Ο Θάνατος γράφει την ιστορία των ανθρώπων, ανασυνθέτοντας το σύνολο της ζωής τους. Και ο θάνατος του Μίκη Θεοδωράκη μας φέρνει αντιμέτωπους με μια προσωπικότητα που επένδυσε με ήχο την ιστορία της Ελλάδας και έκανε τη μουσική διαμορφωτική πολιτική δύναμη. Η διάχυτη συγκίνηση που εκφράζεται με δηλώσεις και αναρτήσεις σε επικολυρικούς τόνους, αναμενόμενη βέβαια, δεν μας βοηθάει να καταλάβουμε την προσωπικότητα και την εποχή της.

Την ημέρα που έγινε το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967, ο Αμερικανός διανοούμενος Τσαρλς Τζενκς έτυχε να βρίσκεται στην Αθήνα. Όταν ρωτήθηκε για το πραξικόπημα, ο Τζενκς απάντησε κρυπτικά: «Δεν ήξερα τίποτε γιατί ήμουν εκεί».

Αυτοί που αποφασίζουν για τις τύχες του κόσμου, περίτρανα μας έχουν δείξει τη συλλογική τους ανικανότητα να διευθύνουν τον παγκοσμιοποιημένο και διασυνδεδεμένο κόσμο που εκείνοι δημιούργησαν, έγραφε ο Ανταμ Τουζ, καθηγητής Οικονομικής Ιστορίας στο Κολούμπια, στους «Τάιμς της Νέας Υόρκης», την Τετάρτη.

Λάθη στις εκτιμήσεις, παραποίηση σε έναν βαθμό και των στοιχείων επίσημων διεθνών και εγχώριων οργανισμών, σκοπιμότητες και εμμονές οδηγούν την κυβέρνηση σε μια ασφαλιστική παρέμβαση που θα ζημιώσει πολλαπλώς τη νέα γενιά, επισημαίνει, στην τελευταία του παρέμβαση, ο επίτιμος καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου Σάββας Ρομπόλης μαζί με τον στενό του συνεργάτη στα ασφαλιστικά θέματα Βασίλη Μπέτση.

Ο Θεοδωράκης δεν πειραματιζόταν στο στούντιο αλλά στα κατάμεστα γήπεδα των συναυλιών του. Ο μουσικός λαός καθοδηγούσε τον πολιτικό λαό, ακόμη και στις πιο αμφισβητούμενες πολιτικές θέσεις και χειρονομίες του Θεοδωράκη. Και αυτός ο διαχρονικός λαός είναι το έθνος, η ρωμιοσύνη, δηλαδή ελληνισμός χωρίς κρατικές συνδηλώσεις, ο λαϊκός ελληνισμός που υπερβαίνει το κράτος και τις διαμεσολαβήσεις της πολιτικής κοινότητας

«Ολοι οι ποιητές είναι φτιαγμένοι από αρνήσεις» έχει πει ο Σεφέρης. Το ίδιο ισχύει και για κάθε άνθρωπο θα έλεγα. Η ανθρώπινη ζωή χωρίς την άρνηση, δηλαδή χωρίς τη δυνατότητα να πούμε «όχι» ή «δεν», θα ήταν εφιαλτική ή, ακόμα χειρότερα, κυριολεκτικά αδιανόητη. Διότι για να σκεφτούμε χρειαζόμαστε τη γλώσσα, και η γλώσσα προϋποθέτει τις λέξεις, οι οποίες αποκτούν νόημα στον βαθμό που διαφέρουν από κάποιες άλλες. Για παράδειγμα, το «σκαμνί» δεν είναι καρέκλα, δεν είναι πολυθρόνα, δεν είναι θρόνος, δεν είναι ανάκλιντρο.

Τo 2015, ο διάσημος εκδοτικός οίκος της Γερμανίας Langenscheidt δυσκολεύτηκε πολύ να ανακηρύξει τη νεανική λέξη της χρονιάς. Κατέληξε τελικά στο «Smombie», που σημαίνει κάποιον τόσο απορροφημένο από το κινητό του που μοιάζει με ζόμπι. Κι έχασε έτσι την πρωτιά ένας νεολογισμός που σημάδεψε μια θητεία 16 ετών: «Merkeln», στα ελληνικά «μερκελίζω», δηλαδή διστάζω, κωλυσιεργώ, αποφεύγω να πάρω αποφάσεις.

Για αρκετούς δεν είναι πλέον μυστικό. Οσα εκπορεύονται από το Προεδρικό και συνιστούν δήθεν ιδέες ή προτάσεις για το Κυπριακό, όπως η «αποκεντρωμένη Ομοσπονδία» ή, τώρα, η «επιστροφή στο Σύνταγμα του ’60», δεν εξυπηρετούν καμία στρατηγική για τη λύση, παρά μόνο έχουν μια διπλή ξεκάθαρη σκοπιμότητα.

Μετά την άτακτη (;) υποχώρηση της Αμερικής και των συμμάχων της, έχουμε εκ νέου την παλινόρθωση των Ταλιμπάν και την εκ νέου δημιουργία χαλιφάτου στο Αφγανιστάν. Αυτό είναι επομένως το κύριο ζήτημα με το οποίο η ΕΕ και η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να ασχοληθεί. Σαράντα εκατομμύρια Αφγανοί θα βιώσουν τη φρικώδη βία των Ταλιμπάν, οι αποτρόπαιες εικόνες που ο ISIS μετέδιδε για «παραδειγματισμό» από το Χαλιφάτο Ιράκ - Συρίας θα είναι η ζωή τους.

Έτσι καθώς πλέουμε, από το πρωί της Πέμπτης, στον ωκεανό του Μίκη, με τη μουσική του στο ραδιόφωνο και τις αφηγήσεις της ζωής του - των πολλών ζωών που έζησε - στις εφημερίδες και τις τηλεοράσεις, καθένας έχει κάτι να θυμηθεί από τη συνάντηση μαζί του. Γιατί όλοι, κάποια στιγμή, συναντηθήκαμε - με τη μουσική του, με τον ίσκιο του, με τον μύθο του, οι πιο τυχεροί με τον ίδιον. Μα εγώ σκάλωσα σε μιαν ανάμνηση κάποιου άλλου. Την κατέγραψε πριν χρόνια ο Λεωνίδας Κύρκος, στο βιβλίο του «Στιγμές». Ισως επειδή κι αυτόν τον θυμηθήκαμε αυτές τις ημέρες, στην επέτειο του θανάτου του.

Τι θα είχε συμβεί αν ΔΕΝ είχε προχωρήσει σε ανασχηματισμό ο πρωθυπουργός; Με τα «αν» δεν γίνεται βέβαια δουλειά. Είναι όμως διάχυτη η εντύπωση ότι θα ήταν πολύ καλύτερα για την κυβέρνηση και τον ίδιο τον πρωθυπουργό αν ΔΕΝ είχε γίνει ο ανασχηματισμός. Ή, έστω, ΑΥΤΟΣ ο ανασχηματισμός. Διότι ο αντίλογος σε ένα υποθετικό «αν» είναι να είχε κάνει διαφορετικές επιλογές.

Στην Ελλάδα, ακόμη και οι άθεοι είναι ορθόδοξοι άθεοι. Μπορεί να έχουν χειραφετηθεί από την πίστη, αλλά η κουλτούρα που η υπεραιωνόβια πίστη έχει διαμορφώσει τους έχει εμποτίσει, υποδόρια αλλά δραστικά.

Κάπως έτσι, διά της ασυνείδητης ενστάλαξης, δεν υπάρχει σήμερα κανείς που να μιλάει ελληνικά και να μην έχει επηρεαστεί από τον Μίκη Θεοδωράκη.