Η αυτοδιοίκηση και οι δύο λογικές της αριστεράς
Γιάννης Μπαλάφας, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2005-09-25
Είναι παράδοξο! Όμως, κάποιες φορές, συμβαίνει κι αυτό. Ανεξάρτητα, ή και αντίθετα, από προθέσεις, κάτι που γράφεται, μια δήλωση, σε οδηγεί στο "κλειδί" που μπορεί να ερμηνεύει ικανοποιητικά σημαντικές πλευρές της πολιτικής συγκυρίας και όχι μόνο. Το έναυσμα το έδωσε μια τοποθέτηση της γ.γ. της Κ.Ε. του ΚΚΕ Αλέκας Παπαρήγα σε πρόσφατη συνέντευξή της ("ΤΑ ΝΕΑ", 05/09/2005). Σε ερώτηση για τη "μοναξιά" του ΚΚΕ, η γ.γ. απαντά: "Υπάρχουν δυνάμεις με τις οποίες θα συνεργαστούμε για να χτυπηθεί η πολιτική του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ. και ο ίδιος ο θεσμός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Τ.Α.), με την έννοια ότι έχει εξελιχθεί σ’ έναν αντιδραστικό θεσμό. [...] να ανοίξει η συζήτηση, ποιος θεσμός τοπικής λαϊκής εξουσίας βοηθάει στην επίλυση των προβλημάτων".
Αντιδραστικός θεσμός!
Τα συμπεράσματα δικά σας.
Από την πλευρά μου, πέρα από την ωμότητα του χαρακτηρισμού και επειδή αυτή η άποψη κυκλοφορεί "ηπιότερα" και εκτός ΚΚΕ, οδηγούμαι σε δύο προσεγγίσεις, κατ’ αρχήν για την Τ.Α. και στη συνέχεια για την Αριστερά γενικότερα:
1. Τι είναι, λοιπόν, η Τ.Α.; Ποια είναι τα πραγματικά διλήμματα, μπροστά στις εκλογές στους δήμους και τις νομαρχίες το 2006; Ορισμένοι επιμένουν ότι το διακύβευμα σ’ αυτές τις εκλογές είναι αν θα συνάψει η Αριστερά συνεργασίες ή αν θα εμφανιστεί με αυτόνομα ψηφοδέλτια. Πρόκειται για στρέβλωση της πραγματικότητας.
Για την Αριστερά το αφετηριακό ζήτημα είναι πώς αντιμετωπίζει το θεσμό της Τ.Α., αν βλέπει και ποιες δυνατότητες μέσα από την Τ.Α. Και εδώ συγκρούονται δύο λογικές:
- Η μία λογική υποστηρίζει ότι σε συνθήκες νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού η Τ.Α., ως θεσμός, έχει αλωθεί από την ανεξέλεγκτη λειτουργία της αγοράς. Οι δήμοι και οι νομαρχίες υλοποιούν, όλο και περισσότερο, νεοφιλελεύθερες πολιτικές, μετατρέπονται σε εξάρτημα της κρατικής εξουσίας. Επομένως, έχει συρρικνωθεί, έχει σχεδόν ακυρωθεί η δυνατότητα της Τ.Α. να παίξει το ρόλο μιας τοπικής εξουσίας, που βρίσκεται κοντά στον πολίτη. Και αυτό ανεξάρτητα από συσχετισμούς, πρόσωπα και πολιτικές που προτείνονται.
- Η δεύτερη λογική, που θεωρεί την Τ.Α. ως ένα θεσμό άσκησης εξουσίας, υποστηρίζει ότι οι πολιτικές που υλοποιούνται εξαρτώνται αποφασιστικά από τους συσχετισμούς που αποτυπώνονται στα όργανα και από τα πρόσωπα που στελεχώνουν τα όργανα αυτά. Η ιστορία της Τ.Α. καταδεικνύει ότι η Αριστερά και οι άνθρωποί της στο χώρο της Τ.Α. έχουν διαχρονικά και δημιουργικά αξιοποιήσει τα εν δυνάμει ατού της Τ.Α., όπως είναι η αποκέντρωση και η ανθρωπινότερη κλίμακα και έχουν δώσει θετικά δείγματα γραφής. Έχουν αξιοποιήσει τους ευνοϊκότερους συσχετισμούς που διαμορφώνονται στην Τ.Α. για να συμβάλουν στη βελτίωση της ζωής των πολιτών. Αυτό είναι τελικά το ζητούμενο!;
Ανάμεσα στις δύο αυτές λογικές, τη μια που στην ουσία "χαρίζει" δήμους και νομαρχίες στις κυρίαρχες δυνάμεις και σ’ αυτήν που το παλεύει, η σύγχρονη Αριστερά οφείλει να κάνει τις επιλογές της.
2. Οι δύο λογικές που εκδηλώνονται στα ζητήματα της Τ.Α. αποτελούν έκφραση των δύο λογικών - εκδοχών που συνυπάρχουν, αλλά και αντιπαρατίθενται, γενικότερα, και στην Αριστερά της εποχής μας. Αναφερόμαστε στις παραδοσιακές λογικές από τη μια πλευρά και στις σύγχρονες - ανανεωτικές λογικές από την άλλη.
Η σύγχρονη Αριστερά δεν μπορεί να θεωρεί αιώνια την παρούσα τάξη πραγμάτων, το "σύστημα".
Η διαδικασία υπέρβασης της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, προς μια εναλλακτική παγκοσμιοποίηση, δεν θα προκύψει αφού πρώτα συγκεντρώσουμε δυνάμεις και αλλάξουμε συνολικά τους συσχετισμούς, για να "ανατρέψουμε" ό,τι υπάρχει και να δημιουργήσουμε την "τέλεια" κοινωνία.
- Η σύγχρονη αριστερή ανανεωτική λογική δεν προσβλέπει σε μια "άλλη" κοινωνία πέραν του κόσμου τούτου. Αγωνίζεται μέσα στην κοινωνία, αντιστέκεται στις κυριαρχούσες πολιτικές, αξιοποιεί τις αντιφάσεις τους. Καταθέτει εναλλακτικές προτάσεις και ένα συνολικό εναλλακτικό πολιτικό σχέδιο και πρόγραμμα. Θέλει να συμβάλει στη διαμόρφωση μιας κοινωνικής και πολιτικής πλειοψηφίας, για να ψηφιστεί από το λαό και να εφαρμοστεί στην πράξη ένα συνεκτικό σύνολο στόχων και μέτρων, με όλο και πιο έντονα τα στοιχεία της δημοκρατίας, της κοινωνικής αλληλεγγύης και της οικολογικής εμβάθυνσης.
Προωθείται έτσι μια εναλλακτική οργάνωση της κοινωνίας, μια δημοκρατική - σοσιαλιστική οργάνωση. Μπορούμε να μιλάμε για σοσιαλισμό με ελευθερία και δημοκρατία. Χωρίς ενδιάμεσα στάδια, μεταβατικές φάσεις και τελικούς σκοπούς.
Υπέρβαση της νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής τάξης πραγμάτων και δημοκρατικός σοσιαλισμός σημαίνει συνεχής επέκταση των δημοκρατικών αρχών σε ολοένα διευρυνόμενους κοινωνικούς χώρους, σημαίνει συνεχή εμπλουτισμό και ριζοσπαστικοποίηση της δημοκρατικής παράδοσης της νεωτερικότητας.
Αντιδραστικός θεσμός!
Τα συμπεράσματα δικά σας.
Από την πλευρά μου, πέρα από την ωμότητα του χαρακτηρισμού και επειδή αυτή η άποψη κυκλοφορεί "ηπιότερα" και εκτός ΚΚΕ, οδηγούμαι σε δύο προσεγγίσεις, κατ’ αρχήν για την Τ.Α. και στη συνέχεια για την Αριστερά γενικότερα:
1. Τι είναι, λοιπόν, η Τ.Α.; Ποια είναι τα πραγματικά διλήμματα, μπροστά στις εκλογές στους δήμους και τις νομαρχίες το 2006; Ορισμένοι επιμένουν ότι το διακύβευμα σ’ αυτές τις εκλογές είναι αν θα συνάψει η Αριστερά συνεργασίες ή αν θα εμφανιστεί με αυτόνομα ψηφοδέλτια. Πρόκειται για στρέβλωση της πραγματικότητας.
Για την Αριστερά το αφετηριακό ζήτημα είναι πώς αντιμετωπίζει το θεσμό της Τ.Α., αν βλέπει και ποιες δυνατότητες μέσα από την Τ.Α. Και εδώ συγκρούονται δύο λογικές:
- Η μία λογική υποστηρίζει ότι σε συνθήκες νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού η Τ.Α., ως θεσμός, έχει αλωθεί από την ανεξέλεγκτη λειτουργία της αγοράς. Οι δήμοι και οι νομαρχίες υλοποιούν, όλο και περισσότερο, νεοφιλελεύθερες πολιτικές, μετατρέπονται σε εξάρτημα της κρατικής εξουσίας. Επομένως, έχει συρρικνωθεί, έχει σχεδόν ακυρωθεί η δυνατότητα της Τ.Α. να παίξει το ρόλο μιας τοπικής εξουσίας, που βρίσκεται κοντά στον πολίτη. Και αυτό ανεξάρτητα από συσχετισμούς, πρόσωπα και πολιτικές που προτείνονται.
- Η δεύτερη λογική, που θεωρεί την Τ.Α. ως ένα θεσμό άσκησης εξουσίας, υποστηρίζει ότι οι πολιτικές που υλοποιούνται εξαρτώνται αποφασιστικά από τους συσχετισμούς που αποτυπώνονται στα όργανα και από τα πρόσωπα που στελεχώνουν τα όργανα αυτά. Η ιστορία της Τ.Α. καταδεικνύει ότι η Αριστερά και οι άνθρωποί της στο χώρο της Τ.Α. έχουν διαχρονικά και δημιουργικά αξιοποιήσει τα εν δυνάμει ατού της Τ.Α., όπως είναι η αποκέντρωση και η ανθρωπινότερη κλίμακα και έχουν δώσει θετικά δείγματα γραφής. Έχουν αξιοποιήσει τους ευνοϊκότερους συσχετισμούς που διαμορφώνονται στην Τ.Α. για να συμβάλουν στη βελτίωση της ζωής των πολιτών. Αυτό είναι τελικά το ζητούμενο!;
Ανάμεσα στις δύο αυτές λογικές, τη μια που στην ουσία "χαρίζει" δήμους και νομαρχίες στις κυρίαρχες δυνάμεις και σ’ αυτήν που το παλεύει, η σύγχρονη Αριστερά οφείλει να κάνει τις επιλογές της.
2. Οι δύο λογικές που εκδηλώνονται στα ζητήματα της Τ.Α. αποτελούν έκφραση των δύο λογικών - εκδοχών που συνυπάρχουν, αλλά και αντιπαρατίθενται, γενικότερα, και στην Αριστερά της εποχής μας. Αναφερόμαστε στις παραδοσιακές λογικές από τη μια πλευρά και στις σύγχρονες - ανανεωτικές λογικές από την άλλη.
Η σύγχρονη Αριστερά δεν μπορεί να θεωρεί αιώνια την παρούσα τάξη πραγμάτων, το "σύστημα".
Η διαδικασία υπέρβασης της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, προς μια εναλλακτική παγκοσμιοποίηση, δεν θα προκύψει αφού πρώτα συγκεντρώσουμε δυνάμεις και αλλάξουμε συνολικά τους συσχετισμούς, για να "ανατρέψουμε" ό,τι υπάρχει και να δημιουργήσουμε την "τέλεια" κοινωνία.
- Η σύγχρονη αριστερή ανανεωτική λογική δεν προσβλέπει σε μια "άλλη" κοινωνία πέραν του κόσμου τούτου. Αγωνίζεται μέσα στην κοινωνία, αντιστέκεται στις κυριαρχούσες πολιτικές, αξιοποιεί τις αντιφάσεις τους. Καταθέτει εναλλακτικές προτάσεις και ένα συνολικό εναλλακτικό πολιτικό σχέδιο και πρόγραμμα. Θέλει να συμβάλει στη διαμόρφωση μιας κοινωνικής και πολιτικής πλειοψηφίας, για να ψηφιστεί από το λαό και να εφαρμοστεί στην πράξη ένα συνεκτικό σύνολο στόχων και μέτρων, με όλο και πιο έντονα τα στοιχεία της δημοκρατίας, της κοινωνικής αλληλεγγύης και της οικολογικής εμβάθυνσης.
Προωθείται έτσι μια εναλλακτική οργάνωση της κοινωνίας, μια δημοκρατική - σοσιαλιστική οργάνωση. Μπορούμε να μιλάμε για σοσιαλισμό με ελευθερία και δημοκρατία. Χωρίς ενδιάμεσα στάδια, μεταβατικές φάσεις και τελικούς σκοπούς.
Υπέρβαση της νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής τάξης πραγμάτων και δημοκρατικός σοσιαλισμός σημαίνει συνεχής επέκταση των δημοκρατικών αρχών σε ολοένα διευρυνόμενους κοινωνικούς χώρους, σημαίνει συνεχή εμπλουτισμό και ριζοσπαστικοποίηση της δημοκρατικής παράδοσης της νεωτερικότητας.
