Για να μη γίνει πλυντήριο, αυτοεξαιρείται

Το θέμα των πολιτικών συμμαχιών απασχολεί την Αριστερά παντού στον κόσμο. Εχουν γίνει απόπειρες να γεφυρωθούν οι ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές, έχουν υπάρξει προγραμματικές συμφωνίες που οδήγησαν σε κυβερνητικά σχήματα, ενώ δεν έχουν λείψει και οι σφοδρές συγκρούσεις ανάμεσα σε κόμματα που ανήκαν -με την ευρεία έννοια του όρου- στην ίδια οικογένεια. Ο εμφύλιος ανάμεσα στους Γερμανούς σοσιαλδημοκράτες και τους Γερμανούς κομμουνιστές έφερε τον Χίτλερ στην εξουσία. Ηταν η εποχή που ο Στάλιν είχε επιβάλει τη θεωρία του «σοσιαλφασισμού», η οποία περιέγραφε τους σοσιαλδημοκράτες ως εχθρούς του λαϊκού κινήματος, ίδιας επικινδυνότητας με τους ναζιστές.

Οταν αυτή η σεχταριστική αντίληψη αποσύρθηκε και προωθήθηκε η λογική των λαϊκών μετώπων, ήταν αργά. Ο Σαλβαδόρ Αλιέντε στη Χιλή ανετράπη, για να μη γίνει, όπως έλεγε ο Κίσινγκερ, μεταδοτικό το παράδειγμά του στη Λατινική Αμερική και στη Δύση. Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Γαλλίας συμμετείχε στην πρώτη κυβέρνηση του Μιτεράν, στη βάση του κοινού προγράμματος, αλλά το εγχείρημα δεν ευδοκίμησε. Ο ιστορικός συμβιβασμός στην Ιταλία δεν δοκιμάστηκε στην πράξη στο κεντρικό πεδίο, γιατί ένας εκ των εμπνευστών του, ο Αλντο Μόρο, εκτελέστηκε από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες, κυρίως όμως γιατί δεν το ήθελαν ούτε οι Αμερικανοί ούτε η μεγαλοαστική τάξη της Ιταλίας ούτε τα περισσότερα κορυφαία στελέχη της Χριστιανοδημοκρατίας.

Συμμετοχή κομμουνιστών στην κυβέρνηση, ακόμη και αυτών που είχαν διαφωνήσει με τις επιλογές της Σοβιετικής Ενωσης, ήταν κάτι εξωφρενικό για τις οικονομικές και πολιτικές ελίτ και τον αμερικανικό παράγοντα, την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Σήμερα, στην Ευρώπη υπάρχουν δύο μοντέλα κυβερνητικής συνεργασίας της Αριστεράς. Στην Πορτογαλία οι κομμουνιστές και οι ριζοσπάστες (Μπλόκο) στηρίζουν την κυβέρνηση του σοσιαλιστή Κόστα. Στην Ισπανία έχουμε κυβέρνηση συνασπισμού Σοσιαλιστών - Ποδέμος. Και στις δύο περιπτώσεις το κόμμα - κορμός είναι οι σοσιαλιστές.

Η συνεργασία των προοδευτικών δυνάμεων ήταν μία από τις διακηρύξεις του ΠΑΣΟΚ. Ο Ανδρέας Παπανδρέου έπαιξε αυτό το χαρτί με επιδεξιότητα. Το κόμμα του στην πρώτη φάση συνεργάστηκε με την κομμουνιστική Αριστερά στα συνδικάτα και στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και ο ίδιος είχε δεσμευτεί ότι αυτή η συνεργασία θα επεκταθεί και στο κυβερνητικό επίπεδο. Ακόμη και μετά την υιοθέτηση του στόχου της αυτοδυναμίας, συνέχισε τη ρητορική περί διαλόγου και συμπόρευσης.

Οπως αναφέρει στα απομνημονεύματά του ο Χ. Φλωράκης, τη μέρα που πήρε τηλέφωνο τον Ανδρέα Παπανδρέου για να τον συγχαρεί για τη νίκη του, το 1981, ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ τού είπε ότι θα επικοινωνήσει μαζί του σύντομα, προκειμένου να φτιάξουν κυβέρνηση συνεργασίας. Το τηλεφώνημα δεν έγινε ποτέ. Το ΠΑΣΟΚ συνέχισε τις επιθέσεις φιλίας στην κομμουνιστική Αριστερά, την καλούσε να στηρίξει τις προοδευτικές μεταρρυθμίσεις, αλλά αντί για προτάσεις συνεργασίας, επέλεξε την τακτική της προσέλκυσης στελεχών της, προσφέροντας θέσεις στα ψηφοδέλτια του και πρωταγωνιστικούς ρόλους.

Η καχυποψία για τις προθέσεις των Ελλήνων σοσιαλιστών κέρδισε έδαφος, στις δημοτικές εκλογές του 1986 το ΚΚΕ αρνήθηκε να υποστηρίξει στον δεύτερο γύρο τους υποψηφίους του ΠΑΣΟΚ στην Αθήνα, τον Πειραιά και τη Θεσσαλονίκη, ο Ανδρέας Παπανδρέου εξεπλάγη δυσάρεστα, έκανε λόγο για ολέθρια πολιτική επιλογή και στη συνέχεια ήρθε το 1989. Ο Συνασπισμός (ΚΚΕ-Ε.ΑΡ.) συμμάχησε με τον Μητσοτάκη, πίστεψε ότι μπορεί να πάρει από το ΠΑΣΟΚ τη δεσπόζουσα θέση που είχε στη λεγόμενη δημοκρατική παράταξη, αστόχησε, το ΚΚΕ διασπάστηκε, ο ενιαίος Συνασπισμός διαλύθηκε και ο Ανδρέας Παπανδρέου επέστρεψε στην εξουσία.

Οσες προσπάθειες έγιναν τα τελευταία χρόνια για να εμπλακεί το ΚΚΕ σε κυβερνήσεις συνεργασίας, συνάντησαν τοίχο. Ο ΣΥΡΙΖΑ προτείνει συνεργασία των προοδευτικών δυνάμεων (δεν εξαιρεί το ΚΚΕ, αλλά δεν έχει αυταπάτες), το ΚΙΝ.ΑΛΛ. λέει κάτι μπερδεμένα πράγματα και είναι διχασμένο, το ΚΚΕ ούτε που το σκέφτηκε το 2015, όταν κέρδισε τις εκλογές ο ΣΥΡΙΖΑ, ούτε που το συζητά σήμερα. Ο γραμματέας της Κ.Ε. του ΚΚΕ, Δ. Κουτσούμπας, στη συνέντευξή του στο Documento στις 20/6/2021, καταθέτει την άρνηση του ΚΚΕ να συμμετέχει σε μια κυβέρνηση στο έδαφος του καπιταλισμού με το σκεπτικό: «συνεργασίες κορυφής σαν αυτές που περιγράφει ο ΣΥΡΙΖΑ έχουμε δει πάμπολλες, εδώ και σε όλο τον κόσμο. Ξεκίνησαν με πομπώδη λόγια και κατέληξαν τελικά πλυντήρια της αντιλαϊκής πολιτικής, εφαρμόζοντάς την!».

Για να μην καταντήσει λοιπόν πλυντήριο αντιλαϊκών πολιτικών, το ΚΚΕ αρνείται τη συμμετοχή του σε κυβερνήσεις συνεργασίας με προοδευτικό πρόσημο. Ο ιστορικός Γ. Μαργαρίτης λέει στη συνέντευξή του στο tvxs.gr ότι το ΚΚΕ είναι «μια εντυπωσιακή εξαίρεση στον δυτικό κόσμο».

Είναι πράγματι μια εξαίρεση. Ισχύει επίσης ότι «αυτό που αντιπροσωπεύει το ΚΚΕ είναι για κάποιους εφιάλτης». Με τη διαφορά ότι αυτή η εξαίρεση, επειδή είναι ακίνδυνη για το σύστημα, δεν ταράζει σαν εφιάλτης τον ύπνο των αρχόντων. Το τι θα συμβεί στο μέλλον είναι άγνωστο. Για την ώρα, πάντως, η Δεξιά στις διάφορες εκδοχές της -και εδώ και αλλού- κυβερνά απερίσπαστη και πολλοί πολίτες επιλέγουν την αποχή, επειδή δεν βλέπουν πειστικές και ελκυστικές εναλλακτικές λύσεις.