Οι δύο ζωές της διαγραφής του χρέους
Αρίστος Δοξιάδης, Η Καθημερινή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2015-08-09
Κάθε μεγάλο πολιτικό αίτημα έχει δύο ζωές, την πρώτη όταν κάποιοι το διεκδικούν, και τη δεύτερη όταν κάποτε εφαρμοστεί. Ετσι είναι και με το αίτημα της σημερινής κυβέρνησης για μείωση του δημόσιου χρέους.
Είμαστε ακόμα στην πρώτη του ζωή, και έχει επηρεάσει ήδη την οικονομία μας περισσότερο ίσως από όσο θα την επηρεάσει, αν κάποτε πράγματι συμβεί.
Ηταν το το πιο εμβληματικό αίτημα του ΣΥΡΙΖΑ ως αξιωματική αντιπολίτευση και βασικός στόχος της διαπραγμάτευσης όπως τη σχεδίασε ο κ. Βαρουφάκης. Ηταν η νίκη που ήθελε να εμφανίσει στους ψηφοφόρους ο πρωθυπουργός στο πλαίσιο του τρίτου μνημονίου που αναγκαστικά θα υπέγραφε. Ηταν όμως και το μόνο μεγάλο θέμα όπου οι Ευρωπαίοι εταίροι μας ήταν ανυποχώρητοι, τουλάχιστο για το κοντινό μέλλον. Γι’ αυτό η κυβέρνηση αποφάσισε να τραβήξει το σχοινί μέχρι να κλείσουν οι τράπεζες, και να βρεθούμε ένα βήμα από το Grexit. Το αίτημα λοιπόν έχει ήδη κοστίσει δεκάδες δισεκατομμύρια στους Ελληνες και έχει κάνει ανυπολόγιστη ζημιά για το μέλλον. Αν κάποτε γίνει πράξη, τα οφέλη ίσως να μην αντισταθμίσουν τη ζημιά. Είναι λοιπόν τόσο σημαντικό να μειωθεί το χρέος, ώστε να θυσιαστούν για τον λόγο αυτό η στοιχειώδης κανονικότητα που είχαμε πέρυσι, η ρευστότητα της αγοράς, τα αποθεματικά δήμων και νοσοκομείων, η είσπραξη φόρων, οι τράπεζες, οι εισαγωγές και οι εξαγωγές; Και παράλληλα να υποβαθμιστούν άλλοι ενδεχόμενοι στόχοι της οικονομικής πολιτικής;
Οσοι παρακολουθούν την ελληνική οικονομία από κοντά γνωρίζουν άλλες πολιτικές που θα είχαν την ίδια ή μεγαλύτερη θετική επίδραση στην ανάκαμψη, βραχυπρόθεσμα, πέρα από τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα ενισχύσουν την ανάπτυξη μακροπρόθεσμα. Για παράδειγμα, υπάρχουν 35 δισ. ευρώ διαθέσιμα να εισρεύσουν στην Ελλάδα από το νέο ΕΣΠΑ και άλλες ευρωπαϊκές πηγές. Ο ρυθμός με τον οποίο θα έρθουν έχει τεράστια σημασία. Αν έρθουν νωρίς, το επεκτατικό τους αποτέλεσμα θα είναι μεγαλύτερο από το να είχαμε, π.χ. πρωτογενές δημοσιονομικό έλλειμμα 2%. Αν καθυστερήσουν, καμιά ελάφρυνση πληρωμών του χρέους δεν θα τα αντισταθμίσει. Εξίσου άμεση επίδραση στην οικονομία έχει η ρευστότητα των τραπεζών, για την οποία η κυβέρνηση δεν έχει κανένα σχέδιο.
Η μείωση του χρέους, όμως, έχει ένα αξεπέραστο πλεονέκτημα ως αίτημα για την κυβέρνηση. Δεν απαιτεί τίποτε από την ίδια, σε αντίθεση με κάθε άλλη ισοδύναμης αξίας πολιτική. Η ενίσχυση των τραπεζών σημαίνει να χαμηλώσουν οι αντικαπιταλιστικοί τόνοι για να επανέλθουν οι καταθέσεις, καθώς και να περάσουν ορισμένες τράπεζες σε ξένο έλεγχο. Η απορρόφηση ευρωπαϊκών κονδυλίων απαιτεί διοικητική ικανότητα, καθώς και επιλογές που θα δημιουργήσουν εσωκομματικές τριβές. Η προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων το ίδιο. Για να μην αναφέρουμε τα φορολογικά, τις μεταρρυθμίσεις, τη διαφθορά. Αν διάλεγε να κάνει σημαία κάτι από αυτά, θα έπρεπε να λογοδοτήσει για τη δική της ανεπάρκεια. Ενώ για το χρέος φταίνε οι ξένοι. Είναι ιδανικός στόχος για τη ρητορική του λαϊκισμού, που αρνείται την ανάγκη για δύσκολες επιλογές μέσα στη χώρα και απεχθάνεται τη διαχείριση των πολλών μικρών θεμάτων.
Υπάρχουν σημαντικοί ξένοι σχολιαστές που επίσης προτείνουν, επιτακτικά, να μειωθεί το χρέος. Είναι δύο κατηγοριών. Πρώτη οι μακρο-οικονομολόγοι, που αντιμετωπίζουν κάθε εθνική οικονομία ως περίπτωση ενός μοντέλου γενικής εφαρμογής. Μελετούν μερικά βασικά μεγέθη για να προβλέψουν αν θα υπάρξει ύφεση ή ανάκαμψη, χωρίς να ασχοληθούν με θεσμικές λεπτομέρειες και πολιτικές ιδιαιτερότητες. Το δημόσιο χρέος είναι από τα λίγα συγκρίσιμα μεγέθη κάθε οικονομίας, είναι υπερβολικά ψηλό στην Ελλάδα, άρα να ένας προφανής τρόπος να βελτιωθεί η κατάσταση: μειώνεις αυτό που βλέπεις, από τη δική σου οπτική. Η απορρόφηση ευρωπαϊκών κονδυλίων δεν μπαίνει στα γενικά μοντέλα, άρα την αγνοούν. Οι ισολογισμοί των τραπεζών είναι μικροοικονομία, επηρεάζονται και από μη οικονομικούς παράγοντες όπως ο φόβος των καταθετών, που είναι εκτός αντικειμένου τους, άρα δεν δίνουν πολλή σημασία. Το δε πολιτικό πάρε-δώσε μεταξύ διαγραφής χρέους και άλλων αιτημάτων ούτε που τους περνάει από το μυαλό, γιατί στον δικό τους κόσμο η οικονομική πολιτική εφαρμόζεται από ένα ιδεατό κράτος και δεν είναι αποτέλεσμα διαπραγμάτευσης.
Η δεύτερη κατηγορία είναι τα μεγάλα funds που επενδύουν σε κρατικά ομόλογα και στα παράγωγά τους. Γι’ αυτούς δεν υπάρχουν παραγωγικές επιχειρήσεις, τεχνολογία, εργασιακές σχέσεις, δεν υπάρχει όλος ο κοινωνικός περίγυρος που ορίζει τις μακροχρόνιες δυνατότητες κάθε έθνους. Η κάθε χώρα δεν είναι τίποτε περισσότερο από τα αξιόγραφα που πωλούνται στις παγκόσμιες χρηματαγορές. Χαμηλότερο ύψος χρέους σημαίνει λίγο καλύτερη εξασφάλιση, τίποτε άλλο. Η κυβέρνηση δίνει περισσότερη σημασία στα δικά τους επενδυτικά κριτήρια, αντί στις επιχειρήσεις που δεσμεύουν κεφάλαιο στην Ελλάδα για πολλά χρόνια, βάζουν προσωπικό μόχθο και δίνουν δουλειές, για να αυξηθεί το εθνικό εισόδημα.
Η μείωση του χρέους μπορεί να είναι πολύ χρήσιμη για τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της Ελλάδας, αν προστεθεί σε μια σειρά άλλες, απαραίτητες, πολιτικές. Μέχρι σήμερα όμως το αίτημα έχει λειτουργήσει αντίθετα, για να υποβαθμίσει ή να ακυρώσει τα πιο σημαντικά. Για να ανεμίζουν οι φαφλατάδες τον ψεύτικο πατριωτισμό τους και τον ρηχό κοσμοπολιτισμό τους, ενώ περιφρονούν τον κόσμο της παραγωγής.
Είμαστε ακόμα στην πρώτη του ζωή, και έχει επηρεάσει ήδη την οικονομία μας περισσότερο ίσως από όσο θα την επηρεάσει, αν κάποτε πράγματι συμβεί.
Ηταν το το πιο εμβληματικό αίτημα του ΣΥΡΙΖΑ ως αξιωματική αντιπολίτευση και βασικός στόχος της διαπραγμάτευσης όπως τη σχεδίασε ο κ. Βαρουφάκης. Ηταν η νίκη που ήθελε να εμφανίσει στους ψηφοφόρους ο πρωθυπουργός στο πλαίσιο του τρίτου μνημονίου που αναγκαστικά θα υπέγραφε. Ηταν όμως και το μόνο μεγάλο θέμα όπου οι Ευρωπαίοι εταίροι μας ήταν ανυποχώρητοι, τουλάχιστο για το κοντινό μέλλον. Γι’ αυτό η κυβέρνηση αποφάσισε να τραβήξει το σχοινί μέχρι να κλείσουν οι τράπεζες, και να βρεθούμε ένα βήμα από το Grexit. Το αίτημα λοιπόν έχει ήδη κοστίσει δεκάδες δισεκατομμύρια στους Ελληνες και έχει κάνει ανυπολόγιστη ζημιά για το μέλλον. Αν κάποτε γίνει πράξη, τα οφέλη ίσως να μην αντισταθμίσουν τη ζημιά. Είναι λοιπόν τόσο σημαντικό να μειωθεί το χρέος, ώστε να θυσιαστούν για τον λόγο αυτό η στοιχειώδης κανονικότητα που είχαμε πέρυσι, η ρευστότητα της αγοράς, τα αποθεματικά δήμων και νοσοκομείων, η είσπραξη φόρων, οι τράπεζες, οι εισαγωγές και οι εξαγωγές; Και παράλληλα να υποβαθμιστούν άλλοι ενδεχόμενοι στόχοι της οικονομικής πολιτικής;
Οσοι παρακολουθούν την ελληνική οικονομία από κοντά γνωρίζουν άλλες πολιτικές που θα είχαν την ίδια ή μεγαλύτερη θετική επίδραση στην ανάκαμψη, βραχυπρόθεσμα, πέρα από τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα ενισχύσουν την ανάπτυξη μακροπρόθεσμα. Για παράδειγμα, υπάρχουν 35 δισ. ευρώ διαθέσιμα να εισρεύσουν στην Ελλάδα από το νέο ΕΣΠΑ και άλλες ευρωπαϊκές πηγές. Ο ρυθμός με τον οποίο θα έρθουν έχει τεράστια σημασία. Αν έρθουν νωρίς, το επεκτατικό τους αποτέλεσμα θα είναι μεγαλύτερο από το να είχαμε, π.χ. πρωτογενές δημοσιονομικό έλλειμμα 2%. Αν καθυστερήσουν, καμιά ελάφρυνση πληρωμών του χρέους δεν θα τα αντισταθμίσει. Εξίσου άμεση επίδραση στην οικονομία έχει η ρευστότητα των τραπεζών, για την οποία η κυβέρνηση δεν έχει κανένα σχέδιο.
Η μείωση του χρέους, όμως, έχει ένα αξεπέραστο πλεονέκτημα ως αίτημα για την κυβέρνηση. Δεν απαιτεί τίποτε από την ίδια, σε αντίθεση με κάθε άλλη ισοδύναμης αξίας πολιτική. Η ενίσχυση των τραπεζών σημαίνει να χαμηλώσουν οι αντικαπιταλιστικοί τόνοι για να επανέλθουν οι καταθέσεις, καθώς και να περάσουν ορισμένες τράπεζες σε ξένο έλεγχο. Η απορρόφηση ευρωπαϊκών κονδυλίων απαιτεί διοικητική ικανότητα, καθώς και επιλογές που θα δημιουργήσουν εσωκομματικές τριβές. Η προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων το ίδιο. Για να μην αναφέρουμε τα φορολογικά, τις μεταρρυθμίσεις, τη διαφθορά. Αν διάλεγε να κάνει σημαία κάτι από αυτά, θα έπρεπε να λογοδοτήσει για τη δική της ανεπάρκεια. Ενώ για το χρέος φταίνε οι ξένοι. Είναι ιδανικός στόχος για τη ρητορική του λαϊκισμού, που αρνείται την ανάγκη για δύσκολες επιλογές μέσα στη χώρα και απεχθάνεται τη διαχείριση των πολλών μικρών θεμάτων.
Υπάρχουν σημαντικοί ξένοι σχολιαστές που επίσης προτείνουν, επιτακτικά, να μειωθεί το χρέος. Είναι δύο κατηγοριών. Πρώτη οι μακρο-οικονομολόγοι, που αντιμετωπίζουν κάθε εθνική οικονομία ως περίπτωση ενός μοντέλου γενικής εφαρμογής. Μελετούν μερικά βασικά μεγέθη για να προβλέψουν αν θα υπάρξει ύφεση ή ανάκαμψη, χωρίς να ασχοληθούν με θεσμικές λεπτομέρειες και πολιτικές ιδιαιτερότητες. Το δημόσιο χρέος είναι από τα λίγα συγκρίσιμα μεγέθη κάθε οικονομίας, είναι υπερβολικά ψηλό στην Ελλάδα, άρα να ένας προφανής τρόπος να βελτιωθεί η κατάσταση: μειώνεις αυτό που βλέπεις, από τη δική σου οπτική. Η απορρόφηση ευρωπαϊκών κονδυλίων δεν μπαίνει στα γενικά μοντέλα, άρα την αγνοούν. Οι ισολογισμοί των τραπεζών είναι μικροοικονομία, επηρεάζονται και από μη οικονομικούς παράγοντες όπως ο φόβος των καταθετών, που είναι εκτός αντικειμένου τους, άρα δεν δίνουν πολλή σημασία. Το δε πολιτικό πάρε-δώσε μεταξύ διαγραφής χρέους και άλλων αιτημάτων ούτε που τους περνάει από το μυαλό, γιατί στον δικό τους κόσμο η οικονομική πολιτική εφαρμόζεται από ένα ιδεατό κράτος και δεν είναι αποτέλεσμα διαπραγμάτευσης.
Η δεύτερη κατηγορία είναι τα μεγάλα funds που επενδύουν σε κρατικά ομόλογα και στα παράγωγά τους. Γι’ αυτούς δεν υπάρχουν παραγωγικές επιχειρήσεις, τεχνολογία, εργασιακές σχέσεις, δεν υπάρχει όλος ο κοινωνικός περίγυρος που ορίζει τις μακροχρόνιες δυνατότητες κάθε έθνους. Η κάθε χώρα δεν είναι τίποτε περισσότερο από τα αξιόγραφα που πωλούνται στις παγκόσμιες χρηματαγορές. Χαμηλότερο ύψος χρέους σημαίνει λίγο καλύτερη εξασφάλιση, τίποτε άλλο. Η κυβέρνηση δίνει περισσότερη σημασία στα δικά τους επενδυτικά κριτήρια, αντί στις επιχειρήσεις που δεσμεύουν κεφάλαιο στην Ελλάδα για πολλά χρόνια, βάζουν προσωπικό μόχθο και δίνουν δουλειές, για να αυξηθεί το εθνικό εισόδημα.
Η μείωση του χρέους μπορεί να είναι πολύ χρήσιμη για τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της Ελλάδας, αν προστεθεί σε μια σειρά άλλες, απαραίτητες, πολιτικές. Μέχρι σήμερα όμως το αίτημα έχει λειτουργήσει αντίθετα, για να υποβαθμίσει ή να ακυρώσει τα πιο σημαντικά. Για να ανεμίζουν οι φαφλατάδες τον ψεύτικο πατριωτισμό τους και τον ρηχό κοσμοπολιτισμό τους, ενώ περιφρονούν τον κόσμο της παραγωγής.
