Ο διάλογος με την Τουρκία και το γεωπολιτικό παζλ

Η συνάντηση Δένδια - Τσαβούσογλου τελικά πραγματοποιήθηκε κανονικά παρά τις ανησυχίες των μονίμως ανησυχούντων. Και όχι μόνο αυτό. Εγινε, εκτός πρωτοκόλλου και με πρωτοβουλία της τουρκικής πλευράς, και συνάντηση του έλληνα υπουργού Εξωτερικών με τον τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν την οποία ο Νίκος Δένδιας χαρακτήρισε «εξαιρετική». Οι συναντήσεις αυτές επέτρεψαν στις δύο πλευρές να επαναλάβουν με σαφήνεια τις θέσεις τους. Παρά την «επεισοδιακή» διάσκεψη Τύπου, η ουσία είναι ότι συμφωνήθηκε η προώθηση μιας «θετικής ατζέντας» και η συνέχιση των επαφών στο ψηλότερο επίπεδο καθώς και της διαδικασίας των διερευνητικών συνομιλιών, κάτι που εξυπηρετεί την αποκλιμάκωση της έντασης στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο και προφανώς τα ελληνικά συμφέροντα.

Εστειλαν, ταυτόχρονα, ένα ακόμα μήνυμα: η ενεργητική πολιτική του διαλόγου, ενισχυόμενη από το σαφές πλαίσιο των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, είναι η αποτελεσματικότερη μέθοδος αποτροπής νέων κρίσεων και νέων τετελεσμένων. Αντίθετα, η προσέγγιση «καμία επαφή και κανένας διάλογος με την Τουρκία» είναι μυωπική και αδιέξοδη. Η ατολμία και η ακινησία διευρύνουν τα περιθώρια ανάφλεξης και πρόκλησης κρίσεων και εμπεδώνουν τα τετελεσμένα. Η προσέγγιση, δε, «η μη λύση είναι λύση» είναι ανίκανη να αντιληφθεί και να αναλύσει ορθά τη δυναμική των γεωπολιτικών εξελίξεων και ανακατατάξεων. Το είχε επισημάνει από νωρίς ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και το διατύπωσε πολύ εύστοχα ο Κώστας Σημίτης: «Η επʼ αόριστον παραπομπή των διαφορών με τη γείτονα σε μια μελλοντική κάθε φορά διευθέτηση, οδήγησε και θα οδηγεί στη διεύρυνση των τουρκικών διεκδικήσεων. Η πιο χαρακτηριστική και επώδυνη απόδειξη της αδράνειας είναι η εξέλιξη του Κυπριακού».

Οι συναντήσεις στην Αγκυρα έγιναν μέσα σε ένα ρευστό γεωπολιτικό περιβάλλον: η ρωσο-ουκρανική κρίση και η απειλή σύρραξης προκαλεί νέα ένταση στις σχέσεις Δύσης - Ρωσίας. Το αυστηρό μήνυμα του ΝΑΤΟ προς τη Μόσχα δείχνει ότι η επόμενη περίοδος θα είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Οι εξελίξεις στη Λιβύη τρέχουν διαμορφώνοντας τις σχέσεις της με τις χώρες της περιοχής. Το μήνυμα είναι σαφές: η Λιβύη θέλει να κρατήσει τις ισορροπίες και δεν πρόκειται να γυρίσει την πλάτη στην Τουρκία. Την ίδια ώρα, οι ΗΠΑ επανέρχονται δυναμικά, αναπροσαρμόζουν την πολιτική τους και αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Η Ουάσιγκτον αναζωογονεί τον διάλογο με το Ιράν και, ταυτόχρονα, ο αμερικανός πρόεδρος δηλώνει ότι «ήρθε η ώρα να δώσουμε τέλος στον μακροβιότερο πόλεμο της Αμερικής» ανακοινώνοντας την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν. Ολα αυτά δείχνουν ότι ο στρατηγικός ρόλος της Τουρκίας παραμένει ισχυρός, κάτι που αναγνωρίζει τόσο η Ουάσιγκτον όσο και οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Ταυτόχρονα, η αξιοπιστία και ο ρόλος της Ελλάδας εντός ΕΕ και ΝΑΤΟ έχουν ενισχυθεί ως αποτέλεσμα της εποικοδομητικής στάσης της Αθήνας.

Αυτό το σύνθετο γεωπολιτικό παζλ επιβάλλει τον διάλογο και τη συνεννόηση μεταξύ γειτονικών χωρών, ιδιαίτερα μεταξύ μελών της ίδιας συμμαχίας. Η σταθερότητα και η περιφερειακή συνεργασία είναι μονόδρομος για να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι γεωπολιτικές προκλήσεις.

Τα ελληνικά συμφέροντα, πολιτικά και οικονομικά, εξυπηρετούνται μόνο με την αποκλιμάκωση της έντασης στο ελληνοτουρκικό «μέτωπο», της σταδιακής οικοδόμησης εμπιστοσύνης, της απρόσκοπτης συνέχειας των διερευνητικών συνομιλιών και της αναβάθμισης των επαφών μεταξύ Αθήνας και Αγκυρας. Ετσι, μπορεί να εμβολιαστεί θετικά και μια πιθανή νέα προσπάθεια επίλυσης του Κυπριακού το οποίο βρίσκεται στο χειρότερο σημείο από το 1974: η Μόρφου έχει χαθεί, η Αμμόχωστος κινδυνεύει να χαθεί και η επόμενη «εθνική ήττα» στην Κύπρο είναι προ των πυλών.

Ολες οι κινήσεις και οι χειρισμοί μας, επομένως, πρέπει να οδηγούν στον τελικό στόχο: την οριστική επίλυση των προβλημάτων με την Τουρκία και όχι απλά τη διαχείρισή τους διαιωνίζοντας μια επικίνδυνη στασιμότητα.