Ο αδύναμος κρίκος

Στην περίοδο της μακράς μεταπολίτευσης, η Ελλάδα είχε επιτύχει τρεις μείζονες οικονομικές και πολιτικές συμφωνίες που εξασφάλιζαν την αταλάντευτη ευρωπαϊκή προοπτική της: η πρώτη ήταν η ένταξή της στην ΕΟΚ, η δεύτερη ήταν η ένταξή της στη συνθήκη Σέγκεν και η τρίτη ήταν την ένταξή της στην ΟΝΕ. Η πρώτη συμφωνία δεν σηματοδοτούσε απλώς την ένταξη της χώρας σε μια ενιαία οικονομική αγορά αλλά την ιστορική επιλογή μιας ευρωπαϊκής ταυτότητας. Την επιλογή αυτή την περιέγραφε καλά ο Κωνσταντίνος Καραμανλής στη σχετική αγόρευσή του: «Η Ελλάς από σήμερα αποδέχεται οριστικά την ιστορική πρόκληση και την ευρωπαϊκή της μοίρα, διατηρώντας την εθνική της ταυτότητα. Έχουμε εμπιστοσύνη και στην Ευρώπη και στην Ελλάδα». Την ίδια ιστορική επιλογή υποστήριξε και ο Λεωνίδας Κύρκος, κλείνοντας τα αυτιά του στις σειρήνες του λαϊκισμού που φώναζαν συνθήματα: «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο». Ήταν άλλωστε η πρώτη φορά που το ΚΚΕ εσ. αναλάμβανε συμβολικά αλλά και έμπρακτα το ρόλο του ως δύναμη εθνικής και δημοκρατικής ευθύνης, υπερβαίνοντας, κατά τη γνώμη μου, οριστικά το βάρος του εμφύλιου τραύματος.

Η δεύτερη συμφωνία αφορούσε την προοδευτική κατάργηση των ελέγχων στα κοινά σύνορα, την καθιέρωση της ελεύθερης κυκλοφορίας για όλα τα πρόσωπα και τα αγαθά, ανάμεσα στα κράτη που υπέγραψαν τη Συμφωνία Σένγκεν. Η εν λόγω συμφωνία ωστόσο δεν ήταν απλώς μια συνθήκη διευκόλυνσης των διαβατηρίων αλλά κυρίως μια εγγύηση ασφάλειας, καθώς ρύθμιζε την αστυνομική και δικαστική συνεργασία μεταξύ των χωρών, που είχαν συναποφασίσει να ενισχύσουν το νομικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης. Η τρίτη συμφωνία αφορούσε την ΟΝΕ. Και πάλι, όποιος νόμιζε ότι η συμφωνία αφορούσε την κυκλοφορία ενός νέου νομίσματος, συρρίκνωνε απελπιστικά το ευρύτερο σχέδιο της οικονομικής συνεργασίας. Ο Κώστας Σημίτης, γνωρίζοντας λεπτομερειακά την ανισομέρεια των συμβαλλόμενων μερών, έχει περιγράψει με ενάργεια το μεγάλο κάδρο: «Η ΟΝΕ δεν είναι όμως µια παρέα προηγμένων χωρών που έχουν κοινά συμφέροντα αντίθετα προς εκείνα των χωρών που υστερούν. Είναι ένα εξελικτικό στάδιο της Ένωσης, ώστε να διευκολυνθεί η οικονομική συνεργασία των µελών της, να δημιουργηθούν σχέσεις οι οποίες θα ενδυναμώνουν την κοινή προσπάθεια ανάπτυξης, να επιτευχθεί βαθμιαία σύγκλιση των οικονομιών και καλύτερη εκμετάλλευση των δυνατοτήτων που παρέχουν η κατάργηση των συνόρων και οι κοινές επιδιώξεις. Είναι κοινό σχέδιο προόδου».

Αν σταθεί κανείς στη «μακρά διάρκεια», καταλαβαίνει αμέσως ότι η ευρωπαϊκή επιλογή της χώρας δεν ήταν ένας συγκυριακός τακτικισμός αλλά ένα στρατηγικό σχέδιο που αφορούσε τη θωράκιση των δημοκρατικών θεσμών, την τόνωση της οικονομίας και της ανάπτυξης, και κυρίως την ενίσχυση του γεωπολιτικού της ρόλου. Εδώ και ένα χρόνο όλα τα δεδομένα του «ευρωπαϊκού κεκτημένου» κινδυνεύουν: η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ επικαιροποίησε το GREXIT, οι μπαρούφες του κ. Βαρουφάκη καλλιέργησαν το έδαφος για ένα άλλο «παράλληλο νόμισμα», ενώ οι επικίνδυνοι ερασιτεχνισμοί της κ. Χριστοδουλοπούλου και του κ. Καμμένου έφεραν πιο κοντά από ποτέ το ενδεχόμενο για τα «κλειστά σύνορα». Το συμβολικό κεφάλαιο της χώρας μας απομειώνεται «ανεπαισθήτως», την ίδια στιγμή που η Ευρώπη κλυδωνίζεται συθέμελα, μέσα από την αντιφατική στάση της απέναντι στις καταστατικές αρχές της. Ξαφνικά «(ξε)μένουμε Ελλάδα», περισσότερο εκτεθειμένοι στην οικονομική κρίση, στη γεωπολιτική αστάθεια, στη γενικευμένη ανασφάλεια.

Το χειρότερο είναι πως ο ΣΥΡΙΖΑ, τόσο ως αντιπολίτευση όσο και ως κυβέρνηση συνεχίζει το ίδιο τροπάρι του αντιευρωπαϊσμού, καλλιεργώντας διαρκώς στην κοινωνία την ιδέα του «εξωτερικού εχθρού», των «κακών ξένων», των «ανάλγητων δανειστών» κλπ, προκειμένου να καλύψει τις δικές του αυταπάτες, ψευδαισθήσεις και εμμονές. Σταδιακά, η πιο σημαντική κατάκτηση της μεταπολίτευσης χάνεται, επειδή κάποιοι, στο όνομα πάντα μιας «άλλης Ευρώπης» των λαών και των εργαζομένων, αποφάσισαν πως μπορούμε να γίνουμε ο πιο αδύναμος κρίκος σε μια αλυσίδα που κινδυνεύει να σπάσει. Κάπως έτσι φτάσαμε στην τελευταία απόφαση των Βρυξελλών στην οποία τονίζεται ότι στόχος της ΕΕ «πρέπει να είναι η ταχεία μείωση των προσφυγικών ροών, η προστασία των εξωτερικών μας συνόρων, η μείωση της παράνομης μετανάστευσης και η διαφύλαξη της ακεραιότητας του Σένγκεν». Σύμφωνα με το ρεπορτάζ μάλιστα, στο ίδιο κείμενο τονίζεται πως οι «28» χαιρετίζουν «την απόφαση του ΝΑΤΟ να βοηθήσει στη διεξαγωγή αναγνώρισης, επιτήρησης και παρακολούθησης των παράνομων διελεύσεων στο Αιγαίο και επισημαίνουν πως η FRONTEX θα πρέπει να συνεργαστεί στενά με το ΝΑΤΟ». Όποιος δεν καταλαβαίνει τι σημαίνουν αυτές οι δηλώσεις, καλό είναι να ρίξει μια ματιά στις διακηρύξεις για την «πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική» του κ. Κοτζιά καθώς και στο κομματικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ για τις σχέσεις της χώρας με το ΝΑΤΟ.

Ήδη όμως από την Κυριακή, οι εξελίξεις είναι δυσοίωνες. Η παραβίαση της πρόσφατης συμφωνίας των Βρυξελλών από μια σειρά κρατών δημιουργεί νέα δεδομένα. Για πρώτη φορά, ορισμένα κράτη όχι μόνο αμφισβητούν τις πολιτικές αποφάσεις της Ευρώπης αλλά, με αφορμή το προσφυγικό και το μεταναστευτικό ζήτημα, αποδυναμώνουν την ίδια την ιδέα του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Αν κλείσει ωστόσο η λεγόμενη «διαδρομή των Βαλκανίων», η Ελλάδα θα μεταβληθεί σε μια αποθήκη ανθρώπινων ψυχών, ενώ ταυτόχρονα θα δημιουργηθεί μια έκτακτη κατάσταση κοινωνικής ανάγκης και ανθρωπιστικής κρίσης στην Ελλάδα. Δίπλα στην οικονομική κρίση, θα εξελιχτεί μια νέα κρίση, προσθέτοντας το ρατσισμό ως επικίνδυνο συμπλήρωμα στην υπερήφανη αντιμνημονιακή αντίσταση. Ο αδύναμος κρίκος του ευρωσκεπιτικισμού που καλλιέργησε συνειδητά ο ΣΥΡΙΖΑ θα δοκιμάζεται πλέον πολλαπλά στη δύσκολη καθημερινότητα της νέας εθνικής μας απομόνωσης και της «λιγότερης» Ευρώπης. Η μόνη λύση είναι μια νέα συμμαχία μεταξύ Γερμανίας, Γαλλίας και Ελλάδας για να σπάσει το «περιφερειακό λόμπι» του αντιευρωπαϊσμού. Λέτε να ακούσουμε τον πρωθυπουργό να ζητάει το «come back» της Μέρκελ;