Μεταρρύθμιση πρώτα, διάλογος ύστερα

Το σχέδιο νόμου που κυκλοφόρησε παραμονές εορτών περιλαμβάνει αρκετά θετικά σημεία και πολύ περισσότερα αρνητικά σε μια προσπάθεια συμβιβασμού του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου και του νομοσχεδίου Μπαλτά που ήταν πολύ πιο διαλυτικό.

Στα θετικά του συμπεριλαμβάνονται, κατά τη γνώμη μου, η υιοθέτηση απλούστερων Εσωτερικών Κανονισμών, η επανασύσταση του Πρυτανικού Συμβουλίου ως συλλογικού οργάνου αποφάσεων για τα τρέχοντα, η ευρύτερη συμμετοχή των φοιτητών στη Σύγκλητο και η διεύρυνση των εκλεκτορικών σωμάτων για την κρίση των καθηγητών.

Αν το νομοσχέδιο έκανε μόνον αυτά (και μερικά άλλα δεύτερα) θα μπορούσε να δικαιολογήσει την εσπευσμένη κατάθεση του, πριν την έναρξη του διαλόγου που διαφήμισε το Υπουργείο μέσω της πολυπληθούς επιτροπής «σοφών».

Ωστόσο, το νομοσχέδιο Φίλη είναι ένας κανονικός νέος νόμος πλαίσιο που καλύπτει το σύνολο των θεμάτων λειτουργίας ενός ΑΕΙ, από τα θέματα διοίκησης, μέχρι τα θέματα λειτουργίας, εκπροσώπησης, χρηματοδότησης και πλείστα όσα.

Δυστυχώς, και πάλι, επιχειρείται μια προσπάθεια άνωθεν επιβολής κανόνων και κατευθύνσεων στην ανώτατη εκπαίδευση που παραβιάζει το αυτοδιοίκητο των πανεπιστημίων γιατί ρυθμίζει με λεπτομέρεια την εσωτερική τους λειτουργία.

Αν απέτυχε η μεταρρύθμιση του ν.4009 (νόμος Διαμαντοπούλου) είναι γιατί με βάση αυτήν την πατερναλιστική αντίληψη των εκάστοτε πολιτικών ηγεσιών χρειάστηκαν άλλοι 8 (οκτώ) νόμοι για να «διορθωθεί» ο 4009.

Τους παραθέτω: 4076/12, 4115/13, 4132/13, 4142/13, 4186/13, 4203/13, 4235/14, 4264/14. Προσθέστε και δυο δεκάδες προεδρικά διατάγματα και υπουργικές αποφάσεις για να αντιληφθείτε το μέγεθος της γραφειοκρατίας αλλά και το στυλ δεσποτικής διακυβέρνησης του Υπουργείου Παιδείας διαχρονικά.

Επί της ουσίας το Υπουργείο δεν εμπιστεύεται τα Πανεπιστήμια και συνεχίζει να τα αντιμετωπίζει με τη λογική προπολεμικού προϊσταμένου δημοτικής εκπαίδευσης.

Λόγω έλλειψης χώρου, προσπερνώ άλλες σημαντικές αρνητικές αλλαγές που μας επαναφέρουν στο παρωχημένο καθεστώς λειτουργίας του 1982 για να εστιάσω αποκλειστικά στο θέμα της υποβάθμισης των Συμβουλίων των ΑΕΙ σε απλά γνωμοδοτικά όργανα, εκμεταλλευόμενος την προσωπική μου επταετή εμπειρία ως Αντιπρύτανης και ως Αναπληρωτής Πρόεδρος του Συμβουλίου.

Σύμφωνα με το νόμο Διαμαντοπούλου ο Πρύτανης αποκτούσε ευρύτατες εξουσίες στη λογική ενός CEO manager ο οποίος λάμβανε και εκτελούσε όλες τις αποφάσεις για την καθημερινή λειτουργία του ΑΕΙ. Η Σύγκλητος, μικρή, λειτουργική αλλά και λιγότερο αντιπροσωπευτική, ασχολούνταν με εκπαιδευτικά, οικονομικά και τεχνικά θέματα, εκπροσωπώντας τη βούληση του συνόλου της ακαδημαϊκής κοινότητας, κατ’ αναλογίαν μιας ΓΣ μετόχων ενός οργανισμού.

Το Συμβούλιο έπρεπε να ασχολείται με ζητήματα στρατηγικού χαρακτήρα, εποπτείας, ελέγχου και κοινωνικής λογοδοσίας, όντας διευρυμένο με εξωτερικά μέλη που εκπροσωπούν την κοινωνία.

Πολύς καυγάς έγινε για τα εξωτερικά μέλη και την απειλή της διάβρωσης των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων από τη λογική της επιχειρηματικότητας και του κινδύνου υποταγής του πανεπιστημίου σε ιδιοτελή ιδιωτικά συμφέροντα.

Στην πράξη όμως, από τα 102 εξωτερικά μέλη των Συμβουλίων των ΑΕΙ, μόνον 14 προέρχονταν από την αγορά, έναντι 80 πρώην και νυν ακαδημαϊκών της ημεδαπής ή της αλλοδαπής και 8 ανωτάτων δημοσίων λειτουργών. Τα εσωτερικά μέλη των ΣΙ, καλώς ή κακώς, επέλεξαν επιφανείς ομοίους τους με ακαδημαϊκές περγαμηνές για να στελεχώσουν το νέο θεσμό, εξαλείφοντας οποιαδήποτε επιμόλυνση με «αγοραίες» αντιλήψεις.

Παρ’ όλα αυτά, τα Συμβούλια δεν πέτυχαν τους στόχους που έθεσε ο νομοθέτης με την ευρύτατη πλειοψηφία των 255 Βουλευτών. Δεν ήταν τόσο οι εσωτερικές αντιδράσεις μέσα στα Πανεπιστήμια από μικρές δυναμικές ομάδες που συχνά ακύρωναν τη δημοκρατική λειτουργία των συλλογικών οργάνων.

Δεν ήταν ούτε οι αναμενόμενες αντιδράσεις ευάριθμων συναδέλφων που για ιδεολογικούς λόγους αντιτάχθηκαν, ρητορικά κυρίως, στην εφαρμογή του νόμου. Ήταν το κατεστημένο σύστημα εξουσίας που από τις διοικήσεις των ΑΕΙ και τους διοικητικούς μηχανισμούς τους, μέχρι την κεντρική Διοίκηση του Υπουργείου, δεν ανέχονται την κοινωνική λογοδοσία και την αμφισβήτηση όσων διαδικασιών βολεύουν τις κλειστές, αδιαφανείς διεργασίες που θέλουν να ελέγχουν ένα κεντρικό μηχανισμό ιδεολογικής αναπαραγωγής του κράτους. Αυτοί βραχυκύκλωσαν τα Συμβούλια.

Ότι έκαναν οι προηγούμενες πολιτικές ηγεσίες των παραδοσιακών κομμάτων εξουσίας, τα ίδια επιχειρούν οι Υπουργοί των κυβερνήσεων ΣΥΡΙΖΑ: πολυσέλιδες, γραφειοκρατικές, άνωθεν παρεμβάσεις επιβολής ομοιόμορφων κανόνων λειτουργίας σε όλα τα ΑΕΙ, είτε αυτά έχουν 2 Τμήματα στο κέντρο της Αθήνας (ΑΣΚΤ), είτε είναι εξακτινωμένα σε όλο το Αιγαίο και την Κεντρική Ελλάδα, είτε έχουν 66 καθηγητές και 34 διοικητικούς (Χαροκόπειο) είτε 2122 καθηγητές και 768 διοικητικούς (ΑΠΘ);

Γιατί πρέπει το Κράτος να ρυθμίζει τα πάντα, από τα προσόντα και τις διαδικασίες επιλογής των καθηγητών του, μέχρι το ωράριο απασχόλησης του προσωπικού και όχι οι εσωτερικοί τους κανονισμοί; Γιατί πρέπει όλα τα Πανεπιστήμια να διοικούνται από 10μελή Πρυτανικά Συμβούλια είτε έχουν 70 καθηγητές και 1500 φοιτητές, ή 2000 καθηγητές και 50000 φοιτητές;

Γιατί πρέπει όλα τα ΑΕΙ να στερούνται πρόσθετων αμοιβών, είτε έχουν ίδιους πόρους, είτε όχι; Πότε επιτέλους το δημόσιο πανεπιστήμιο θα πάψει να αντιμετωπίζεται ως ακόμα μια δημόσια υπηρεσία; Όταν παντού στην Ευρώπη (πλην Πολωνίας και Λιθουανίας), υπάρχουν όργανα κοινωνικού ελέγχου των πεπραγμένων των δημόσια χρηματοδοτούμενων Πανεπιστημίων, γιατί εμείς να επιστρέφουμε στην πρακτική του δήθεν δημοκρατικού, αλλά στην πράξη εσωστρεφούς και κλειστού κρατικού οργανισμού;