοειδών επιβάλλεται άλλωστε και για τη διαφύλαξη του κλίματος.

Στο Μάντσεστερ το περασμένο Σάββατο οι οικονομικοί υπουργοί της Ένωσης αντιμετώπισαν και τα δύο προβλήματα. Μεγαλύτερη έμφαση, όπως γίνεται συνήθως σε συνθήκες κρίσης, έδωσαν στο πρώτο, καλώντας τις πετρελαιοπαραγωγούς χώρες να αυξήσουν την προσφορά, επιμένοντας ότι χρειάζονται περισσότερες επενδύσεις εκ μέρους των εταιρειών αλλά και μεγαλύτερη διαφάνεια στην αγορά (εύσχημη αναφορά στην οργιώδη κερδοσκοπία με τον «μαύρο χρυσό»), ενώ έκριναν αποδεκτά μέτρα για την προστασία των φτωχότερων, εφόσον δεν επιδρούν στρεβλωτικά στην οικονομία. Είχε προηγηθεί η προειδοποίηση του Γάλλου υπουργού Τιερί Μπρετόν για ενδεχόμενη επιβολή έκτακτης φορολογίας στα κέρδη των πετρελαϊκών εταιρειών (τα οποία αυξάνονται κατακόρυφα), μια δήλωση του προέδρου της Ευρωομάδας (των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης) Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ ότι το κόστος από το ακριβό πετρέλαιο πρέπει να το αναλάβουν οι εταιρείες και όχι το Δημόσιο, και η απόφαση της κυβέρνησης του Βελγίου να άρει τη φορολογία στο πετρέλαιο θέρμανσης ώς τα τέλη του έτους.

Παράλληλα, οι υπουργοί τόνισαν την ανάγκη να ενισχυθούν οι πολιτικές που αυξάνουν την ανθεκτικότητα της Ευρώπης απέναντι σε τέτοιους κλονισμούς. Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχουν κάνει αξιόλογα βήματα για την εξοικονόμηση και για την ανάπτυξη εναλλακτικών πηγών ενέργειας, πρέπει όμως να προχωρήσουν πολύ περισσότερο. H ακρίβεια του πετρελαίου σπρώχνει σε αυτήν την κατεύθυνση. Πρόσφατη στατιστική δείχνει ότι οι Γερμανοί αυτοκινητιστές μείωσαν την κατανάλωσή τους σε βενζίνη κατά 3% (οι Γάλλοι κατά 0,8%) το πρώτο εξάμηνο φέτος.

Αλλά την ίδια ώρα, στην καθιερωμένη ομιλία του από τη Θεσσαλονίκη, ο Έλληνας Πρωθυπουργός αντιμετώπιζε την άνοδο των τιμών του πετρελαίου περίπου σαν φυσικό φαινόμενο, που η ελληνική κοινωνία είναι αναγκασμένη να υποστεί αδιακρίτως: οι πλούσιοι όπως και οι φτωχοί, εκείνοι που δεν θα έχουν άλλο τρόπο να ζεσταθούν φέτος τον χειμώνα παρά να πληρώσουν την πανάκριβη ενέργεια κόβοντας από άλλες βασικές τους ανάγκες, όπως και εκείνοι που τη σπαταλούν αλόγιστα, οι καταναλωτές όπως και οι παραγωγοί. Απέρριψε τη χορήγηση ενός επιδόματος για τη θέρμανση στους πιο αδύναμους, στο όνομα της εξαιρετικά δύσκολης δημοσιονομικής κατάστασης (για την οποία βέβαια πρώτιστα ευθύνεται η δική του διαχείριση, με την απογραφή και με την κατάρρευση των εσόδων). Όσο μεγάλες όμως και αν είναι οι δημοσιονομικές δυσχέρειες, δυνατότητες ανακατανομών στον προϋπολογισμό πάντοτε υπάρχουν, εφόσον δοθεί προτεραιότητα σε κάποιαν ανάγκη: το επίδομα θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί με μια μετρημένη έκτακτη φορολογία στο όλο κύκλωμα παραγωγής και εμπορίας πετρελαιοειδών καθώς και στα I.X. αυτοκίνητα μεγάλου κυβισμού π.χ., με περικοπές σε κάποια άλλα κονδύλια.

Οι δημοσιονομικές επιπτώσεις δεν είχαν προβληματίσει την κυβέρνηση όταν με τυμπανοκρουσίες καταργούσε τις εισφορές αλληλεγγύης υπέρ του ΛΑΦΚΑ και αποφάσιζε στη συνέχεια να τις επιστρέψει, μέτρο που ευνοεί τόσο περισσότερο, όσο υψηλότερη σύνταξη απολαμβάνει κάποιος, και καθόλου κοντά ένα εκατομμύριο συνταξιούχους κάτω των 500 ευρώ που ήσαν απαλλαγμένοι από τις εισφορές αυτές. Μόνη «φιλολαϊκή» εξαγγελία του κ. Καραμανλή από τη Θεσσαλονίκη άλλωστε ήταν η μείωση του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων από το 2007, υπόσχεση ευχάριστη σε όσους δηλώνουν μεσαία και υψηλά εισοδήματα, αλλά παντελώς αδιάφορη για τους φτωχότερους.

Επιπλέον, ανακατανομές επιβάλλονται και για να μη μείνουν μόνο ρητορείες όσα είπε ο Πρωθυπουργός για την εξοικονόμηση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Όταν διεκτραγωδεί κανείς την τελευταία θέση της χώρας στην Ευρώπη στον τομέα αυτόν, οφείλει να επεξεργασθεί αποτελεσματικά κίνητρα για τις καλές, αντικίνητρα για τις κακές χρήσεις, και να τα εντάξει σε έναν σχεδιασμό των απαιτούμενων επενδύσεων και προσαρμογών. Μπορεί αυτές να τις σπρώξει το ακριβό πετρέλαιο από μόνο του μέσω των αγορών, αλλά με πολύ μεγαλύτερο κόστος και μικρότερο όφελος για την κοινωνία συνολικά.