Η μάχη κατά της λιτότητας, εντός και εκτός συνόρων
Γιώργος Γιαννουλόπουλος, Η Εφημερίδα των Συντακτών, Δημοσιευμένο: 2015-02-21
Τις τελευταίες εβδομάδες δύο από τα θέματα που κυριαρχούν στα διεθνή μέσα ενημέρωσης είναι οι διαπραγματεύσεις για το ελληνικό χρέος μετά τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ και το σκάνδαλο της HSBC, της δεύτερης μεγαλύτερης τράπεζας στον κόσμο.
Για όσους η ενασχόληση με τα ημέτερα δεν τους επέτρεψε να ενημερωθούν για την HSBC, συνοψίζω τι συνέβη: η εν λόγω τράπεζα διατηρούσε στην Ελβετία ένα υποκατάστημα, στο οποίο τοποθετούσαν τα (πολλά) λεφτά τους διάφοροι μεγαλόσχημοι, από αστέρες του σινεμά μέχρι έμποροι όπλων και ακόμα χειρότεροι.
Φυσικά το να έχει κανείς τραπεζικό λογαριασμό είναι απολύτως νόμιμο. Η συγκεκριμένη τράπεζα όμως δεν περιορίστηκε σε αυτή την υπηρεσία γιατί εκτός από τους τόκους προσέφερε απόλυτη μυστικότητα για τις καταθέσεις και επίσης συμβουλές για το πώς οι πελάτες της θα απέφευγαν να πληρώσουν τους φόρους που τους αναλογούν. Εδώ αξίζει να σημειώσουμε ότι η φοροδιαφυγή (tax evasion) μπορεί να είναι ποινικό αδίκημα, αλλά η φοροαποφυγή (tax avoidance) θεωρείται ευγενές σπoρ, κάτι σαν το πόλο στο οποίο επιδίδονται μόνο οι πλούσιοι.
Οι αποκαλύψεις για τις κομπίνες της HSBC ήταν αρκετά σοβαρές για να δημιουργήσουν από μόνες τους τριγμούς σε διεθνές επίπεδο. Εγιναν όμως ακόμα πιo σοβαρές επειδή εντάσσονται σε έναν καταιγισμό σκανδάλων που αποδίδονται στις τράπεζες και γενικότερα στον χρηματοπιστωτικό τομέα.
Σκάνδαλα τα οποία άρχισαν να έρχονται στο φως, τώρα που μετά τον Ασάνζ και τον Σνόουντεν έγιναν μόδα οι «μαρτυριάρηδες», δηλαδή κάποιοι που γνωρίζουν εκ των έσω τι συμβαίνει και κρίνουν (ορθότατα) ότι πρέπει να το μάθουμε κι εμείς. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, πληθαίνουν οι τεκμηριωμένες αναλύσεις που δείχνουν ότι, ενώ οι φορολογικοί παράδεισοι θάλλουν, αυξάνεται συνεχώς το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Ας μη θεωρηθεί τυχαίο ότι στη φετινή σύναξη του Νταβός το υπό συζήτηση θέμα ήταν η ανισότητα.
Μέσα σε ένα τέτοιο γενικότερο κλίμα, το κίνημα διαμαρτυρίας για την παγκοσμιοποιημένη τάξη πραγμάτων -ξέρω ότι η φράση χρησιμοποιείται συχνά με περισσή ευκολία αλλά πιστεύω ότι ταιριάζει- από σποραδικές φωνές βοώντων εν τη ερήμω έχει γίνει κίνημα με αέρα στα πανιά του. Παραμένει όμως μειοψηφικό.
Οι αντιστάσεις είναι ισχυρές, όπως πανίσχυρα είναι και τα συμφέροντα που απειλούνται, τα οποία δεν πρόκειται να καταθέσουν τα όπλα. Ετσι εξηγείται ο γνήσιος ενθουσιασμός με τον οποίο υποδέχτηκαν πολλοί «αγανακτισμένοι» στο εξωτερικό τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ. Είναι το πιο ηχηρό μέχρι σήμερα μήνυμα ότι τα αυτονόητα της εποχής μας θα πρέπει να τα περάσουμε από το κόσκινο της κριτικής. Την ίδια στάση όμως οφείλουμε να τηρήσουμε και για την κριτική που τους ασκείται. Το πρώτο βήμα στον κατήφορο το κάνουμε όταν φυλάμε τις δύσκολες ερωτήσεις για τους αντιπάλους μας και τις «πάσες» για τους δικούς μας.
Για να μιλήσω συγκεκριμένα, μου προκάλεσαν εντύπωση κάποια σχόλια για τον ΣΥΡΙΖΑ, τα οποία κινούνταν στο όριο της αγιογραφίας, από ξένους δημοσιογράφους που γνωρίζουν τι απαιτεί το επάγγελμα αλλά επιλέγουν να το ξεχάσουν επειδή νυν υπέρ πάντων ο αγών. (Ως γνωστόν προπαγάνδα κάνουν μόνο οι άλλοι – εμείς οι αριστεροί λέμε πάντα την αλήθεια.)
Πάνω απ’ όλα όμως επικρατεί η εξής σύγχυση, η οποία μετατρέπει τον έλλογο σχολιασμό σε διθύραμβο: ο ΣΥΡΙΖΑ ταυτίζεται απόλυτα με το διεθνές κίνημα κατά της νεοφιλελεύθερης λιτότητας, παραβλέποντας την ουσιαστική διαφορά μεταξύ εκείνων που υπερασπίζονται το πραγματικό δημόσιο συμφέρον και όσων έγιναν όψιμα αριστεροί για να διασώσουν το δικό μας διεφθαρμένο κράτος που τόσο τους εξυπηρέτησε στο παρελθόν.
Φυσικά αυτή η ταύτιση βολεύει τον ΣΥΡΙΖΑ. Οι ξένοι όμως οφείλουν να ξέρουν, ή αν δεν ξέρουν οφείλουν να μάθουν, ότι η νεοφιλελεύθερη λιτότητα μπορεί να είναι σήμερα στην Ελλάδα το μεγαλύτερο κακό, αλλά για να φτάσουμε εκεί που φτάσαμε προηγήθηκαν αμαρτήματα που καμιά σχέση δεν έχουν με τους Γερμανούς ή την πλουτοκρατία. Εννοώ το δημοσιονομικό φαγοπότι με κύριους υπεύθυνους το ΠΑΣΟΚ και τη Ν.Δ., για το οποίο η Αριστερά ουδέποτε διαμαρτυρήθηκε. Ας θυμηθούμε τις μεγαλειώδεις πορείες για να μην περάσει το Ασφαλιστικό του Γιαννίτση, όταν ο τότε Συνασπισμός παρέλασε αγκαζέ με το «αριστερό» ΠΑΣΟΚ υπό την εμπνευσμένη ηγεσία του Ακη Τσοχατζόπουλου.
Για να μην παρεξηγηθώ, ο κύριος εχθρός αυτή τη στιγμή, και εντός και εκτός συνόρων, είναι και παραμένει το σύστημα της γενικευμένης απληστίας που, σύμφωνα με τη φράση του Γιάννη Καλιόρη, δεν τιμωρεί την αδικία αλλά την αποτυχία. Καλά θα κάνουμε όμως, αν όντως θέλουμε περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη και αλληλεγγύη, να συζητήσουμε και τα δικά μας, έστω μικρότερα λάθη, αντί να τα κουκουλώνουμε.
Τα πράγματα δεν είναι ποτέ τόσο απλά ή μονοσήμαντα. Γιατί αν ευσταθεί η άποψη ότι ο άμεσος και μείζων στόχος είναι η νεοφιλελεύθερη λιτότητα -και προσωπικά νομίζω ότι ευσταθεί- εύκολα αυτό μπορεί να ενισχύσει το βαθιά ριζωμένο νεοελληνικό ιδεολόγημα που ο ΣΥΡΙΖΑ επικαλέστηκε εμμέσως για να κερδίσει τις εκλογές: ότι για τα δεινά μας φταίνε πάντα και μόνο οι άλλοι. Ποτέ εμείς. Να άλλο ένα σημείο σύγκλισης με τους ΑΝ.ΕΛΛ.
Για όσους η ενασχόληση με τα ημέτερα δεν τους επέτρεψε να ενημερωθούν για την HSBC, συνοψίζω τι συνέβη: η εν λόγω τράπεζα διατηρούσε στην Ελβετία ένα υποκατάστημα, στο οποίο τοποθετούσαν τα (πολλά) λεφτά τους διάφοροι μεγαλόσχημοι, από αστέρες του σινεμά μέχρι έμποροι όπλων και ακόμα χειρότεροι.
Φυσικά το να έχει κανείς τραπεζικό λογαριασμό είναι απολύτως νόμιμο. Η συγκεκριμένη τράπεζα όμως δεν περιορίστηκε σε αυτή την υπηρεσία γιατί εκτός από τους τόκους προσέφερε απόλυτη μυστικότητα για τις καταθέσεις και επίσης συμβουλές για το πώς οι πελάτες της θα απέφευγαν να πληρώσουν τους φόρους που τους αναλογούν. Εδώ αξίζει να σημειώσουμε ότι η φοροδιαφυγή (tax evasion) μπορεί να είναι ποινικό αδίκημα, αλλά η φοροαποφυγή (tax avoidance) θεωρείται ευγενές σπoρ, κάτι σαν το πόλο στο οποίο επιδίδονται μόνο οι πλούσιοι.
Οι αποκαλύψεις για τις κομπίνες της HSBC ήταν αρκετά σοβαρές για να δημιουργήσουν από μόνες τους τριγμούς σε διεθνές επίπεδο. Εγιναν όμως ακόμα πιo σοβαρές επειδή εντάσσονται σε έναν καταιγισμό σκανδάλων που αποδίδονται στις τράπεζες και γενικότερα στον χρηματοπιστωτικό τομέα.
Σκάνδαλα τα οποία άρχισαν να έρχονται στο φως, τώρα που μετά τον Ασάνζ και τον Σνόουντεν έγιναν μόδα οι «μαρτυριάρηδες», δηλαδή κάποιοι που γνωρίζουν εκ των έσω τι συμβαίνει και κρίνουν (ορθότατα) ότι πρέπει να το μάθουμε κι εμείς. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, πληθαίνουν οι τεκμηριωμένες αναλύσεις που δείχνουν ότι, ενώ οι φορολογικοί παράδεισοι θάλλουν, αυξάνεται συνεχώς το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Ας μη θεωρηθεί τυχαίο ότι στη φετινή σύναξη του Νταβός το υπό συζήτηση θέμα ήταν η ανισότητα.
Μέσα σε ένα τέτοιο γενικότερο κλίμα, το κίνημα διαμαρτυρίας για την παγκοσμιοποιημένη τάξη πραγμάτων -ξέρω ότι η φράση χρησιμοποιείται συχνά με περισσή ευκολία αλλά πιστεύω ότι ταιριάζει- από σποραδικές φωνές βοώντων εν τη ερήμω έχει γίνει κίνημα με αέρα στα πανιά του. Παραμένει όμως μειοψηφικό.
Οι αντιστάσεις είναι ισχυρές, όπως πανίσχυρα είναι και τα συμφέροντα που απειλούνται, τα οποία δεν πρόκειται να καταθέσουν τα όπλα. Ετσι εξηγείται ο γνήσιος ενθουσιασμός με τον οποίο υποδέχτηκαν πολλοί «αγανακτισμένοι» στο εξωτερικό τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ. Είναι το πιο ηχηρό μέχρι σήμερα μήνυμα ότι τα αυτονόητα της εποχής μας θα πρέπει να τα περάσουμε από το κόσκινο της κριτικής. Την ίδια στάση όμως οφείλουμε να τηρήσουμε και για την κριτική που τους ασκείται. Το πρώτο βήμα στον κατήφορο το κάνουμε όταν φυλάμε τις δύσκολες ερωτήσεις για τους αντιπάλους μας και τις «πάσες» για τους δικούς μας.
Για να μιλήσω συγκεκριμένα, μου προκάλεσαν εντύπωση κάποια σχόλια για τον ΣΥΡΙΖΑ, τα οποία κινούνταν στο όριο της αγιογραφίας, από ξένους δημοσιογράφους που γνωρίζουν τι απαιτεί το επάγγελμα αλλά επιλέγουν να το ξεχάσουν επειδή νυν υπέρ πάντων ο αγών. (Ως γνωστόν προπαγάνδα κάνουν μόνο οι άλλοι – εμείς οι αριστεροί λέμε πάντα την αλήθεια.)
Πάνω απ’ όλα όμως επικρατεί η εξής σύγχυση, η οποία μετατρέπει τον έλλογο σχολιασμό σε διθύραμβο: ο ΣΥΡΙΖΑ ταυτίζεται απόλυτα με το διεθνές κίνημα κατά της νεοφιλελεύθερης λιτότητας, παραβλέποντας την ουσιαστική διαφορά μεταξύ εκείνων που υπερασπίζονται το πραγματικό δημόσιο συμφέρον και όσων έγιναν όψιμα αριστεροί για να διασώσουν το δικό μας διεφθαρμένο κράτος που τόσο τους εξυπηρέτησε στο παρελθόν.
Φυσικά αυτή η ταύτιση βολεύει τον ΣΥΡΙΖΑ. Οι ξένοι όμως οφείλουν να ξέρουν, ή αν δεν ξέρουν οφείλουν να μάθουν, ότι η νεοφιλελεύθερη λιτότητα μπορεί να είναι σήμερα στην Ελλάδα το μεγαλύτερο κακό, αλλά για να φτάσουμε εκεί που φτάσαμε προηγήθηκαν αμαρτήματα που καμιά σχέση δεν έχουν με τους Γερμανούς ή την πλουτοκρατία. Εννοώ το δημοσιονομικό φαγοπότι με κύριους υπεύθυνους το ΠΑΣΟΚ και τη Ν.Δ., για το οποίο η Αριστερά ουδέποτε διαμαρτυρήθηκε. Ας θυμηθούμε τις μεγαλειώδεις πορείες για να μην περάσει το Ασφαλιστικό του Γιαννίτση, όταν ο τότε Συνασπισμός παρέλασε αγκαζέ με το «αριστερό» ΠΑΣΟΚ υπό την εμπνευσμένη ηγεσία του Ακη Τσοχατζόπουλου.
Για να μην παρεξηγηθώ, ο κύριος εχθρός αυτή τη στιγμή, και εντός και εκτός συνόρων, είναι και παραμένει το σύστημα της γενικευμένης απληστίας που, σύμφωνα με τη φράση του Γιάννη Καλιόρη, δεν τιμωρεί την αδικία αλλά την αποτυχία. Καλά θα κάνουμε όμως, αν όντως θέλουμε περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη και αλληλεγγύη, να συζητήσουμε και τα δικά μας, έστω μικρότερα λάθη, αντί να τα κουκουλώνουμε.
Τα πράγματα δεν είναι ποτέ τόσο απλά ή μονοσήμαντα. Γιατί αν ευσταθεί η άποψη ότι ο άμεσος και μείζων στόχος είναι η νεοφιλελεύθερη λιτότητα -και προσωπικά νομίζω ότι ευσταθεί- εύκολα αυτό μπορεί να ενισχύσει το βαθιά ριζωμένο νεοελληνικό ιδεολόγημα που ο ΣΥΡΙΖΑ επικαλέστηκε εμμέσως για να κερδίσει τις εκλογές: ότι για τα δεινά μας φταίνε πάντα και μόνο οι άλλοι. Ποτέ εμείς. Να άλλο ένα σημείο σύγκλισης με τους ΑΝ.ΕΛΛ.
