Το νεκρό σημείο του Μακρόν

Η χρονιά για τον Εμμανουέλ Μακρόν είχε αρχίσει με τους καλύτερους οιωνούς. Ένα πρωτοχρονιάτικο διάγγελμα που έγινε τηλεοπτική επιτυχία πρώτου μεγέθους. Μια συνέντευξη, που περιέλαβε την περίφημη πια αναφορά του στους ανεμβολίαστους που θέλει να τους “την σπάσει”, και για την οποία μιλούσε επί μια εβδομάδα και πλέον όλη η Γαλλία. Και το κυριότερο, οι δημοσκοπήσεις, με τις οποίες έκλεισε η προηγούμενη χρονιά, εμφανίζοντας μια άνευ προηγουμένου αύξηση της δημοτικότητάς του.

Αίφνης αυτήν την εβδομάδα τα πράγματα άρχισαν να παίρνουν μια διαφορετική τροπή. Ο δείκτης εμπιστοσύνης στο πρόσωπο του Προέδρου έπεσε, η δημοτικότητά του μειώθηκε και τα ποσοστά της υπέρ αυτού πρόθεσης ψήφου στον πρώτο γύρο των εκλογών του προσεχούς Απριλίου συρρικνώθηκαν κατά τέσσερις μονάδες μέσα σε διάστημα ολίγων μόλις ημερών. Αναδρομική επανεκτίμηση των δηλώσεών του εναντίον των ανεμβολίαστων συμπατριωτών του; Ή αλλαγή του εκλογικού momentum ογδόντα μόλις ημέρες πριν από τις κάλπες;

Στο προηγούμενο άρθρο είχαμε σημειώσει ότι, ενώ η αρχική εντύπωση των παρατηρητών ήταν πως το στρατήγημα της επίθεσης εναντίον των ανεμβολίαστων είχε πετύχει να συσπειρώσει την κοινωνική πλειοψηφία, στην πραγματικότητα η κοινή γνώμη δεν θα συγχωρούσε στον Πρόεδρο Μακρόν την ανάρμοστη προς το αξίωμά του φρασεολογία ούτε και την επιλογή του να πολώσει τον πολιτικό ανταγωνισμό για να ανακόψει την εκλογική δυναμική που είχε αρχίσει να αναπτύσσει η Βαλερί Πεκρές, η υποψήφια των κεντροδεξιών Ρεπουμπλικανών. Αυτήν δηλαδή που δεν θα ήθελε σε καμιά περίπτωση να είναι η αντίπαλός του στον δεύτερο γύρο των επικείμενων πια εκλογών. Όπερ και συνέβη.

Δεν ήταν, ασφαλώς αυτός ο μόνος λόγος για τον οποίο βάρυνε το κλίμα. Η άνοδος τους πληθωρισμού επηρέασε αρνητικά την κοινωνική ψυχολογία. Η επιστροφή των μαθητών στα σχολεία μετά τις διακοπές των Χριστουγέννων υπήρξε περιπετειώδης. Η απόφαση της τελευταίας στιγμής για τεστ κοροναϊού πριν την είσοδο στις τάξεις αναστάτωσε την εκπαιδευτική κοινότητα. Καθηγητές και δάσκαλοι κατέβηκαν την περασμένη Πέμπτη σε απεργία με μαζικότατη συμμετοχή. Η αναπομπή με προτάσεις τροπολογιών από την Γερουσία στην Εθνοσυνέλευση του σχεδίου νόμου για την μετατροπή του υγειονομικού πιστοποιητικού σε εμβολιαστικό παρέτεινε την ένταση επί του θέματος καταπονώντας ακόμα περισσότερο το κουρασμένο με την υπόθεση της πανδημίας εκλογικό σώμα.

Το momentum

Από την περυσινή διαχείρισή της ο Εμμανουέλ Μακρόν είχε αντλήσει πολλαπλά πλεονεκτήματα.

Είχε χτίσει την εικόνα του προστάτη των δημοσίων συμφερόντων, που τον καθιστούσε κυρίαρχο ακόμα και μεταξύ των ταξικά και ιδεολογικά πιο αποστασιοποιημένων κονωνικών ομάδων. Είχε περιορίσει την ατζέντα της αντιπολίτευσης στο πεδίο της δημόσιας υγείας, όπου ο ίδιος και υπερτερούσε και είχε την πρωτοβουλία των κινήσεων. Είχε αντισταθμίσει την αναστολή σειράς μεταρρυθμίσεων, για τις οποίες είχε δεσμευτεί ενόψει των εκλογών του 2017, με γενναιόδωρες κοινωνικές παροχές που, αν μη τι άλλο, λειαίναν τις κριτικές που τον αμφισβητούσαν ως “Πρόεδρο των πλουσίων”.

Εφεξής, όμως, το κεκτημένο πολιτικό κεφάλαιο της προεδρικής του θητείας πιθανότατα να αποδειχθεί ανεπαρκές για να εξασφαλίσει την ανανέωσή της. Πολύ περισσότερο που, πρώτον, διαχέεται μια γενικότερη δυσθυμία για το παρόν και ανασφάλεια για την επόμενη ημέρα της πανδημίας, δεύτερον, τα κριτήρια διαμόρφωσης των εκλογικών προτιμήσεων της κοινής γνώμης καθορίζονται από τα πιο προβληματικά ζητήματα της αγοραστικής δύναμης, της δημόσιας ασφάλειας και της εθνικής συνοχής προ του καλλιεργούμενου από την αντιπολίτευση εμφυλιοπολεμικού κλίματος και, τρίτον, η τελευταία ενισχύεται μετατοπιζόμενη δεξιότερα και εκπροσωπούμενη από ανταγωνιστικότερες προσωπικότητες, όπως αυτή της γκωλικής Βαλερί Πεκρές.

Για πρώτη φορά η τελευταία εμφανίστηκε σε δημοσκόπηση που αφορούσε στο δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών να επικρατεί έναντι του Μακρόν με μια διαφορά που επιβεβαιώνει τον επισημανθέντα στο προηγούμενο σημείωμά μας κίνδυνο να βρεθεί ο Γάλλος Πρόεδρος αντιμέτωπος με ένα πλειοψηφικό αντι-Μακρόν μέτωπο.

Προς το παρόν ο κίνδυνος αυτός είναι μεν ορατός, αλλά παραμένει απομακρυσμένος. Ο Εμμανουέλ Μακρόν βρίσκεται στην κορυφή του πολιτικού ανταγωνισμού διατηρώντας απόσταση ασφαλείας από το δίδυμο της δεξιάς αντιπολίτευσης Λε Πεν-Πεκρέ. Αμφότερες βρίσκονται στο δεύτερο γκρουπ των διεκδικητών της Προεδρίας. Από εκεί και κάτω συνωστίζονται ο ακραίος δεξιός εθνικιστής Ερίκ Ζεμούρ, ο ηγούμενος της ριζοσπαστικής αριστεράς Ζαν-Λυκ Μελανσόν, που φαίνεται να ανακάμπτει εφαρμόζοντας την επιτυχημένη επικοινωνιακά συνταγή της προεκλογικής εκστρατείας του 2017, και το πλήθος των εκπροσώπων της κατακερματισμένης σοσιαλιστικής αριστεράς με επικεφαλής τον “πράσινο” Γιανίκ Ζαντό και πίσω του την πρώην υπουργό δικαιοσύνης του Ολάντ Κριστίν Τομπιρά, που ήρθε να προστεθεί στον ανταγωνισμό τις τελευταίες ημέρες, την ασθμαίνουσα σοσιαλίστρια δήμαρχο του Παρισιού Αν Ινταλγκό και τον Γενικό Γραμματέα του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος Φαμπιέν Ρουσέλ, που έχει κερδίσει την τελευταία εβδομάδα πέντε ολόκληρες μονάδες στην κατάταξη των καταλληλότερων πολιτικών προσωπικοτήτων (βλ. την μέτρηση της Ιfop-FiIducial, που δημοσιεύτηκε χθες το Paris Match).

. Οι δεξαμενές

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αποτελώντας μια κατηγορία από μόνος του, ο Εμμανουέλ Μακρόν έχει ένα προβάδισμα που δύσκολα μπορεί να ανατραπεί στις υπολειπόμενες 80 ημέρες της προεκλογικής περιόδου.

Αυτό, ωστόσο, αφορά μόνον στον πρώτο εκλογικό γύρο. Στον δεύτερο ο Μακρόν θα πρέπει να λύσει το κρισιμότερο για την επανεκλογή του πρόβλημα: την έλλειψη των δεξαμενών που είχε το 2017 και από τις άντλησε τις αναγκαίες για την εξασφάλιση της απόλυτης πλειοψηφίας δυνάμεις.

Η εξίσωση γίνεται όλο και πιο σύνθετη. Γιατί εξελίσσεται σε μια δύσκολη άσκηση εύθραυστων πολυσυλλεκτικών ισορροπιών.

Το 2017 την έλυσε διεμβολίζοντας ταυτόχρονα την δεξιά και την αριστερά και ενώνοντας υπό την ηγεσία του τις δυνάμεις της εκσυγχρονιστικής δεξιάς και της μεταρρυθμιστικής κεντροαριστεράς. σε ένα μέτωπο της ευρωσκεπτικιστικής ακροδεξιάς και της ακροαριστεράς.

Σήμερα, όμως, το μέτωπο της αντιπαράθεσης ευρωπαϊστών/ευρωσκεπτικιστών δύσκολα μπορεί να ανοίξει και πάλι.

Υπό το κράτος της διπλής υγειονομικής και οικονομικής κρίσης η γαλλική κοινωνία έχει συντηρητικοποιηθεί και στρίψει δεξιότερα. Οι διαφορές μεταξύ δεξιάς και αριστεράς έχουν ατονίσει ακόμα περισσότερο. Η εθνολαϊκή δεξιά έχει αποδαιμονοποιηθεί και συγκλίνει σε φιλοευρωπαϊκότερες τοποθετήσεις. Η κλασική κεντροδεξιά έχει ενισχυθεί ενοποιούμενη υπό την ηγεσία της μετριοπαθούς Βαλερί Πεκρές. Η άλλοτε κυβερνώσα αριστερά έχει διαλυθεί στα εξ ων συνετέθη. Κανείς δεν θέλει την έξοδο της Γαλλίας από την ευρωπαϊκή οικογένεια, πλην ίσως του νεο-δεξιού και νεο-γκωλικού Ερίκ Ζεμούρ που όμως “ξεφουσκώνει”. Το ευρώ, κατά συνέπεια, δεν μπορεί να χρησιμοποιείται από κανέναν ούτε ως φόβητρο ούτε ως δέλεαρ.

Άρα ο Μακρόν δεν μπορεί ούτε να ξαναχαράξει τις διαχωριστικές γραμμές που εν τω μεταξύ έχουν σβηστεί, ενώ και το 2017 του είχαν επιτρέψει να κυριαρχήσει ως ο εγγυητής της σταθερότητας και της ευρωπαϊκής πορείας της Γαλλίας. Ούτε και να διαφοροποιηθεί εύκολα είτε από την “συστημική” και μη προγραμματικά αποκλίνουσα Βαλερί Πεκρές είτε από την πρώην “αντισυστημική”, αλλά πλέον αποδαιμονοποιημένη, Λε Πεν.

Η πρώτη, βέβαια, φαίνεται να μην έχει την δυναμική που τον περασμένο Δεκέμβριο την εκτίναξε στην δεύτερη θέση της κούρσας των προεδρικών εκλογών. Δεν παύει, ωστόσο, να θεωρείται ως η πλέον αξιόπιστη εναλλακτική λύση και η μόνη που ακινδύνως μπορεί να ρίξει τον Μακρόν από τον προεδρικό του θρόνο. Αν και καθηλωμένη στην τρίτη θέση με λιγότερο από 17% στην πρόθεση ψήφου, εξακολουθεί να συσπειρώνει το 92% των ψηφοφόρων των Ρεπουμπλικανών στις εκλογές του 2017, πράγμα που της εξασφαλίζει μια πολύ σταθερή εκλογική βάση. .

Η δεύτερη όχι μόνον έχει σταθεροποιηθεί στην δεύτερη θέση με απόσταση 6,5 περίπου μονάδων από τον πρώτο Μακρόν, αλλά επιπλέον εμφανίζεται να είναι καλύτερα από κάθε άλλη φορά τοποθετημένη στην αφετηρία των τελευταίων προεκλογικών εβδομάδων. Η κριτική, που ο Ζεμμούρ της έκανε από δεξιά, την βοήθησε να φτιάξει ένα πιο κεντρώο και, άρα, πιο ανταγωνιστικό προφίλ. Μέσα σε ελάχιστο χρόνο κέρδισε 8 μονάδες και ανέβηκε 7 θέσεις στην κατάταξη των καταλληλότερων πολιτικών προσωπικοτήτων.

Μια δύσκολη άσκηση

Χωρίς αμφιβολία, ακόμα και έτσι, ο Μακρόν θα προτιμούσε την Μαρίν Λε Πεν ως αντίπαλό του στον δεύτερο γύρο. Όσο και αν η τελευταία βελτιώσει την εικόνα της, δεν θα της είναι και πάλι εύκολο να ανταγωνιστεί τον Μακρόν στο πεδίο της “κυβερνησιμότητας” και της “γνώσης των φακέλων”.

Δεν ισχύει το ίδιο για την Πεκρές. Έχει και την κυβερνητική εμπειρία και την γνώση της διακυβέρνησης, που συνεχίζει να ασκεί ως πρόεδρος της μείζονος περιφέρειας της γαλλικής πρωτεύουσας.

Ακόμα χειρότερα για τον Μακρόν, η Πεκρές είναι ικανή να αποσπάσει από την εκλογική βάση του τους δεξιόστροφους ψηφοφόρους που το 2017 συμμάχησαν μαζί του.

Τι του απομένει άραγε; Προφανώς μια συστηματική προσπάθεια να πολώσει τον πολιτικό ανταγωνισμό, αλλά με τρόπο που να του επιτρέπει τον προσεταιρισμό σε μια πιο συμπαγή προγραμματική βάση των ακροατηρίων των φιλελεύθερων προοδευτικών και των πιο παραδοσιακών σοσιαλδημοκρατών.

Οι φυλές, ωστόσο, που συνθέτουν αυτά τα ακροατήρια είναι πολλές και διαφορετικές. Δεν έχουν, βέβαια, πολλές εναλλακτικές επιλογές. Αλλά δεν είναι και δεδομένες.

Είναι πάντως προφανές ότι σε αυτές τις φυλές πρωτίστως απευθυνόταν χτες από το βήμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου όταν παρουσίαζε τους στόχους της Γαλλικής Προεδρίας και τις γνωστές θέσεις του για την ολοκλήρωση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, την στρατηγική αυτονομία της Ένωσης και τον διακριτό γεωπολιτικό ρόλο της στον σημερινό πολυπολικό κόσμο.

Επρόκειτο περί μιας επιτυχούς επιχείρησης τόνωσης της ηγετικότητάς του και αξιοποίησης των ευκαιριών που η άσκηση της γαλλικής προεδρίας του προσφέρει για να ισχυροποιήσει την θέση του απέναντι στους εσωτερικούς πολιτικούς του αντιπάλους.

Γιαυτό και έδωσε έμφαση στα θέματα της προστασίας των εξωτερικών ευρωπαϊκών συνόρων, της προαγωγής των φιλελεύθερων δημοκρατικών θεσμών, της μετάβασης σε φιλικότερες προς το περιβάλλον μορφές ανάπτυξης, της κατοχύρωση των δικαιωμάτων των γυναικών και των μειονοτήτων αρχής γενομένης από το ξανασυζητούμενο δικαίωμα στην διακοπή της κύησης, της υπεράσπισης των αξιών του ευρωπαϊκού πολιτισμού και των εθνικών ταυτοτήτων, της διεύρυνσης της Ένωσης προς τα Δυτικά Βαλκάνια, της κοινής ευρωπαϊκής άμυνας και της υπό προϋποθέσεις συνεργασίας με την Ρωσία και την Κίνα για την ειρηνική επίλυση των διεθνών διαφορών.

Ωστόσο η συζήτηση που ακολούθησε με τους παριστάμενους ευρωβουλευτές και τους επικεφαλής των ευρωπαϊκών πολιτικών ομάδων εξελίχθηκε σε μια εσωτερικού ενδιαφέροντος αλλά αμφίβολου αποτελέσματος σχεδόν βίαιη αντιπαράθεση μεταξύ του Γάλλου Προέδρου και των εκπροσώπων των Γάλλων οικολόγων του Ζαντό, του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου της Λε Πεν και της νεοκομμουνιστικής Ανυπότακτης Γαλλίας του Μελανσό.

Μένει τώρα να μετρηθεί ο εσωτερικός αντίκτυπος αυτής της μάλλον ασυνήθιστης για το ευρωκοινοβούλιο σύγκρουσης. Είναι πάντως καταρχήν απίθανο να συγκίνησε το αδιάφορο για τα εξωτερικά θέματα και απορροφημένο από άλλες έγνοιες γαλλικό εκλογικό σώμα. Αν αυτό επιβεβαιωθεί από τις δημοσκοπήσεις, ο Μακρόν θα πρέπει πολύ σύντομα να βρει ένα πιο νέο και πιο συνεγερτικό για τα εθνικά του ακροατήρια αφήγημα.