Ποιον θα «τιμωρήσουν» τώρα οι ΗΠΑ;

Οι ΗΠΑ είναι και φαίνεται ότι για ένα διάστημα θα εξακολουθήσουν να είναι η μόνη υπερδύναμη του πλανήτη. Διακηρύττουν σε όλους τους τόνους, και πολλοί εκεί το πιστεύουν, ότι έχουν την «αποστολή» να σώσουν τον κόσμο, να διαχειριστούν τα προβλήματά του, να διευθύνουν πολιτικά και πολιτισμικά την πορεία του και τις προοπτικές του.

Και όντως, αυτό κάνουν ή αποπειρώνται να κάνουν, όλο και περισσότερο ωστόσο με στρατιωτικά μέσα και πολιτικές επιβολής της εκάστοτε άποψής τους.

*Πρόκειται για μια σημαντική εξέλιξη, σε σχέση με το απώτερο παρελθόν. Οπότε με μεγάλη αυτοπεποίθηση προέβαλαν και χρησιμοποιούσαν, πέρα από τη στρατιωτική ισχύ, την παραγωγική υπεροχή τους, το πολιτιστικό μοντέλο τους («αμερικανικός τρόπος ζωής»), το διαφορετικό αλλά πάντως για πολλούς ελκυστικό κοινωνικό πρότυπο της «χώρας των εξορίστων» (όπως έλεγε μια ποιήτριά τους) όπου ο καθένας είχε τη δυνατότητα ανόδου, το πολιτικό πρότυπο θεσμών, ελευθεριών και εγγυήσεών τους, τη συνολική με λίγα λόγια «ανωτερότητα» του συστήματός τους, που μπορούσε να περιλάβει υπό τη σκέπη του όλον τον κόσμο, μεταλαμπαδεύοντας ελευθερίες και ευημερία.

*Κατά καιρούς, ακόμη και τώρα, εμφανίζονται στα αμερικανικά ΜΜΕ άρθρα και παρεμβάσεις όπου ορισμένοι παράγοντες της δημόσιας ζωής ζητούν την επιστροφή των ΗΠΑ σε αυτά τα χαρακτηριστικά, αποκαλώντας τα συνολικά «ήπια πολιτική» που θα έπρεπε να συμπληρώνει την πολιτική επιβολής και μάλιστα να έχει τον πρώτο ρόλο στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, όχι για λόγους... φιλανθρωπίας αλλά μακροχρόνιας αποτελεσματικότητας.

*Θυμίζοντας έτσι σε ορισμένους από μας τη θεωρία της «ηγεμονίας», κατά Γκράμσι, η οποία επιτυγχάνεται ιστορικά όταν ξεπερνιέται η ωμή βία και επιβολή και αναπτύσσεται η «πολιτική» που εξασφαλίζει πέρα από την υποταγή των «άλλων» την ανοχή ή τη «συναίνεσή» τους, εφόσον στην προοπτική των κυριάρχων γίνεται δυνατό να συμπεριληφθούν αιτήματα και προσδοκίες τους. Αυτά βέβαια αφορούσαν τη δημιουργία και εμπέδωση των σύγχρονων αστικών κρατών στην Ευρώπη, και είναι συζητήσιμο το αν και πώς μπορούν να μεταφερθούν χωρίς περαιτέρω επεξεργασία στη διεθνή, παγκόσμια πολιτική.

Ποια αιτήματα και ποιες προσδοκίες μπορούν π.χ. να συμπεριλάβουν στις προοπτικές τους οι ΗΠΑ ώστε να εξασφαλίσουν σε ένα βαθμό ανοχή ή συναίνεση, και όχι μόνο λαών και ανθρώπων αλλά και κρατών, σε παγκόσμιο επίπεδο που να στηρίζει την επιδίωξή τους για παγκόσμια διακυβέρνηση, με ποιο κόστος, και όχι μόνο οικονομικό, για πόσο διάστημα, με ποιους θεσμούς και μηχανισμούς συνεννόησης και τελικής διαμόρφωσης αποφάσεων;

*Τέτοιες σκέψεις και ανησυχίες είναι μεν υπαρκτές αλλά δευτερεύουσες στην επίσημη αμερικανική πολιτική, είτε πρόκειται για τη μεταρρύθμιση του ΟΗΕ, είτε την παγκόσμια πολιτική για το εμπόριο, το περιβάλλον, τη φτώχεια και τις επιδημίες κ.λπ.

Εξαφανίζονται δε οριστικά μετά την τρομοκρατική επίθεση της 11/9/2001 και εν πάση περιπτώσει χάνουν και την όποια αξιοπιστία τους μετά την καταστροφή που ξεκίνησε με την επέλευση του τυφώνα «Κατρίνα».

*Μετά την 11/9 επικράτησε η καθαρά στρατιωτική, αυταρχική σε σχέση με τα δικαιώματα και τις ελευθερίες, και σκληρά εθνικιστική (αυτή που μερικοί αποκαλούν κομψά «μονομερή») αντιμετώπιση των προβλημάτων, που ήδη καλλιεργούνταν από καιρό για λόγους γενικότερους, από την επιθυμία απαγκίστρωσης των ΗΠΑ από οποιαδήποτε δέσμευση συλλογικής ασφάλειας και γενικότερα πολιτικής έως την ωμή διεκδίκηση της ανεξέλεγκτης και αποκλειστικής διαχείρισης της οικονομίας του πετρελαίου: εισβολή στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, στρατιωτικές βάσεις στην Κ. Ασία, πιέσεις κάθε είδους στο Ιράν, τη Συρία, τη Βενεζουέλα κ.λπ., περιθωριοποίηση της Ευρώπης (εντός του περίπου νεκρού ΝΑΤΟ, αλλά και γενικότερα), πλήρης κάλυψη των σχεδίων του Ισραήλ (έως και το «τείχος» ασφαλείας, χωρίς κανένα ρίγος από τις αναπόφευκτες συγκρίσεις με το παρελθόν), αυθαίρετη διαχείριση των διεθνών οικονομικών και εμπορικών εξελίξεων που αναδεικνύουν και νέες δυνάμεις και σχετικά μειώνουν το βάρος των ΗΠΑ κ.λπ.

*Η «Κατρίνα» συνέβαλε στο να ξεδιπλωθεί μια άλλη πτυχή που τώρα γίνεται παράγοντας νέων εξελίξεων. Αναγνωρίζονται πια γενικότερα, και στις ίδιες τις ΗΠΑ, οι συνέπειες της μακροχρόνιας υποβάθμισης έως και καταστροφής της όποιας έννοιας δημόσιας οργάνωσης και παρέμβασης, κεντρικά και τοπικά, η αδιαφορία έως και η απερίγραπτη σκληρότητα για την κατάσταση και τη μοίρα των ασθενέστερων (πόσο θύμιζε τη Μαρία Αντουανέτα η μητέρα Μπους...), η ωμότητα των επιλογών (επενδύσεις στη συντήρηση και ενίσχυση των φραγμάτων ή στρατιωτικές δαπάνες για την εισβολή στο Ιράκ...), η απελπιστική και απελπισμένη προσφυγή στη μόνη στρατιωτική δύναμη από πεποίθηση αλλά και από ανεπάρκεια πολιτικής πρόνοιας και προστασίας.

*Η αμερικανική «ηγεμονία» ξεφτίζει και στο εσωτερικό της υπερδύναμης, πώς να φανταστεί κανείς ότι θα μπορούσε να διαμορφωθεί σε διεθνές ή παγκόσμιο επίπεδο; Εξάλλου, ακόμη και με το σημερινό πρότυπο πολιτικής επιβολής είναι εξαιρετικά δύσκολο να προβλέψει κανείς το τι θα επακολουθήσει της καταστροφικής πολιτικής ως προς το χτύπημα της «Κατρίνας». Πού να εισβάλουν οι ΗΠΑ για να προλάβουν νέο κακό, ποιον να τιμωρήσουν, ποιον να υποχρεώσουν να «συμμορφωθεί»;

*Η πειστικότητα της παντοδυναμίας της υπερδύναμης κλονίζεται σημαντικά και αυτό δεν προοιωνίζεται κάτι το αυτονόητα θετικό. Ισως όμως είναι ευκαιρία αναθεώρησης πολλών «δεδομένων» και ουσιαστικής αναζήτησης εναλλακτικών λύσεων για την οργάνωση του κόσμου και των κοινωνιών, ιδιαίτερα σήμερα στην Ευρώπη, που παραπαίει χωρίς σχέδιο.