Η χρονιά της αναλογικής;

Οταν πέρυσι τέτοιον καιρό ετοιμαζόμασταν να ανοίξουμε τον ευρωπαϊκό εκλογικό κύκλο του 2015, με τις δικές μας παράτολμα και ασυλλόγιστα πρόωρες εκλογές, τα ερωτήματα γύρω από τα οποία υφαίνονταν οι συζητήσεις, εντός και εκτός συνόρων, ήταν δύο: Μπορεί μια χώρα σαν την Ελλάδα να αμφισβητήσει και να αρνηθεί το κυρίαρχο στην Ευρώπη δόγμα της λιτότητας, χωρίς να διακινδυνεύσει την ίδια της τη θέση στην ευρωζώνη; Και μπορεί - δεύτερο ερώτημα - το ελληνικό παράδειγμα να βρει μιμητές, να προκαλέσει ένα φαινόμενο πολιτικού ντόμινο που θα αλλάξει την Ευρώπη την ίδια;

Εναν χρόνο αργότερα, τα ερωτήματα αυτά ακούγονται αφελή και μοιάζουν εντελώς ξεπερασμένα. Μιας άλλης εποχής.

Η Αθήνα δεν φιλοδοξεί πια να αλλάξει την Ευρώπη. Φιλοδοξεί να εφαρμόσει το Μνημόνιό της όσο πιο γρήγορα και ανώδυνα γίνεται, ώστε ν’ απαλλαγεί από αυτό και να ξεχάσει ό,τι της συνέβη. Και στην Ευρώπη του 2016, το θέμα που ορίζει την πολιτική ατζέντα δεν είναι πια η λιτότητα, η οικονομική πολιτική, αλλά η προσφυγική κρίση και η απειλή της τρομοκρατίας που κάνει τις μεγάλες πρωτεύουσες να υποδέχονται ανήσυχες και σιδερόφρακτες τη νέα χρονιά. Κι αν ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από τη γηράσκουσα ήπειρο, αυτό δεν είναι το φάντασμα μιας ριζοσπαστικής εξ αριστερών αμφισβήτησης της κυρίαρχης οικονομικής συνταγής, μα το φάντασμα μιας ακροδεξιάς, σοβινιστικής και ξενόφοβης παλίρροιας που επαγγέλλεται την επιστροφή στα εθνικά σύνορα και την εκ θεμελίων αμφισβήτηση του «πρότζεκτ Ευρώπη». Από τη Βουδαπέστη ώς το Ελσίνκι κι από το Παρίσι ώς τη Βαρσοβία ο ακροδεξιός ευρωσκεπτικισμός κρούει την ευρωπαϊκή θύρα.

Μένει, βέβαια, η περιφέρεια του ευρώ, η σακατεμένη επικράτεια των πάλαι ποτέ PIGS. Εδώ, ο εκλογικός κύκλος του ’15 που άνοιξε στην Ελλάδα έκλεισε με τις εκλογές στην Πορτογαλία τον Οκτώβριο και στην Ισπανία τον Δεκέμβριο. Και στις δύο χώρες, στις κάλπες δεν πρώτευσαν οι δυνάμεις που αμφισβητούσαν τη λιτότητα, αλλά αντίθετα οι απερχόμενες κυβερνήσεις που την υπηρέτησαν με τον ζήλο του χαϊδεμένου της δασκάλας μαθητή. Κι αν οι Ισπανοί και οι Πορτογάλοι είχαν υιοθετήσει έναν εκλογικό νόμο τόσο τερατωδώς νοθευτικό της αντιπροσώπευσης όσο ο δικός μας, οι νικητές των εκλογών θα είχαν πάρει τα παχύτατα μπόνους τους σε έδρες και ούτε καν θα το συζητούσαμε τώρα. Αλλά οι αναλογικοί εκλογικοί νόμοι και η έλλειψη συμμάχων οδήγησαν την μεν Πορτογαλία σε μια αριστερή κυβερνητική συμμαχία του δεύτερου με το τρίτο και το τέταρτο κόμμα, τη δε Ισπανία σε μια άγνωστης διάρκειας και έκβασης πολιτική κρίση.

Μόνο που τόσο στη Λισαβόνα όσο και στη Μαδρίτη, οι αριστεροί και κεντροαριστεροί, πριν και μετά τις εκλογές, φρόντισαν να κάνουν σαφές πως είχαν πάρει το ελληνικό τους μάθημα. Ο λόγος τους είχε απαλλαγεί από κάθε ρητορική συγγένεια προς τον λόγο της πρώτης, της «ουάου» περιόδου της κυβέρνησης Τσίπρα. Και αν εξακολουθούν να αμφισβητούν το δόγμα της λιτότητας, η αμφισβήτησή τους καρυκεύεται με αρώματα πραγματισμού και μετριοπάθειας, ώστε να θυμίζει τον νέο Ρέντσι μάλλον παρά τον παλιό Τσίπρα.

Πίσω στα δικά μας, λοιπόν. Ο νέος χρόνος μάς βρίσκει δίχως αυταπάτες, αλλά και χωρίς πολλές ελπίδες, προσγειωμένους σε μια αγέλαστη πραγματικότητα, να παρακολουθούμε τις ασκήσεις άλγεβρας που κάνουν οι κυβερνητικοί για να βρουν τον ελάχιστο κοινό παρονομαστή των νέων περικοπών με τις νέες φορολογικές επιβαρύνσεις, για να βγει η παλιά δημοσιονομική εξίσωση. Να παρακολουθούμε και την πολιτική τους προγύμναση στο παίγνιο των συμμαχιών, όπου ο Λεβέντης προορίζεται να πάρει τη θέση του Καμμένου στο αξίωμα του παρακοιμωμένου, του φύλακα της βασιλείου κλίνης.

Να ελπίζουμε σε κάτι; Ισως σε αυτό μόνον: αφού αποτύχαμε στο ριμέικ της κλασικής κωμωδίας «Το ποντίκι που βρυχάται», με τον Βαρουφάκη στον ρόλο του Πίτερ Σέλερς, αφού δεν μας ήταν γραφτό ν’ αλλάξουμε τους άλλους στην Ευρώπη, ας προσπαθήσουμε ν’ αλλάξουμε τα δικά μας. Αρχίζοντας από τον εκλογικό νόμο. Μήπως ήρθε ο καιρός να πάρουμε το ιβηρικό μας μάθημα και να περάσουμε στην εποχή της αναλογικής;