Ιδιωτικό ή κρατικό; Δημόσιο!

Σήμερα με την εντεινόμενη κυριαρχία της οικονομίας στην πολιτική και την κοινωνία τίθεται μετ’ επιτάσεως το δίλημμα: ιδιωτικός ή δημόσιος τομέας;

Στη χώρα μας το δίλημμα παρουσιάζεται με ένταση στα χρόνια της κρίσης. Καλλιεργείται η απαξίωση του δημόσιου, που εσφαλμένα ταυτίζεται με το κρατικό. Μια ταύτιση η οποία έχει ισχυρές ιστορικές καταβολές με δεδομένη την ιδιότυπη εξελικτική πορεία και διαχρονική παρουσία του ελληνικού κράτους.

Από τις αρχές της δημιουργίας του το νεώτερο ελληνικό κράτος ενσωμάτωσε τα πελατειακά δίκτυα της προνεωτερικής εποχής, τα οποία σταδιακά εξελίχθηκαν σε εξουσιαστικούς μηχανισμούς ελέγχου της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Μάλιστα, με τη συνταγματική ισχυροποίηση της σύγχρονης αστικής δημοκρατίας τα δίκτυα αυτά εντάχθηκαν και μετεξελίχθηκαν σε πολιτικούς κομματικούς σχηματισμούς, οι οποίοι ήλεγξαν και ελέγχουν ακόμη την οικονομική δραστηριότητα της χώρας.

Η παθογένεια αυτή καθόρισε σε μεγάλο βαθμό τον χαρακτήρα και την εξελικτική πορεία του κράτους. Μια πορεία αμφίδρομης σχέσης οικονομικών διευκολύνσεων και εκλογικών εξυπηρετήσεων. Ο ιδιωτικός τομέας αναπτύχθηκε αξιοποιώντας και χρησιμοποιώντας τη δύναμη και τον έλεγχο της κρατικής εξουσίας, ενώ ταυτοχρόνως ενίσχυσε, χρηματοδότησε και εν τέλει ήλεγξε σε μεγάλο βαθμό κόμματα και πολιτικούς.

Παραλλήλως, το κράτος λειτούργησε ως επιχειρηματικός φορέας, δημιουργώντας γιγαντιαίες κρατικές επιχειρήσεις, οι οποίες αφενός εξέθρεψαν ένα εκτεταμένο παρασιτικό κύκλωμα ιδιωτικών επιχειρήσεων και αφετέρου χρησιμοποιήθηκαν ως μηχανισμοί παροχής εργασίας, ενισχύοντας τους δεσμούς συναλλαγής μεταξύ των μεγάλων κομματικών σχηματισμών και των ψηφοφόρων «πελατών».

Η κοινωνική και πολιτική ισχύς αυτών των επιχειρήσεων αυξήθηκε εκθετικά την περίοδο της μεταπολίτευσης. Οι μαζικοί διορισμοί στις ΔΕΚΟ λειτούργησαν ως οι κύριοι τροφοδοτικοί εκλογικοί μηχανισμοί των κομμάτων εξουσίας, ενώ, παραλλήλως, δημιουργήθηκαν ισχυρές συνδικαλιστικές, κομματικά ελεγχόμενες, συντεχνίες με συχνά ασύμμετρα ισχυρή παρουσία στη διοίκηση και στον καθορισμό της πολιτικής των κρατικών επιχειρήσεων.

Σταδιακά το κράτος ενσωμάτωσε στη δομή και τη λειτουργία του τον δημόσιο χώρο. Ταυτίστηκε έτσι η κρατική δραστηριότητα με το δημόσιο συμφέρον. Ταύτιση που δυστυχώς ενισχύθηκε ιδεολογικά και πολιτικά και από την Αριστερά.

Σήμερα, είναι επιτακτική ανάγκη να ανοίξει και στην Ελλάδα η συζήτηση για τον δημόσιο χαρακτήρα των κρατικών επιχειρήσεων. Να καταδειχθεί η αναγκαιότητα απεξάρτησής τους από την εκάστοτε πολιτική – κομματική εξουσία και από την κρατική μηχανή. Να σταματήσει η ταύτιση δημοσίου συμφέροντος και κράτους. Να λειτουργήσει επιτέλους και στη χώρα μας το νεωτερικό κράτος ως διαμεσολαβητικός μηχανισμός άμβλυνσης των ανισοτήτων και αναδιανομής των κοινωνικών δημόσιων αγαθών. Ως μηχανισμός εξουδετέρωσης των στρεβλώσεων της ανεξέλεγκτης νεοφιλελεύθερης αγοράς.

Για να κυριαρχήσει όμως η αντίληψη αυτή είναι απαραίτητη η ενίσχυση των δυνάμεων που την εκφράζουν πολιτικά. Η ενίσχυση των δυνάμεων της αριστερής σοσιαλδημοκρατίας και της πολιτικής οικολογίας. Με μέτωπο τόσο απέναντι στον νεοφιλελευθερισμό όσο και τον κρατισμό. Μέτωπο απέναντι στις αγκυλώσεις της κομμουνιστικής και μετακομμουνιστικής αριστεράς και στις ιδεολογικές εμμονές του ιδιότυπου μίγματος νεοφιλελευθερισμού και καλυμμένου κρατισμού της ελληνικής δεξιάς.

Προοδευτική και αριστερή πολιτική είναι αυτή που αναδεικνύει το δημόσιο συμφέρον και προωθεί την αναδιανομή των δημόσιων αγαθών.

Αντιθέτως, η ταύτιση του δημόσιου συμφέροντος με το κράτος είναι βαθιά συντηρητική πολιτική, η οποία τροφοδοτεί τον λαϊκισμό και την αναξιοκρατία και απογυμνώνει τους μηχανισμούς κοινωνικού ελέγχου.

Η απάντηση στον νεοφιλελευθερισμό και τη θεοποίηση των αγορών δεν είναι η γιγάντωση του κράτους. Είναι η θεσμική ενίσχυση και ενδυνάμωση των θεσμών κοινωνικής συμμετοχής και ελέγχου.

Προοδευτική αριστερή πολιτική είναι αυτή που ενισχύει τον ρυθμιστικό και ελεγκτικό ρόλο του κράτους. Με ταυτόχρονη παραχώρηση υπηρεσιών σε ιδιώτες, στοχεύοντας στην καλύτερη και αποτελεσματικότερη διασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος. Αυτή που ενισχύει τον ρόλο των πρωταρχικών συμμετοχικών θεσμών, όπως η τοπική αυτοδιοίκηση και των θεσμών συλλογικής έκφρασης επιστημονικών και κοινωνικών ομάδων, όπως τα επιμελητήρια και οι υγιείς συνδικαλιστικές οργανώσεις.

Έτσι, στο δίλημμα ιδιωτικό ή κρατικό οι δυνάμεις της αριστερής σοσιαλδημοκρατίας και της πολιτικής οικολογίας απαντούν: δημόσιο.