Μια χαραμάδα αισιοδοξίας
Γιώργος Γιαννουλόπουλος, Η Εφημερίδα των Συντακτών, Δημοσιευμένο: 2022-04-29
Αν κρίνουμε από όσα συμβαίνουν γύρω μας, τα πράγματα δεν πάνε καλά. Θα μπορούσαν όμως να πάνε πολύ χειρότερα. Και για να μη συμβεί το απευκταίο πρέπει να εντοπίσουμε και να εκμεταλλευτούμε τις λίγες ευκαιρίες που μας δίνονται, αντί να τις υποτιμούμε με μια μαξιμαλιστική λογική που αναζητεί το τέλειο απορρίπτοντας αφ’ υψηλού οτιδήποτε άλλο.
Μια τέτοια ευκαιρία είναι και η νίκη του Μακρόν στις γαλλικές προεδρικές εκλογές. Σίγουρα δεν μιλάμε για σάλπισμα που ανήγγειλε τη Δευτέρα Παρουσία και το βασίλειο του θεού επί της γης. Πολλά τού καταλογίζονται, δικαίως ή αδίκως, ειλικρινά δεν γνωρίζω αρκετά για να κρίνω. Ομως είμαι σίγουρος ότι η ήττα του θα μας έφερνε πλησιέστερα στις πύλες της κόλασης. Γιατί το κόστος μιας νίκης της Μαρίν Λεπέν θα ήταν δυσθεώρητο. Για την Ευρωπαϊκή Ενωση επειδή δεν θα άντεχε ένα Frexit, αλλά και για εμάς, αν αναλογιστούμε πόσο χρειαζόμαστε τη γαλλική υποστήριξη στην Ανατολική Μεσόγειο.
Το καίριο ερώτημα είναι ποιοι απαρτίζουν το 42% που την ψήφισαν. Εκ πρώτης όψεως πρόκειται για ακροδεξιούς. Αν όμως αρκεστούμε σε αυτήν τη διάγνωση, θα παραγνωρίσουμε τη μετάλλαξη του λαϊκιστικού ιού. Διότι σήμερα η ουσιαστική αντιπαράθεση δεν είναι μόνο ανάμεσα στα αφεντικά και τους εργάτες, όπως λέγαμε κάποτε, αλλά και ανάμεσα στον λαό και την ελίτ. Στην οποία ελίτ η Μαρίν Λεπέν, όπως και ο Ντόναλντ Τραμπ, κατατάσσουν όσους λοιδορούν τις θεωρίες συνωμοσίας που κατακλύζουν το διαδίκτυο, εμβολιάζονται και προτείνουν την ορθολογική προσέγγιση των προβλημάτων, ενώ ο λαός πιστεύει ότι τα προβλήματα είναι απλά και θα τα λύσει ο χαρισματικός ηγέτης. Γι’ αυτό στο 42% της Μαρίν Λεπέν θα βρούμε όχι μόνο ακραιφνείς ακροδεξιούς, αλλά και αριστερούς και κάποιους που γενικώς και αορίστως αρνούνται. Κι επειδή το ’φερε η κουβέντα, θα ήθελα να υπενθυμίσω πόσο δίκιο είχε ο Νίκος Φίλης όταν έγραψε προ μηνών ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έπρεπε να μπει μπροστά στη μάχη για τον εμβολιασμό, υπαινισσόμενος (κατά τη γνώμη μου) ότι δεν το έπραξε.
Η δεύτερη χαραμάδα αισιοδοξίας είναι η γενική κατακραυγή για την εισβολή της Ρωσίας του Πούτιν στην Ουκρανία. Η οποία εκφράστηκε από ανθρώπους που προέρχονται από διαφορετικές πολιτικές παρατάξεις και ομνύουν σε διαφορετικούς ιδεολογικούς θεούς. Προφανώς και ευτυχώς υπάρχουν κάποια πράγματα τα οποία αντιβαίνουν στην κοινή και κατά κανόνα υποσυνείδητη αίσθηση του δικαίου που μας διακρίνει από τα ζώα. Τις καθημερινές εικόνες της φρίκης από τις πόλεις που ισοπέδωσε ο «αμυνόμενος» ρωσικός στρατός, όσο και να τις συνηθίσαμε, δεν μπορούμε να τις αγνοήσουμε. Φυσικά ποτέ δεν ζούσαμε σε έναν κόσμο αγγελικά πλασμένο. Τα μεγάλα κράτη πάντα βρίσκουν τρόπους να εξαναγκάσουν τα μικρά να τους ακολουθούν, θέλουν δεν θέλουν: πίεση, απειλές, εκβιασμοί, φανερή ή υπόγεια επέμβαση στα εσωτερικά τους, ακόμα και πραξικοπήματα. Αλλά, με εξαίρεση τον δεύτερο πόλεμο του Κόλπου, όλοι θεωρούσαμε δεδομένο ότι στην Ευρώπη τουλάχιστον οι συστηματικοί βομβαρδισμοί αμάχων και η στρατιωτική εισβολή ήταν πράξεις κυριολεκτικά αδιανόητες.
Δεν θέλω να απλοποιήσω την εικόνα. Λάθη σίγουρα έγιναν. Αλλά από αυτό μέχρι την ολομέτωπη επίθεση σε ένα κυρίαρχο κράτος με το σκεπτικό ότι δεν δικαιούται να υπάρχει ως έθνος είναι πολλά τσιγάρα δρόμος. Οταν ακούω εκείνους που αναπαράγουν τη λογική του Πούτιν και εύχονται την ευόδωσή της, στο μυαλό μού έρχεται το παλιό σύνθημα «Ενας είναι ο εχθρός, ο ιμπεριαλισμός». Το οποίο ανέκαθεν με ενοχλούσε. Οχι επειδή έχω καλή ιδέα για τον ιμπεριαλισμό· κάθε άλλο. Απλώς πιστεύω ότι ο εχθρός δεν είναι ποτέ ένας και δεν είναι πάντα ο ίδιος. Αλλά τα βομβαρδισμένα σπίτια της Μαριούπολης μου θύμισαν και κάτι άλλο. Το έγραψε ο Αρθουρ Κέσλερ τον Νοέμβριο του 1943, ενώ μαινόταν ο Βʼ Παγκόσμιος Πόλεμος: «Στον πόλεμο αυτό πολεμάμε εναντίον ενός καθολικού ψεύδους εν ονόματι μιας μισής αλήθειας».
Υποθέτω ότι αν ρωτούσα έναν φιλόσοφο αν υπάρχει ολόκληρη αλήθεια και πώς τη βρίσκουμε, θα μου έλεγε πρώτα –το συνηθίζουν αυτό οι φιλόσοφοι– ότι εξαρτάται από τι εννοώ με τη λέξη «αλήθεια». Και κατά πάσα πιθανότητα θα με διαβεβαίωνε στη συνέχεια ότι η απόλυτη αλήθεια είναι μια υπόσχεση που μόνο ο Θεός μπορεί να δώσει, αφήνοντας τελευταίο το καλύτερο: ότι ο Θεός δεν δεσμεύεται από τις υποσχέσεις του.
Η κατάσταση σήμερα είναι ζοφερή. Γι’ αυτό διάλεξα τον τίτλο «Μια χαραμάδα αισιοδοξίας». Ας μην περιμένουμε θαύματα. Αυτό που αχνοφαίνεται όμως, και στη Γαλλία με την ήττα της Λεπέν και στην Ουκρανία που αντιστέκεται, είναι η αίσθηση του ορίου. Του μη παρέκει που οφείλουμε να πούμε στην επελαύνουσα Ακροδεξιά και τον επεκτατικό απολυταρχισμό της Μόσχας.
Μια τέτοια ευκαιρία είναι και η νίκη του Μακρόν στις γαλλικές προεδρικές εκλογές. Σίγουρα δεν μιλάμε για σάλπισμα που ανήγγειλε τη Δευτέρα Παρουσία και το βασίλειο του θεού επί της γης. Πολλά τού καταλογίζονται, δικαίως ή αδίκως, ειλικρινά δεν γνωρίζω αρκετά για να κρίνω. Ομως είμαι σίγουρος ότι η ήττα του θα μας έφερνε πλησιέστερα στις πύλες της κόλασης. Γιατί το κόστος μιας νίκης της Μαρίν Λεπέν θα ήταν δυσθεώρητο. Για την Ευρωπαϊκή Ενωση επειδή δεν θα άντεχε ένα Frexit, αλλά και για εμάς, αν αναλογιστούμε πόσο χρειαζόμαστε τη γαλλική υποστήριξη στην Ανατολική Μεσόγειο.
Το καίριο ερώτημα είναι ποιοι απαρτίζουν το 42% που την ψήφισαν. Εκ πρώτης όψεως πρόκειται για ακροδεξιούς. Αν όμως αρκεστούμε σε αυτήν τη διάγνωση, θα παραγνωρίσουμε τη μετάλλαξη του λαϊκιστικού ιού. Διότι σήμερα η ουσιαστική αντιπαράθεση δεν είναι μόνο ανάμεσα στα αφεντικά και τους εργάτες, όπως λέγαμε κάποτε, αλλά και ανάμεσα στον λαό και την ελίτ. Στην οποία ελίτ η Μαρίν Λεπέν, όπως και ο Ντόναλντ Τραμπ, κατατάσσουν όσους λοιδορούν τις θεωρίες συνωμοσίας που κατακλύζουν το διαδίκτυο, εμβολιάζονται και προτείνουν την ορθολογική προσέγγιση των προβλημάτων, ενώ ο λαός πιστεύει ότι τα προβλήματα είναι απλά και θα τα λύσει ο χαρισματικός ηγέτης. Γι’ αυτό στο 42% της Μαρίν Λεπέν θα βρούμε όχι μόνο ακραιφνείς ακροδεξιούς, αλλά και αριστερούς και κάποιους που γενικώς και αορίστως αρνούνται. Κι επειδή το ’φερε η κουβέντα, θα ήθελα να υπενθυμίσω πόσο δίκιο είχε ο Νίκος Φίλης όταν έγραψε προ μηνών ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έπρεπε να μπει μπροστά στη μάχη για τον εμβολιασμό, υπαινισσόμενος (κατά τη γνώμη μου) ότι δεν το έπραξε.
Η δεύτερη χαραμάδα αισιοδοξίας είναι η γενική κατακραυγή για την εισβολή της Ρωσίας του Πούτιν στην Ουκρανία. Η οποία εκφράστηκε από ανθρώπους που προέρχονται από διαφορετικές πολιτικές παρατάξεις και ομνύουν σε διαφορετικούς ιδεολογικούς θεούς. Προφανώς και ευτυχώς υπάρχουν κάποια πράγματα τα οποία αντιβαίνουν στην κοινή και κατά κανόνα υποσυνείδητη αίσθηση του δικαίου που μας διακρίνει από τα ζώα. Τις καθημερινές εικόνες της φρίκης από τις πόλεις που ισοπέδωσε ο «αμυνόμενος» ρωσικός στρατός, όσο και να τις συνηθίσαμε, δεν μπορούμε να τις αγνοήσουμε. Φυσικά ποτέ δεν ζούσαμε σε έναν κόσμο αγγελικά πλασμένο. Τα μεγάλα κράτη πάντα βρίσκουν τρόπους να εξαναγκάσουν τα μικρά να τους ακολουθούν, θέλουν δεν θέλουν: πίεση, απειλές, εκβιασμοί, φανερή ή υπόγεια επέμβαση στα εσωτερικά τους, ακόμα και πραξικοπήματα. Αλλά, με εξαίρεση τον δεύτερο πόλεμο του Κόλπου, όλοι θεωρούσαμε δεδομένο ότι στην Ευρώπη τουλάχιστον οι συστηματικοί βομβαρδισμοί αμάχων και η στρατιωτική εισβολή ήταν πράξεις κυριολεκτικά αδιανόητες.
Δεν θέλω να απλοποιήσω την εικόνα. Λάθη σίγουρα έγιναν. Αλλά από αυτό μέχρι την ολομέτωπη επίθεση σε ένα κυρίαρχο κράτος με το σκεπτικό ότι δεν δικαιούται να υπάρχει ως έθνος είναι πολλά τσιγάρα δρόμος. Οταν ακούω εκείνους που αναπαράγουν τη λογική του Πούτιν και εύχονται την ευόδωσή της, στο μυαλό μού έρχεται το παλιό σύνθημα «Ενας είναι ο εχθρός, ο ιμπεριαλισμός». Το οποίο ανέκαθεν με ενοχλούσε. Οχι επειδή έχω καλή ιδέα για τον ιμπεριαλισμό· κάθε άλλο. Απλώς πιστεύω ότι ο εχθρός δεν είναι ποτέ ένας και δεν είναι πάντα ο ίδιος. Αλλά τα βομβαρδισμένα σπίτια της Μαριούπολης μου θύμισαν και κάτι άλλο. Το έγραψε ο Αρθουρ Κέσλερ τον Νοέμβριο του 1943, ενώ μαινόταν ο Βʼ Παγκόσμιος Πόλεμος: «Στον πόλεμο αυτό πολεμάμε εναντίον ενός καθολικού ψεύδους εν ονόματι μιας μισής αλήθειας».
Υποθέτω ότι αν ρωτούσα έναν φιλόσοφο αν υπάρχει ολόκληρη αλήθεια και πώς τη βρίσκουμε, θα μου έλεγε πρώτα –το συνηθίζουν αυτό οι φιλόσοφοι– ότι εξαρτάται από τι εννοώ με τη λέξη «αλήθεια». Και κατά πάσα πιθανότητα θα με διαβεβαίωνε στη συνέχεια ότι η απόλυτη αλήθεια είναι μια υπόσχεση που μόνο ο Θεός μπορεί να δώσει, αφήνοντας τελευταίο το καλύτερο: ότι ο Θεός δεν δεσμεύεται από τις υποσχέσεις του.
Η κατάσταση σήμερα είναι ζοφερή. Γι’ αυτό διάλεξα τον τίτλο «Μια χαραμάδα αισιοδοξίας». Ας μην περιμένουμε θαύματα. Αυτό που αχνοφαίνεται όμως, και στη Γαλλία με την ήττα της Λεπέν και στην Ουκρανία που αντιστέκεται, είναι η αίσθηση του ορίου. Του μη παρέκει που οφείλουμε να πούμε στην επελαύνουσα Ακροδεξιά και τον επεκτατικό απολυταρχισμό της Μόσχας.
