Ο Θαν Θεοχαρόπουλος στην εκδήλωση των ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΩΝ

Θα ήθελα από την πλευρά μου και εκ μέρους της ΔΗΜΑΡ να σας ευχαριστήσουμε για την πρόσκληση.

Αγαπητέ φίλε και σύντροφε Udo Bullmann, παραμένω συνεπής στις συναντήσεις μας. Τον Σεπτέμβριο στις Βρυξέλλες, στη συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών, τον Οκτώβριο στην συνάντηση και την πολύ παραγωγική συζήτηση που είχαμε οι δυο μας, αλλά και στην Αθήνα πριν λίγους μήνες, στην εκδήλωση για το μέλλον της Ευρώπης.

Έτσι και σήμερα βρισκόμαστε εδώ σε μία ακόμη πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση που συνδιοργανώνουν η Ομάδα της Προοδευτικής Συμμαχίας των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το Ίδρυμα Friedrich-Ebert με Διευθυντή του τον Ulrich Storck και το Ινστιτούτο Ερευνών και Πολιτικής Στρατηγικής με την Λούκα Κατσέλη. Κι αν το επιτρέψουν οι συνθήκες στη γειτονική χώρα, θα ξαναβρεθούμε σε λίγες ημέρες στην Αλβανία στο συνέδριο του Σοσιαλιστικού Κόμματος.

Η συμμετοχή μου στις δραστηριότητες των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών και Δημοκρατών, της δικής μας ευρωπαϊκής οικογένειας, είναι μια σταθερή κι όχι ευκαιριακή επιλογή, μακριά από ετεροπροσδιορισμούς και σε κάθε περίπτωση δεν την εξαρτώ από μικροκομματικές σκοπιμότητες που δεν βοηθούν στην προώθηση των κοινών μας θέσεων. Όπως ορθά ανέφερες, Udo, οφείλουμε να μείνουμε προσηλωμένοι στην προώθηση προοδευτικών πολιτικών μακριά από παιχνίδια πολιτικής εξουσίας και άγονες αντιπαλότητες που προέρχονται από το παρελθόν.

Οφείλω να συγχαρώ την «Ανεξάρτητη Επιτροπή για την Ευημερία και Ισότητα» για την Έκθεση. Πρόκειται για μια εξαιρετική δουλειά που επιχειρεί να απαντήσει στις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη ώστε να την καταστήσει και πάλι ελκυστική για τους πολίτες της. Και το επιχειρεί αυτό όχι με γενικόλογες αναφορές για μια άλλη Ευρώπη, αλλά πατώντας στη σημερινή ευρωπαϊκή πραγματικότητα και στο υπαρκτό θεσμικό πλαίσιο, με συγκεκριμένες προτάσεις για την αμέσως επόμενη περίοδο, ανοίγοντας τον δρόμο για προγραμματικές συγκλίσεις με στόχο ένα διαφορετικό ευρωπαϊκό μέλλον.

Γιατί σήμερα, η συζήτηση μεταξύ των προοδευτικών δημοκρατικών ευρωπαϊκών δυνάμεων είναι απαραίτητη όχι μόνο εξαιτίας των επικείμενων ευρωεκλογών. Αλλά κυρίως επειδή η διαχείριση της ευρωπαϊκής πορείας από τις πλειοψηφούσες μέχρι σήμερα συντηρητικές δυνάμεις, οι παραλυτικές ισορροπίες και τα μικρά διστακτικά βήματα έχουν οδηγήσει στην υποχώρηση του ευρωπαϊκού οράματος και στην απαξίωση της ευρωπαϊκής ιδέας στα μάτια των ευρωπαίων πολιτών. Η οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2008 και γρήγορα μετατράπηκε σε θεσμική και πολιτική, μαζί με την αναποτελεσματική αντιμετώπιση των πιέσεων από τις μεταναστευτικές ροές, ανέδειξαν τις αδυναμίες του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.

Και έτσι βλέπουμε γύρω μας οι ανισότητες να διευρύνονται ακόμη και στο εσωτερικό των πιο αναπτυγμένων ευρωπαϊκών χωρών. Οι ζώνες της φτώχειας επεκτείνονται, η μεσαία τάξη καταρρέει, το περιβάλλον υποβαθμίζεται. Στη χώρα μας, τα χρόνια της κρίσης έχουν πληγεί σημαντικά τα πιο αδύναμα κοινωνικά στρώματα. Στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης οι σοσιαλδημοκρατικές δυνάμεις υποχωρούν.

Ένας άνεμος εθνικής αναδίπλωσης και περιχαράκωσης φυσάει όλο και δυνατότερα. Κορυφαίο παράδειγμα το Brexit. Ο φόβος και η νοσταλγία για ένα ασφαλές παρελθόν στρέφει όλο και περισσότερους πολίτες προς τις δυνάμεις του εθνικισμού και του λαϊκισμού που χαϊδεύουν αυτιά με απλοϊκές, εύπεπτες και συνομωσιολογικές θεωρίες καλλιεργώντας το μίσος για την Ευρώπη και τη δημοκρατία. Τα δεδομένα από μια σειρά χώρες είναι συντριπτικά. Ο εθνολαϊκισμός έχει καθιερωθεί ως σημαντική ιδεολογική και πολιτική δύναμη στην Ευρώπη. Εξέλιξη που δυστυχώς αναμένεται να διατηρηθεί και μετά τις επικείμενες ευρωεκλογές.

Η χώρα μας, η κοιτίδα της δημοκρατίας δεν αποτελεί εξαίρεση, με τον λαϊκισμό και τον εθνολαϊκισμό να κυριαρχούν ανά περιόδους με διάφορες εκφάνσεις είτε με την παρουσία μικρών εθνολαϊκιστικών κομμάτων που βρίσκονται τα τελευταία χρόνια στη Βουλή με συμμετοχή μάλιστα και στις κυβερνήσεις είτε διαπερνώντας οριζόντια τα δημοκρατικά πολιτικά κόμματα, όπως έγινε με τον αντιμνημονιακό λαϊκισμό να διαπερνά οριζόντια τον ΣΥΡΙΖΑ και όπως πρόσφατα στο Μακεδονικό με τον εθνολαϊκισμό των συλλαλητηρίων να διαπερνά ολόκληρη τη ΝΔ. Έχουμε δε στην χώρα μας και την ειδική περίπτωση της νεοναζιστικής ακροδεξιάς Χρυσής Αυγής που κατηγορείται ως εγκληματική οργάνωση να είναι σταθερά τρίτη δύναμη.

Πολλά κόμματα της συντηρητικής δεξιάς και της χριστιανοδημοκρατίας στην Ευρώπη, στο βωμό της εκλογικής τους επιβίωσης, συχνά υιοθετούν την ατζέντα της ακροδεξιάς και του λαϊκισμού. Πετυχαίνουν έτσι ακριβώς το αντίθετο από αυτό που επιδιώκουν. Αντί να αποδυναμώνουν, ενισχύουν και την ακροδεξιά και τον λαϊκισμό. Το βλέπουμε και στη χώρα μας, με τη ΝΔ που διολισθαίνει σε όλο και πιο σκληρές δεξιές απόψεις τόσο στα εθνικά θέματα όσο και σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η απάντηση των προοδευτικών δυνάμεων πρέπει να είναι άμεση και αποτελεσματική, με πρώτο βήμα τις ευρωεκλογές. Προτεραιότητά τους σε όλη την Ευρώπη οφείλει να είναι η ήττα του εθνολαϊκισμού και της ακροδεξιάς. Η ευρωπαϊκή οικογένεια των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών κινείται σε αυτή την κατεύθυνση, κάτι που αποτυπώθηκε ρητά και στο Μανιφέστο του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος για «Ένα Νέο Κοινωνικό Συμβόλαιο», όπου αναφέρεται ότι «Η Ευρώπη χρειάζεται να αφήσει πίσω της τα νεοφιλελεύθερα και συντηρητικά μοντέλα του παρελθόντος» και ότι «οι νοσταλγοί του εθνικισμού δεν πωλούν παρά επικίνδυνες ψευδαισθήσεις, που θέτουν σε κίνδυνο τις ίδιες τις ευρωπαϊκές αξίες».

Πού όμως οφείλεται η κρίση της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας; Τα προηγούμενα χρόνια η σοσιαλδημοκρατία, φοβούμενη να μην υποκύψει στον ευρωσκεπτικισμό, απέφυγε να ασκήσει ουσιαστική κριτική στην τεχνοκρατική και χωρίς πολιτικές στοχεύσεις πορεία της Ε.Ε. Αυτή η στάση συνοδεύτηκε από την αδυναμία της να ανοίξει μέτωπο κατά του νεοφιλελευθερισμού. Σε πολλές δε περιπτώσεις η επιλογή της πρόσδεσης σε συντηρητικές πολιτικές και της στρατηγικής σύμπλευσης με τους εκπροσώπους του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, της συντηρητικής παράταξης, επέφερε αρνητικά αποτελέσματα όχι μόνο για την ίδια την σοσιαλδημοκρατία αλλά κυρίως για τις κοινωνίες των χωρών στις οποίες επικράτησε μία τέτοια λογική. Η σοσιαλδημοκρατία ιστορικά στην Ευρώπη εντάσσεται στον ευρύτερο χώρο της αριστεράς, όπου και όταν αυτό αγνοήθηκε το πλήρωσε και η σοσιαλδημοκρατία και η κοινωνία.

Σήμερα το υπαρξιακό δίλημμα της σοσιαλδημοκρατίας επανέρχεται δριμύτερο στην Ευρώπη συνολικά και σε κάθε χώρα ξεχωριστά και η απάντηση που θα δοθεί σε αυτό θα καθορίσει και το μέλλον της. Εάν η απάντηση στο δίλημμα είναι η εξουσία χωρίς αρχές, σε σύμπλευση με τον στρατηγικό ιδεολογικό αντίπαλο, την δεξιά παράταξη, τότε το αποτέλεσμα θα είναι αρνητικό τόσο για την κοινωνία όσο και για την σοσιαλδημοκρατία. Γιατί η εξουσία δεν μπορεί να είναι αυτοσκοπός. Αντίθετα, εάν η απάντηση στο δίλημμα είναι η σοσιαλδημοκρατία να παραμείνει σταθερή στις θέσεις, στις αρχές και τις αξίες της, με βάση βέβαια το σύγχρονο περιβάλλον, και να αναζητήσει προγραμματικές συγκλίσεις μακριά από λογικές περιχαράκωσης, τότε θα δημιουργηθούν και οι συνθήκες για να υπάρξει και η προοδευτική διακυβέρνηση της επόμενης ημέρας. Σε αυτή την περίπτωση το αποτέλεσμα θα είναι θετικό τόσο για την κοινωνία όσο και για την σοσιαλδημοκρατία. Χαρακτηριστικά τα παραδείγματα της Πορτογαλίας και της Ισπανίας. Το εάν μία ευρύτερη συμμαχία των προοδευτικών δυνάμεων, της σοσιαλδημοκρατίας, της αριστεράς, του προοδευτικού κέντρου και της πολιτικής οικολογίας μπορεί να επιτευχθεί προεκλογικά ή μετεκλογικά εξαρτάται από τις πολιτικές συνθήκες που επικρατούν σε κάθε χώρα, με το ποια δύναμη αποκτά την πολιτική και ιδεολογική ηγεμονία να αποτελεί ένα στοίχημα. Σε κάθε περίπτωση όμως οι επιλογές πρέπει να διασφαλίζουν τον πολιτικό πλουραλισμό με όρους σεβασμού στην πολιτική αυτονομία και το προγραμματικό περιεχόμενο και μακριά από ευκαιριακές συμπράξεις.

Η σοσιαλδημοκρατία, παρά τις παραλείψεις και τα λάθη της, παραμένει ένα ισχυρό πρότυπο κοινωνικής οργάνωσης, που εγγυάται τη διασφάλιση της ευημερίας για όλους. Και είναι ισχυρό το αποτύπωμα που έχει αφήσει στην Ευρώπη με μεγάλα προοδευτικά επιτεύγματα. Το κράτος πρόνοιας, η προστασία των πιο ευάλωτων, οι ισχυροί δημοκρατικοί θεσμοί, οι ρυθμισμένες αγορές εργασίας, η κοινωνική δικαιοσύνη, τα κοινωνικά δικαιώματα και η ισότητα είναι μερικά από αυτά.

Τα τελευταία χρόνια, το πρωτείο της πολιτικής έχει υποχωρήσει. Είναι επιτακτική η ανάγκη της ολικής επαναφοράς. Όχι όμως με μια ανιστόρητη επιστροφή στις ρίζες. Η σοσιαλδημοκρατία ενδιαφέρεται για το παρόν και όχι το παρελθόν. Τα αξιακά προτάγματά της πρέπει να βρουν την έκφρασή τους στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, που παραμένει αρρύθμιστο, την ίδια ώρα που η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση φέρνει την ανθρωπότητα αντιμέτωπη, ίσως, με τις μεγαλύτερες προκλήσεις που έχει συναντήσει ποτέ. Και ένα τέτοιο ευνοϊκό πεδίο είναι αναμφίβολα η Ευρώπη και η προώθηση της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Στην πραγματικότητα, η σύλληψη της ιδέας της ενωμένης Ευρώπης είναι το πιο αριστερό, προοδευτικό, σοσιαλδημοκρατικό πρότζεκτ. Όταν το κύριο είναι η βελτίωση των συνθηκών εντός των οποίων δημιουργεί και αναπτύσσεται ο άνθρωπος, τότε πουθενά αλλού δεν υπήρξε καλύτερο μοντέλο απ’ αυτό που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Για αυτό με ορίζοντα τις ευρωεκλογές, αποτελεί επιτακτική ανάγκη να ξανακάνουμε την Ευρώπη ελκυστική. Η συζήτηση που έχει ανοίξει για κοινό προϋπολογισμό της ευρωζώνης είναι σε θετική κατεύθυνση, αλλά δεν αρκεί. Χρειάζονται ταχύτερα και πιο τολμηρά βήματα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αλλάξει για να υπάρξει με προοπτική. Για να σταματήσει να ενισχύεται εθνολαϊκισμός και ο αντιευρωπαϊσμός πρέπει οι πολίτες να συμμετέχουν στις αποφάσεις κι όχι αυτές να λαμβάνονται σε άτυπα εξωθεσμικά όργανα.

Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι αναγκαία σε όλους τους τομείς, για μία δημοκρατική Ευρώπη που θα έχει ως συλλογικό όραμα έναν κόσμο ισότητας και ελευθερίας, που θα δίνει τη μάχη της βιώσιμης ανάπτυξης, με σταθερή στόχευση για μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων, θα αντιπαρατίθεται αποφασιστικά στον εθνικισμό, τον ρατσισμό και τη μισαλλοδοξία, θα αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τα προβλήματα των μεταναστών, του προσφυγικού και της ασφάλειας και θα στοχεύει ξεκάθαρα στην πολιτική της ενοποίηση. Η υποψηφιότητα του Frans Timmermans για την προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μπορεί να υπηρετήσει αυτή την προοπτική.

Εν όψει των ευρωεκλογών είναι αναγκαίος ο διάλογος και οι συγκλίσεις ευρύτερων προοδευτικών δημοκρατικών φιλοευρωπαϊκών δυνάμεων, για να αναχαιτίσουμε την επέλαση του εθνικισμού, του λαϊκισμού και της άκρας δεξιάς. Ένας τέτοιος διάλογος θα διεξαχθεί, όπως είναι φυσικό, τόσο σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσο και μεταξύ των προοδευτικών δυνάμεων σε κάθε κράτος – μέλος. Η ΔΗΜΑΡ δεν φοβάται το διάλογο, για αυτό είμαστε σήμερα εδώ, γιατί έχουμε θέσεις προοδευτικές με τις οποίες πορευόμαστε. Υιοθετεί συνολικά και όχι κατά περίπτωση τις θέσεις της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, κάτι που έχει αποδείξει έμπρακτα με τη στάση της σε όλα τα κορυφαία ζητήματα πολιτικής, στην οικονομία, στα ανθρώπινα δικαιώματα, στην εξωτερική πολιτική, πρόσφατα και με την θετική μας στάση στη Συμφωνία των Πρεσπών, αψηφώντας πολιτικό και προσωπικό κόστος. Διότι δεν μπορείς να αποδέχεσαι αυτή την ατζέντα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά να πράττεις τα αντίθετα στην χώρα σου.

Σήμερα είναι περισσότερο αναγκαία από ποτέ η ανάδειξη μίας προοδευτικής ατζέντας μακριά από ετεροπροσδιορισμούς, σκοπιμότητες και τακτικισμούς. Για αυτό και ο διάλογος μεταξύ των προοδευτικών δυνάμεων είναι αναγκαίος σε προγραμματική βάση και όχι με ευκαιριακές συμπράξεις, οι οποίες όπου δοκιμάστηκαν απέτυχαν.

Και αυτό αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση δεδομένου ότι στο νέο πολιτικό περιβάλλον οι διαχωριστικές γραμμές αριστεράς-δεξιάς και προόδου-συντήρησης είναι υπαρκτές και θα καθορίσουν τις πολιτικές συγκλίσεις και αντιπαραθέσεις.

Ο διάλογος και οι συγκλίσεις ή οι αποκλίσεις μεταξύ των προοδευτικών δυνάμεων προϋποθέτουν αρχικά ορισμένες παραδοχές για το τι είναι προοδευτικό σήμερα.

Προοδευτικό είναι ένα σύγχρονο αποτελεσματικό κοινωνικό κράτος δικαίου που λειτουργεί με πλήρη διαφάνεια και αξιοκρατία σε όλα τα επίπεδα.

Προοδευτικό είναι ο σεβασμός και η διαφύλαξη της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης, ο σεβασμός στο κράτος δικαίου και η ενίσχυση των ανεξάρτητων αρχών.

Προοδευτικό σήμερα είναι ένα νέο σχέδιο παραγωγικής ανασυγκρότησης που θα στηρίζεται στην υγιή επιχειρηματικότητα και τις επενδύσεις, για την παραγωγή νέου πλούτου και τη δίκαιη αναδιανομή του, όχι η επιδίωξη υπερβολικών πλεονασμάτων και η υπερφορολόγηση. Με ένα δίκαιο, σταθερό φορολογικό σύστημα, με προοδευτικές κλίμακες και μείωση της αναλογίας έμμεσων προς άμεσους φόρους. Να μειωθεί η ανεργία με τη δημιουργία βιώσιμων, καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας χωρίς να κυριαρχούν οι πρόσκαιρες, υποαμοιβόμενες και ευέλικτες μορφές απασχόλησης.

Και βέβαια χρειάζεται ένα αποτελεσματικό σύστημα κοινωνικής προστασίας. Σε τελική ανάλυση καμία ανάπτυξη δεν μπορεί να είναι βιώσιμη χωρίς ένα σύγχρονο κοινωνικό κράτος. Οι χώρες με το μεγαλύτερο δυναμισμό και τη μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα είναι αυτές με το πιο ανεπτυγμένο κοινωνικό κράτος. Σοβαρές όμως μεταρρυθμίσεις δεν μπορεί να γίνουν χωρίς κοινωνική συνοχή, γιατί όποτε αυτό δοκιμάσθηκε, μεταξύ άλλων και στην χώρα μας, απέτυχε.

Προοδευτικό είναι να διεκδικήσουμε μία παιδεία σύγχρονη, που θα στηρίζει ουσιαστικά το δημόσιο πανεπιστήμιο, αλλά θα επιτρέπει και την ίδρυση, όχι ιδιωτικών πανεπιστημίων για τα οποία μιλάει η ΝΔ αλλά, μη κρατικών – μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων με συγκεκριμένες προδιαγραφές και την ίδια αυστηρή εποπτεία με το δημόσιο πανεπιστήμιο. Να μην αρνούμαστε να δούμε την πραγματικότητα. Να πάρουμε πάνω μας οι προοδευτικές δυνάμεις αυτές τις αλλαγές ώστε να μην περάσουμε στο άλλο άκρο και επιβληθεί ένα νέο άναρχο νεοφιλελεύθερο μοντέλο, με ιδιωτικά κερδοσκοπικά πανεπιστήμια, από την συντηρητική παράταξη.

Προοδευτικό είναι να υπερασπίζεσαι και να προωθείς την «ανοιχτή» κοινωνία, τα δικαιώματα όσων βιώνουν τον κοινωνικό αποκλεισμό. Προοδευτικό είναι η θρησκευτική ουδετερότητα του κράτους και ο πλήρης διαχωρισμός των σχέσεων εκκλησίας – κράτους.

Προοδευτικό είναι το ύφος της εξουσίας που προωθεί τον πολιτικό πολιτισμό, εμμένει στη δημοκρατική νομιμότητα και δεν αναπαράγει τον λαϊκισμό.

Για αυτό αγωνιζόμαστε για την επαναθεμελίωση των ιδεών της σοσιαλδημοκρατίας και της ανανεωτικής αριστεράς, μιας σύγχρονης προοδευτικής πρότασης. Για μία νέα ταυτότητα με ισχυρό κοινωνικό πρόσημο. Για να προωθηθεί μία σύγχρονη αριστερή πρόταση διακυβέρνησης.

Με αυτές τις αποσκευές και με αυτό το αξιακό φορτίο η ΔΗΜΑΡ συμμετέχει και σήμερα εδώ σε αυτό τον προγραμματικό διάλογο που διεξάγεται με την ευκαιρία της παρουσίασης της Έκθεσης.

Γιατί για εμάς, ο διάλογος πρέπει να γίνεται δημόσια με θέσεις και προτάσεις, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ελλάδα, και το ίδιο πιστεύουμε ότι έπρεπε και πρέπει να πράξουν και όλες οι δυνάμεις του σοσιαλδημοκρατικού και κεντροαριστερού χώρου.

Στην ΔΗΜΑΡ, σταθερά, επιδιώκουμε να διαμορφωθούν οι όροι και οι προϋποθέσεις σε επίπεδο προγραμματικών θέσεων για την πραγμάτωση της σύγκλισης ευρύτατων προοδευτικών κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων, στη βάση συγκεκριμένης προγραμματικής ατζέντας, ώστε να επηρεαστούν αποφασιστικά οι πολιτικές. Γιατί μόνο τότε το αποτέλεσμα είναι θετικό για την κοινωνία.

Στόχος μας οφείλει να είναι η προώθηση μιας προοδευτικής ατζέντας σε όλα τα πεδία πολιτικής με στόχο την επίλυση των προβλημάτων της κοινωνίας. Αυτό θα συνεχίσουμε να επιδιώκουμε.

Στοχεύοντας στη ευημερία για όλους, σε μια βιώσιμη Ελλάδα μέσα σε μια βιώσιμη Ευρώπη.