Η παγίδα του 0% και οι δημοκρατικοί θεσμοί

Το πρώτο έτος της ύφεσης ήταν το 2008. Το 2016 θα είναι το ένατο. Η χώρα μας βρίσκεται παγιδευμένη σε μια καταστροφική τροχιά που πυροδοτήθηκε από μια φαύλη διαχείριση αλλά έχει βαθιά δομικές αιτίες.

Μετά το σπάσιμο της φούσκας, που μετριέται με τη μείωση κατά 26% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος και την καταστροφή ενός εκατομμυρίου θέσεων εργασίας, η οικονομία μας κινείται στην περιοχή του μηδενός. Σέρνεται με την κοιλιά στο τούνελ της στασιμότητας. Οπως είναι, δεν έχει τα πνευμόνια να ανέβει. Στασιμότητα σημαίνει ανεργία. Αυτό είναι το πρόβλημα.

Αλλά το πολιτικό προσωπικό κινείται σε ένα δικό του, παράλληλο σύμπαν.

Οι μεν επιχαίρουν ότι δεν θα βγει το Πρόγραμμα και ενθαρρύνουν αλλήλους ανταλλάσσοντας «ασφαλείς» εκτιμήσεις ότι οσονούπω (κάθε τρίμηνο –αν δεν κάνω λάθος...) θα προκηρυχθούν εκλογές, θα υποστεί συντριπτική ήττα η κυβέρνηση και το Πεπρωμένο θα τους καλέσει να αναλάβουν την εξουσία στο χαλιφάτο. Φαίνεται ότι το groupthink ωθεί την αντιπολίτευση στα όρια της γραφικότητας...

Οι δε επιχαίρουν ότι η ύφεση δεν συγκρίνεται με εκείνη που έγινε τα προηγούμενα έτη και οραματίζονται την ανάπτυξη να εισβάλει ορμητικά, ανά τρίμηνο επίσης – αν, πάλι, δεν κάνω λάθος: Το προτελευταίο όραμα έδειχνε ότι θα εμφανιζόταν την Ανάσταση, το τελευταίο την τοποθετεί περί τα τέλη του έτους. Το μόνο που τους προβληματίζει είναι αν θα είναι και πόσο πολύ θα είναι, δίκαιη...

Η αντιπολίτευση εξηγεί, με σπαραγμό ψυχής, πόσο φτωχότεροι θα γίνουμε, πόσο μας επιβαρύνουν οι φόροι, πόσο βεβαία είναι η επιβολή του «κόφτη», πόσο ωραία θα ήταν να ήμασταν νέοι, υγιείς και πλούσιοι. Η κυβέρνηση απαντά, επίσης με σπαραγμό ψυχής, πόσο αντίθετη είναι με όλα όσα συμβαίνουν, όσα υποχρεώνεται να κάνει παρά τις αντίθετες πεποιθήσεις της, αλλά με ικανοποίηση διαβεβαιώνει ότι δεν θα επιβληθεί ο «κόφτης». Είναι επιτυχία;

Φέτος, δεν θα επιβληθεί «κόφτης» – με το 0,5% δεν είναι δύσκολο να αποφευχθεί. Αν, ωστόσο, η οικονομία δεν αλλάξει τροχιά, θα καταστεί αναπόφευκτος όταν το 0,5% γίνει 1,5% και 3%, το 2017 και 2018. Πέραν τούτου, η αξιωματική αντιπολίτευση ως μάντης κακών και η κυβέρνηση με την αβάσιμη ικανοποίησή της, πετούν την μπάλα στην κερκίδα. Γιατί η ουσία είναι ότι η χώρα έχει πιαστεί στην παγίδα της στασιμότητας με ανεργία. Χρειάζεται ρεαλιστικό σχέδιο εξόδου από αυτήν. Αλλά τέτοιο σχέδιο, δεν μπαίνουν στον κόπο να επεξεργαστούν. Ούτε, καν, δοκιμάζουν να το συζητήσουν – οι κομματικοί οπλαρχηγοί δεν το επιτρέπουν.

Ισως γιατί είναι ανεπαρκείς και θα πρέπει να ακολουθήσουν τις οδηγίες άλλων, που έχουν επάρκεια αλλά «δεν έχουν γράψει χιλιόμετρα» στα κομματικά γραφεία και τους εσωκομματικούς διαγκωνισμούς. Ισως, πάλι, φταίει ο βραχύς ορίζοντας και η ιδιοτέλεια του πολιτικού συστήματος.

Ενας «κανονικός» άνθρωπος σχεδιάζει μακροπρόθεσμα τη ζωή, παίρνει τις σημαντικές αποφάσεις με ορίζοντα πολλών ετών και γνώμονα τι συνεπάγονται όχι μόνο για τον ίδιο αλλά και για την οικογένειά του, τα παιδιά του, τους ανθρώπους με τους οποίους συνεργάζεται, ποιες θυσίες θα αναλάβει και ποιες πρόνοιες θα πάρει για το αύριο, αναλογίζεται ποια θα είναι τα επόμενα βήματα, σε ποιο κοινωνικό περιβάλλον, τι δυνατότητες και δυνάμεις έχει να το βελτιώσει, πώς και με ποιους μπορεί να συμμετέχει θετικά στο γίγνεσθαι, πώς μπορεί να βοηθήσει όποιον έχει ανάγκη.

Δεν συμβαίνει το ίδιο με το πολιτικό σύστημα. Ο ορίζοντάς του έχει γίνει βραχύς – το επόμενο τρίμηνο, το επόμενο εξάμηνο, ίσως ο επόμενος ανασχηματισμός, ίσως η επόμενη αξιολόγηση, άντε και οι επόμενες εκλογές. Και γνώμονας, η άσκηση της εξουσίας. Ετσι, η στρατηγική παραχωρεί τη θέση της στην επικοινωνία, η τακτική στα νταραβέρια και ο λαός μπαίνει στο ευρύχωρο περιθώριο. Αυτό είναι και το πιο επίφοβο. Τι εννοώ; Αυτό που δείχνουν οι σοβαρές έρευνες κοινής γνώμης: Μια φοβισμένη κοινωνία.

Στις πρώτες θέσεις εμπιστοσύνης είναι ο στρατός και η αστυνομία, στις τελευταίες τα πολιτικά κόμματα (που η μεγάλη πλειονότητα θεωρεί ότι είναι μέρος του προβλήματος και όχι της λύσης του), οι 8 στους 10 δεν εμπιστεύονται τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η δημοκρατία. Οι 4 στους 10 πιστεύουν ότι πρέπει να βγούμε από την Ευρωζώνη και, από αυτούς, ο 1 στους 2 είναι απέναντι στα κόμματα, οι 7 στους 10 είναι απέναντι στην επιχειρηματικότητα και κατά πλειοψηφία αισθάνονται αποκλεισμένοι από τη δημοκρατία. Από αυτούς που είναι απέναντι σε όλα τα κόμματα, 1 στους 2 είναι νέος, κάτω των 30 ετών, 1 στους 2 είναι χαμηλής μόρφωσης και 1 στους 2 είναι φτωχός. Η παγίδα της στασιμότητας διαβρώνει τα κοινωνικά θεμέλια της ευρωπαϊκής θέσης της χώρας και της ίδιας της δημοκρατίας. Το πολιτικό σύστημα ακούει τις Ερινύες;