Για τον Φιντέλ και την έφοδο στον ουρανό

Μετά τον θάνατο του Φιντέλ Κάστρο πολλοί, με ιδιαίτερη ένταση, προσπαθούν να αποτιμήσουν την περίπτωσή του και πάντα από μια δεδομένη οπτική γωνία. Δεν θα μπορούσε όμως να γίνει διαφορετικά. Ο Κάστρο υπήρξε ένας άνθρωπος της ρήξης και ως τέτοιος δημιούργησε έντονες πολώσεις. Αλλωστε, αναμετρήθηκε με πάθος με τα μεγάλα διακυβεύματα του περασμένου αιώνα: Τον ιμπεριαλισμό, την επανάσταση, τον Κομμουνισμό, τον ολοκληρωτισμό.

Τι να γράψει όμως κανείς για τον Φιντέλ, ιδίως αν ήταν από τους ήρωες των εφηβικών του χρόνων; Και για ποιον Φιντέλ να γράψει; Για εκείνον που μπαίνει στην Αβάνα μετά την νίκη της επανάστασης, νέος και γελαστός, μαζί με τον άλλον ήρωα της νιότης, τον Τσε; Για τον Φιντέλ της δεκαετίας του 1970 και της απόλυτης ευθυγράμμισης με την τότε ΕΣΣΔ; Ή για τον Φιντέλ των τελευταίων χρόνων, όταν αποκαλύφθηκε το ανελεύθερο καθεστώς του που όλοι φαντάζονταν αλλά δεν ήθελαν να το πιστέψουν; Ο Φιντέλ είναι μια εμβληματική στιγμή του εικοστού αιώνα και συμπυκνώνει όλες τις αντιφάσεις της επαναστατικής οργάνωσης ενός σοσιαλιστικού κόσμου.

Για να εκτιμηθεί η περίπτωσή του πρέπει να τοποθετηθεί σ’ εκείνη την εποχή και βέβαια στον ιδιαίτερα εξαρτημένο από τις ΗΠΑ γεωγραφικό χώρο της Λατινικής Αμερικής. Η ένταξή του δε στο σοβιετικό στρατόπεδο πρέπει να συνυπολογισθεί με την άρνηση των ΗΠΑ να συζητήσουν μαζί του την οργάνωση από μέρους τους της εισβολής στον Κόλπο των Χοίρων και την επιβολή της ιμπεριαλιστικής περικύκλωσης και του εμπάργκο.

Παρά την ταύτισή του όμως με τους γραφειοκράτες της Μόσχας, ήταν ένας από εκείνους, μαζί με τον Τσε πάντα, που πυροδότησαν το επαναστατικό φαντασιακό της δεκαετίας του 1960 στην Ευρώπη.

Για όσους, δε, εμπνεύστηκαν και προσδοκούσαν, έστω και θεωρητικά, την έφοδο στον ουρανό, ο Φιντέλ θα είναι ένας εμβληματικός επαναστάτης που δεν κατόρθωσε όμως να υπερβεί τα όρια που έθετε το ίδιο το εγχείρημα και διολίσθησε ταυτόχρονα σε ένα εξουσιαστικό ολοκληρωτικό καθεστώς. Δυστυχώς, ο Φιντέλ επιβεβαιώνει και αυτός την ιστορική πορεία όλων των επαναστάσεων. Η απελευθερωτική έκρηξη της εξέγερσης και της νίκης καταλήγει πάντα σε ένα βλοσυρό και ανελεύθερο καθεστώς.

Η μελαγχολία δεν είναι μόνο για τον θάνατο του Φιντέλ. Είναι και για ’κείνο το χαρούμενο γέλιο του επαναστάτη που χάθηκε πολύ πριν από τον ίδιο.