Η κακοποιημένη γυναίκα εξωθείται στο έγκλημα

Η κακοποιημένη γυναίκα εξωθείται στο έγκλημα ύστερα από παρατεινόμενο «βρασμό ψυχικής ορμής» και αμυνόμενη υπερβαίνει τους κοινωνικούς κανόνες κάτω από την ισχυρή πίεση του ενστίκτου της αυτοσυντήρησης.

Η αθώωση της Μελέκ Ιπέκ από το Ποινικό Δικαστήριο της Αττάλειας για τη δολοφονία του άνδρα της αποτελεί μία ιστορική απόφαση-ορόσημο. Ιστορική γιατί αναγνωρίζει στην κακοποιημένη Ιπέκ το δικαίωμα στην αυτοάμυνα.

Οι «Τάιμς της Ν. Υόρκης» στο φύλλο τους της 22ας Δεκεμβρίου 1990 δημοσίευσαν μία συγκλονιστική είδηση. Ο κυβερνήτης Σελέστε της πολιτείας του Οχάιο έδωσε χάρη σε 25 γυναίκες που είχαν καταδικαστεί σε βαριές ποινές για τον φόνο των συζύγων τους ή των συντρόφων τους. Κοινό χαρακτηριστικό αυτών των γυναικών ήταν ότι είχαν υποστεί συνεχόμενη βαριά κακοποίηση από τους συντρόφους τους. Mία από τις δολιότερες μορφές βίας είναι η ενδοοικογενειακή – η βία δηλαδή που εμφανίζεται στο σπίτι ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα. Η βία που μετατρέπει την αγάπη σε τρόμο.

Τo ανδροκρατικό σύστημα δικαίου, με πρότυπο τον άντρα και τις ανάγκες του, έχει καθυστερήσει… μερικές χιλιάδες χρόνια ως προς τον εκσυγχρονισμό του στα ζητήματα που σχετίζονται με την ιδιαιτερότητα του ψυχισμού των γυναικών που σκοτώνουν τον βασανιστή άντρα-σύντροφο.

Η βίαιη γυναικεία συμπεριφορά δεν είναι αποδέκτη από την κοινωνία μας επειδή συγκρούεται με τα στερεότυπα χαρακτηριστικά του «ασθενούς» φύλου, προκαλεί κοινωνική αποστροφή και οδηγεί σε αυτόματη καταδίκη. Στην ανδροκρατική κοινωνία η φυσική βία είναι σαφώς αντρική έκφραση και συμπεριφορά.

Στην Αμερική, οι γυναίκες που σκοτώνουν τους βασανιστές συντρόφους τους μπορούν να χαράξουν, κατά την απολογία τους, τη γραμμή υπεράσπισής τους αποδεχόμενες την κατηγορία της αυτοάμυνας έπειτα από βίαιη πρόκληση κατά της ζωής τους. Ετσι μπορούν να ζητήσουν εξειδικευμένο μάρτυρα με σκοπό να βοηθήσει τους ενόρκους να κατανοήσουν:

α) την επίδραση της βίαιης και απάνθρωπης μεταχείρισης στη διανοητική κατάσταση της κακοποιημένης γυναίκας,

β) τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί λογικά και συναισθηματικά το θύμα κατά τον χρόνο άσκησης της βίας, αλλά και μετά, και

γ) την παρουσίαση και ανάλυση όλων εκείνων των στοιχείων που προσδιορίζουν και διαφωτίζουν με επιστημονικό τρόπο την τελική και αποφασιστική της ενέργεια.

Η νομική συλλογιστική για τον καταμερισμό ευθυνών και την απόδοση δικαιοσύνης στο ζήτημα της πρόκλησης και απειλής κατά της ζωής μιας γυναίκας είναι διαποτισμένη από τον ανδροκρατικό τρόπο ερμηνείας των πραγμάτων. Για παράδειγμα, ενώ ο φόνος της γυναίκας συσχετίζεται με πρόκληση εκ μέρους της, εάν αυτή έχει απατήσει τον σύζυγό της, η απιστία του άντρα δεν θεωρείται πρόκληση.

Τα δικαστήρια έχουν αποκρυσταλλώσει μια ιδιαίτερα ανελαστική άποψη για το τι πρέπει να συμβεί και να λεχθεί, ώστε να τεκμηριωθεί νομικά η προσωρινή απώλεια του αυτοελέγχου, που θεμελιώνει συνακόλουθα την κατηγορία της αυτοάμυνας. Γενικά, δέχονται ότι η αυτοάμυνα νοείται μόνο ως αντίδραση σε μια στιγμιαία κατάσταση απώλειας της ψυχραιμίας και της νηφάλιας λογικής εκτίμησης. Πρόκειται λοιπόν για τον γνωστό «βρασμό ψυχικής ορμής», έναν όρο καθιερωμένο και αποδεκτό, που για την επίσημη δικαστική λογική έχει πεπερασμένη διάρκεια και δεν μπορεί να παρατείνεται, να διαρκεί χρονικά στο μέλλον ως επακόλουθο πρόκλησης.

Η κακοποιημένη γυναίκα που σκοτώνει ακολουθεί μια σειρά νοητικών διαδικασιών οι οποίες απορρέουν από την ιδιαιτερότητα της κοινωνικοποίησής της, την κατανομή των ρόλων ανάμεσα στα δύο φύλα και την κατά συνθήκην ύπαρξη και διαιώνιση διαφορετικών συμπεριφορών για άντρες και γυναίκες.

Από μικρές, οι γυναίκες ανατρέφονται, καθοδηγούνται και εκπαιδεύονται ώστε να βιώνουν και να εκφράζουν διαφορετικά συναισθήματα από τους άντρες, όταν προκαλούνται, όταν απειλούνται ή όταν αντιμετωπίζουν βίαιες καταστάσεις. Κυρίαρχες έννοιες που χρεώνονται στις γυναίκες είναι ο φόβος, η υποταγή, η πειθώ, ο πόνος, η ντροπή, η ανοχή, η υποχωρητικότητα, η ικεσία και άλλα παρόμοια.

Η κοινωνική αντίληψη θέλει την γυναίκα θύμα όχι θύτη

Η κοινωνική αντίληψη που διαποτίζει υποχρεωτικά το νομικό σύστημα είναι ότι στη γυναίκα ταιριάζει καλύτερα ο ρόλος του θύματος παρά του θύτη, ο ρόλος της Ιφιγένειας, που ανταμείφθηκε με το ιερατείο, παρά της καταραμένης και καταδιωγμένης Κλυταιμνήστρας.Ετσι, γενικά, μια γυναίκα που σκοτώνει αντιμετωπίζεται κατ’ αρχάς σαν «αφύσικη» περίπτωση, περιθωριακή και απεχθής αφού η βία και η άσκηση της θεωρούνται αποκλειστικά αντρικό προνόμιο.

Στην περίπτωση των γυναικών που σκοτώνουν, το νομικό σχήμα «πρόκληση–αυτοάμυνα» έχει διαφορετική και πιο σύνθετη ερμηνεία από αυτή που υιοθετούν τα δικαστήρια, και η οποία πηγάζει από τις κοινωνικές αντιλήψεις.

Οταν οι άντρες προσβάλλονται ή υβρίζονται και αντιδρούν βίαια σκοτώνοντας, ναι μεν κρίνονται αναλόγως, εφόσον πιστοποιηθεί ότι έχουν τα λογικά τους, η πράξη τους όμως «δικαιολογείται» κατά μία έννοια λόγω «βρασμού ψυχικής ορμής» που οφείλεται στην πρόκληση. Από την άλλη πλευρά, όταν οι κακοποιημένες γυναίκες επιχειρούν την ίδια συλλογιστική υπεράσπισης, αυτό δεν γίνεται αποδεκτό για δύο κυρίως λόγους: α) Το Δικαστήριο και οι ένορκοι δεν έχουν επαρκή ενημέρωση και αδυνατούν να κατανοήσουν τα αποτελέσματα της διαρκούς θυματοποίησης, καθώς και του συνακόλουθου τρόμου.

β) Ο «βρασμός ψυχικής ορμής» χάνει τη νομική του υπόσταση ως ουσιαστικό προαπαιτούμενο στοιχείο για τη θεμελίωση της υπεράσπισης, στην περίπτωση που η κακοποιημένη γυναίκα αναβάλλει και καθυστερεί τη μοιραία πράξη. Κατ’ επέκταση, η εναγόμενη στερείται τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει για την υπεράσπισή της την αιτιολογία της πρόκλησης.

Επειδή λοιπόν δεν υπάρχει νομική κατασκευή που να περιέχει την έννοια της χρονικής παράτασης του «βρασμού ψυχικής ορμής» –ο οποίος θεωρείται πάντοτε σαν μια αιφνίδια έκρηξη θυμού, αγανάκτησης και πάθους, που διαρκεί μόνο μερικές στιγμές–, η αργοπορημένη αντίδραση της κατηγορουμένης δεν αξιολογείται υπέρ αυτής, ενώ ουσιαστικά πρόκειται για μια πράξη που έρχεται ως φυσική συνέπεια ύστερα από παρατεινόμενη κακοποίηση που συνεπιφέρει παρατεινόμενη κατάσταση οργής.

Ετσι, η καθυστερημένη ανταπόδοση σε μια πρόκληση στην περίπτωση γυναίκας που κακοποιείται αποτελεί τη «λυδία λίθο» για να εξηγηθεί η διατήρηση «εν θερμώ» της κατάστασης οργής, που μέχρι σήμερα δεν γίνεται νομικά αποδεκτή. Η ανελαστική νομική συνθήκη περί «βρασμού ψυχικής ορμής» δέχεται ως τεκμηριωμένη μόνο τη στιγμιαία και όχι την «εκ των υστέρων» αντίδραση.

Επιπλέον, γίνεται φανερό ότι η κακοποιημένη γυναίκα εξωθείται στο έγκλημα ύστερα από παρατεινόμενο «βρασμό ψυχικής ορμής» και αμυνόμενη υπερβαίνει τους κοινωνικούς κανόνες κάτω από την ισχυρή πίεση του ενστίκτου της αυτοσυντήρησης. Η κακοποιημένη γυναίκα έχει περάσει όλα τα στάδια της ταραχής, της επίκλησης, της οδύνης, της όποιας συνδιαλλαγής και της ικεσίας πριν καταλήξει στην αυτοάμυνα για να διασφαλίσει τη συνέχιση της υπόστασής της.

Οι κακοποιημένες γυναίκες που σκοτώνουν τον καταπιεστή τους έχουν κάνει την τελευταία τους επιλογή. Η γυναίκα δηλαδή σκοτώνει για να μη σκοτωθεί και ετούτο είναι η ύστατη επιλογή της που έχει ως σκεπτόμενο ον.