Μια σύνοδος «Reasonably successful»
Αλέκος Κρητικός, Δημοσιευμένο: 2022-05-31
Η καλή μέρα φαίνεται από το πρωί, λέει ο λαός μας, και αυτό επιβεβαιώθηκε για άλλη μια φορά από τα αποτελέσματα της συνόδου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, που έληξε χθες χωρίς τις απαντήσεις που μια σειρά χώρες, της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης, θα περίμεναν. Εδώ και μέρες, παρότι δεν είχε αποτολμηθεί -λόγω βέτο Όρμπαν- να τεθεί επισήμως στην ατζέντα, είχε φανεί ότι κυρίαρχο διακύβευμα θα ήταν το εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο και η αναζήτηση λύσης που θα έπειθε τον Ούγγρο πρωθυπουργό να άρει το βέτο του. Επρόκειτο για ένα διακύβευμα που -όπως και έγινε- θα έριχνε βαριά τη σκιά του στα άλλα σημαντικά ζητήματα που έπρεπε να αντιμετωπίσει η σύνοδος κορυφής, αλλά και αναμφίβολα σημαντικό για την αναβάθμιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε υπολογίσιμο γεωπολιτικό παίκτη.
Η αντιπαράθεση μεταξύ αφενός των ανατολικών και βαλτικών χωρών, που με τη στήριξη ΗΠΑ και Βρετανίας επιδιώκουν την πάση θυσία ήττα του Πούτιν, αφετέρου της Γερμανίας, Γαλλίας και άλλων ευρωπαϊκών κρατών που είναι υπέρμαχοι μιας λύσης που δεν θα οδηγεί στα άκρα, κατέληξε σε έναν συμβιβασμό που μετέπεισε βεβαίως τον Β. Όρμπαν, αλλά που είναι αρκετά «νερωμένος» ως προς την αποτελεσματικότητά του. Πράγματι, η απαγόρευση της δια θαλάσσης εισαγωγής ρωσικού πετρελαίου έχει μεταβατική περίοδο 6- 8 μηνών, που σημαίνει ότι κατά το διάστημα αυτό η Ρωσία θα διατηρήσει τα αντίστοιχα έσοδα – αν όχι μεγαλύτερα, λόγω αύξησης τιμών – που, μεταξύ άλλων, θα συνεχίσουν να χρηματοδοτούν την εισβολή της στη Ουκρανία -αν υποθέσουμε ότι η εισβολή θα συνεχιστεί μέχρι τότε. Για δε τις τρεις χώρες που εξαιρούνται, χάρη στη συνέχιση της εισαγωγής ρωσικού πετρελαίου μέσω αγωγών, δεν τίθεται χρονικό όριο και προβλέπεται μόνο επανεξέταση του καθεστώτος εξαίρεσης «το συντομότερο». Αξίζει επί πλέον να σημειωθεί ότι Ουγγαρία, όπως και οι άλλες δύο χώρες που ευνοούνται από την εξαίρεση, θα συνεχίσουν να αγοράζουν πετρέλαιο από τη Μόσχα σε τιμή κατά 30% ή και περισσότερο χαμηλή σε σύγκριση με τους υπόλοιπους εταίρους τους στην ΕΕ.
Η απαγόρευση εισαγωγής δεν συμπεριέλαβε βέβαια το φυσικό αέριο – εκεί οι βορειοευρωπαίοι πρόταξαν τα στήθη τους – ενώ το αίτημα για θέσπιση ανώτατης τιμής στο φυσικό αέριο δεν ικανοποιήθηκε και ευσχήμως παραπέμφθηκε προς εξέταση στην Επιτροπή. Για την ακρίβεια, ζητήθηκε να εξετασθεί η θέσπιση ανώτατης τιμής του εισαγόμενου από τρίτες χώρες φυσικού αερίου και όχι ανώτατης τιμής στη λιανική τιμή αερίου στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ -δυνατότητα που κατ’ εξαίρεση είχε δοθεί στην Ισπανία και Πορτογαλία.
Οι μέχρι πρότινος δύο ισχυροί υπέρμαχοι του capping, ο Εμμανουέλ Μακρόν και ο Μάριο Ντράγκι, δεν φάνηκε να συνεχίζουν να το υποστηρίζουν, οι δε δύο χώρες της Ιβηρικής δεν αισθάνθηκαν υποχρεωμένες να στηρίξουν την επέκταση της ρύθμισης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δεδομένου ότι είχαν πάρει ήδη την εξαίρεσή τους στην προηγούμενη σύνοδο, ενώ είδαν και μια ακόμη ειδική αναφορά σε αυτές στα συμπεράσματα της συνόδου για αξιοποίηση του δυναμικού τους σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Τελικώς, η χώρα μας έμεινε μόνη στο μέχρι πρότινος πολλά υποσχόμενο «μέτωπο του Νότου», με μέρος μάλιστα της διαπραγματευτικής της δύναμης να πρέπει να αφιερωθεί στην ανάγκη ταυτόχρονης διεκδίκησης ευρωπαϊκής καταδίκης των πρόσφατων τουρκικών προσκλήσεων.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε με την πρόταση της Επιτροπής που κάτω από το τίτλο REPowerEU συγκεντρώνει μια σειρά σημαντικών μέτρων και επενδύσεων, όπως οικονομία στην κατανάλωση ενέργειας από τις επιχειρήσεις και τα μέσα μεταφοράς, διαφοροποίηση των προμηθευτών και ενισχυμένη προσφυγή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με ιδιαίτερη αναφορά στην ηλιακή ενέργεια (και με υποχρεωτική εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στα νέα κτίρια), στις αντλίες θερμότητας και στην ευρωπαϊκή παραγωγή υδρογόνου κ.λπ. Πρόκειται για αναγκαία μέτρα που αποτελούν προϋπόθεση για την απεξάρτηση από τα ρωσικά καύσιμα και την ενεργειακή αυτονόμηση της Ευρώπης, αλλά κανένα από αυτά τα μέτρα δεν δίνει άμεση απάντηση στα πιεστικά ενεργειακά και γενικότερα οικονομικά προβλήματα που σωρεύει στον ευρωπαίο καταναλωτή και στην ευρωπαϊκή επιχείρηση ο πόλεμος στην Ουκρανία. Το εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο δεν αποτελεί σίγουρα μια τέτοια απάντηση..
Άτολμη είναι και η χρηματοδότηση του προγράμματος αυτού, που σύμφωνα με την Επιτροπή απαιτεί 300 δισεκατομμύρια ευρώ. Για την κάλυψη όμως αυτής της ανάγκης προβλέπονται μόνο 20 δισ. ευρώ «φρέσκου χρήματος» (νέων πρόσθετων πόρων) ενώ το υπόλοιπο ποσό θα καλυφθεί από «ανακύκλωση» των αζήτητων 225 δισ. δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης από πόρους 35 δισ. ευρώ που έχουν ήδη προβλεφθεί για τα Διαρθρωτικά Ταμεία και τη Γεωργική Πολιτική και από ορισμένα άλλα υφιστάμενα κονδύλια. Δεν υπάρχει όμως πρόβλεψη για πόρους που απαιτούνται για να καλυφθεί η επιδιωκόμενη μείωση της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτός είναι ο λόγος που ο Κυριάκος Μητσοτάκης επανέλαβε στη συνέντευξή του μετά τη σύνοδο ότι η δαπάνη αυτή θα καλυφθεί από εθνικούς πόρους. Οι δικαιολογημένες επισημάνσεις του ότι μια τέτοια αντιμετώπιση μπορεί να συνεπάγεται μείωση του ενδιαφέροντος μεγάλου μέρους της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης για την Ουκρανία έπεσαν σε ώτα μη ακουόντων.
Χωρίς να αμφισβητείται η χρησιμότητα της απάντησης που δίνεται μέσω του REPowerEU , αυτή πόρρω απέχει από αυτό που θα περίμενε ο Εμμανουέλ Μακρόν, όταν την παραμονή του άτυπου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου των Βερσαλλιών, στις 10 και 11 Μαρτίου, δήλωνε εμφατικά ότι χρειάζεται ένα νέο ταμείο επενδύσεων και ανθεκτικότητας για να αντιμετωπισθούν οι συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία, εννοώντας ένα νέο ταμείο ανάκαμψης. Απέχει επίσης πολύ από τα συμπεράσματα στα οποία είχαν καταλήξει στα μέσα Μαρτίου στη συνάντησή τους στη Ρώμη οι πρωθυπουργοί Ιταλίας, Ισπανίας, Ελλάδας και Πορτογαλίας για την ανάγκη κοινής ευρωπαϊκής απάντησης, όταν το «μέτωπο του Νότου» εμφανιζόταν ως αποφασισμένο να επιβάλει τις αναγκαίες λύσεις.
Κατά τα λοιπά, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαίωσε εμφατικά τη στήριξη της Ουκρανίας , αναφερόμενο για πρώτη φορά και στην ανοικοδόμησή της μετά τον πόλεμο και αποφασίζοντας, μεταξύ άλλων την πρόσθετη ενίσχυσή της με 9 δισ. ευρώ. Ακόμη, έκανε έκκληση για διεθνή συντονισμό για τη διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας και συζήτησε θέματα ευρωπαϊκής ασφάλειας και άμυνας καλώντας -σημαντικό αυτό- το Συμβούλιο να εξετάσει επειγόντως βραχυπρόθεσμες κοινές προμήθειες αμυντικού υλικού για αναπλήρωση των σχετικών αποθεμάτων καθώς και την ανάπτυξη στρατηγικού αμυντικού προγραμματισμού συμπληρωματικά –όμως- προς το ΝΑΤΟ.
“Reasonably successful” χαρακτήρισε ο Μάριο Ντράγκι την χθεσινή σύνοδο, δηλώνοντας με τον τρόπο αυτό ότι, χωρίς να είναι απογοητευμένος, μάλλον θα περίμενε – ή και θα ήθελε – περισσότερα. Κάπως έτσι, χωρίς μεγάλη απογοήτευση, αλλά και σίγουρα χωρίς ενθουσιασμό, θα πρέπει να το δούμε και οι περισσότεροι. Η ενωμένη Ευρώπη προχωρά σαν τους πιστούς του Έστερναχ: Τρία βήματα μπροστά και δύο βήματα πίσω. Κατά την πανδημία έκανε βήματα προς τα εμπρός. Πολλά μάλιστα. Μένει να δούμε αν θα συνεχίσει ή αν ήλθε η σειρά των βημάτων προς τα πίσω. Από τη χθεσινή σύνοδο δεν μπορεί να βγει ασφαλές συμπέρασμα.
Η αντιπαράθεση μεταξύ αφενός των ανατολικών και βαλτικών χωρών, που με τη στήριξη ΗΠΑ και Βρετανίας επιδιώκουν την πάση θυσία ήττα του Πούτιν, αφετέρου της Γερμανίας, Γαλλίας και άλλων ευρωπαϊκών κρατών που είναι υπέρμαχοι μιας λύσης που δεν θα οδηγεί στα άκρα, κατέληξε σε έναν συμβιβασμό που μετέπεισε βεβαίως τον Β. Όρμπαν, αλλά που είναι αρκετά «νερωμένος» ως προς την αποτελεσματικότητά του. Πράγματι, η απαγόρευση της δια θαλάσσης εισαγωγής ρωσικού πετρελαίου έχει μεταβατική περίοδο 6- 8 μηνών, που σημαίνει ότι κατά το διάστημα αυτό η Ρωσία θα διατηρήσει τα αντίστοιχα έσοδα – αν όχι μεγαλύτερα, λόγω αύξησης τιμών – που, μεταξύ άλλων, θα συνεχίσουν να χρηματοδοτούν την εισβολή της στη Ουκρανία -αν υποθέσουμε ότι η εισβολή θα συνεχιστεί μέχρι τότε. Για δε τις τρεις χώρες που εξαιρούνται, χάρη στη συνέχιση της εισαγωγής ρωσικού πετρελαίου μέσω αγωγών, δεν τίθεται χρονικό όριο και προβλέπεται μόνο επανεξέταση του καθεστώτος εξαίρεσης «το συντομότερο». Αξίζει επί πλέον να σημειωθεί ότι Ουγγαρία, όπως και οι άλλες δύο χώρες που ευνοούνται από την εξαίρεση, θα συνεχίσουν να αγοράζουν πετρέλαιο από τη Μόσχα σε τιμή κατά 30% ή και περισσότερο χαμηλή σε σύγκριση με τους υπόλοιπους εταίρους τους στην ΕΕ.
Η απαγόρευση εισαγωγής δεν συμπεριέλαβε βέβαια το φυσικό αέριο – εκεί οι βορειοευρωπαίοι πρόταξαν τα στήθη τους – ενώ το αίτημα για θέσπιση ανώτατης τιμής στο φυσικό αέριο δεν ικανοποιήθηκε και ευσχήμως παραπέμφθηκε προς εξέταση στην Επιτροπή. Για την ακρίβεια, ζητήθηκε να εξετασθεί η θέσπιση ανώτατης τιμής του εισαγόμενου από τρίτες χώρες φυσικού αερίου και όχι ανώτατης τιμής στη λιανική τιμή αερίου στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ -δυνατότητα που κατ’ εξαίρεση είχε δοθεί στην Ισπανία και Πορτογαλία.
Οι μέχρι πρότινος δύο ισχυροί υπέρμαχοι του capping, ο Εμμανουέλ Μακρόν και ο Μάριο Ντράγκι, δεν φάνηκε να συνεχίζουν να το υποστηρίζουν, οι δε δύο χώρες της Ιβηρικής δεν αισθάνθηκαν υποχρεωμένες να στηρίξουν την επέκταση της ρύθμισης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δεδομένου ότι είχαν πάρει ήδη την εξαίρεσή τους στην προηγούμενη σύνοδο, ενώ είδαν και μια ακόμη ειδική αναφορά σε αυτές στα συμπεράσματα της συνόδου για αξιοποίηση του δυναμικού τους σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Τελικώς, η χώρα μας έμεινε μόνη στο μέχρι πρότινος πολλά υποσχόμενο «μέτωπο του Νότου», με μέρος μάλιστα της διαπραγματευτικής της δύναμης να πρέπει να αφιερωθεί στην ανάγκη ταυτόχρονης διεκδίκησης ευρωπαϊκής καταδίκης των πρόσφατων τουρκικών προσκλήσεων.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε με την πρόταση της Επιτροπής που κάτω από το τίτλο REPowerEU συγκεντρώνει μια σειρά σημαντικών μέτρων και επενδύσεων, όπως οικονομία στην κατανάλωση ενέργειας από τις επιχειρήσεις και τα μέσα μεταφοράς, διαφοροποίηση των προμηθευτών και ενισχυμένη προσφυγή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με ιδιαίτερη αναφορά στην ηλιακή ενέργεια (και με υποχρεωτική εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στα νέα κτίρια), στις αντλίες θερμότητας και στην ευρωπαϊκή παραγωγή υδρογόνου κ.λπ. Πρόκειται για αναγκαία μέτρα που αποτελούν προϋπόθεση για την απεξάρτηση από τα ρωσικά καύσιμα και την ενεργειακή αυτονόμηση της Ευρώπης, αλλά κανένα από αυτά τα μέτρα δεν δίνει άμεση απάντηση στα πιεστικά ενεργειακά και γενικότερα οικονομικά προβλήματα που σωρεύει στον ευρωπαίο καταναλωτή και στην ευρωπαϊκή επιχείρηση ο πόλεμος στην Ουκρανία. Το εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο δεν αποτελεί σίγουρα μια τέτοια απάντηση..
Άτολμη είναι και η χρηματοδότηση του προγράμματος αυτού, που σύμφωνα με την Επιτροπή απαιτεί 300 δισεκατομμύρια ευρώ. Για την κάλυψη όμως αυτής της ανάγκης προβλέπονται μόνο 20 δισ. ευρώ «φρέσκου χρήματος» (νέων πρόσθετων πόρων) ενώ το υπόλοιπο ποσό θα καλυφθεί από «ανακύκλωση» των αζήτητων 225 δισ. δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης από πόρους 35 δισ. ευρώ που έχουν ήδη προβλεφθεί για τα Διαρθρωτικά Ταμεία και τη Γεωργική Πολιτική και από ορισμένα άλλα υφιστάμενα κονδύλια. Δεν υπάρχει όμως πρόβλεψη για πόρους που απαιτούνται για να καλυφθεί η επιδιωκόμενη μείωση της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτός είναι ο λόγος που ο Κυριάκος Μητσοτάκης επανέλαβε στη συνέντευξή του μετά τη σύνοδο ότι η δαπάνη αυτή θα καλυφθεί από εθνικούς πόρους. Οι δικαιολογημένες επισημάνσεις του ότι μια τέτοια αντιμετώπιση μπορεί να συνεπάγεται μείωση του ενδιαφέροντος μεγάλου μέρους της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης για την Ουκρανία έπεσαν σε ώτα μη ακουόντων.
Χωρίς να αμφισβητείται η χρησιμότητα της απάντησης που δίνεται μέσω του REPowerEU , αυτή πόρρω απέχει από αυτό που θα περίμενε ο Εμμανουέλ Μακρόν, όταν την παραμονή του άτυπου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου των Βερσαλλιών, στις 10 και 11 Μαρτίου, δήλωνε εμφατικά ότι χρειάζεται ένα νέο ταμείο επενδύσεων και ανθεκτικότητας για να αντιμετωπισθούν οι συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία, εννοώντας ένα νέο ταμείο ανάκαμψης. Απέχει επίσης πολύ από τα συμπεράσματα στα οποία είχαν καταλήξει στα μέσα Μαρτίου στη συνάντησή τους στη Ρώμη οι πρωθυπουργοί Ιταλίας, Ισπανίας, Ελλάδας και Πορτογαλίας για την ανάγκη κοινής ευρωπαϊκής απάντησης, όταν το «μέτωπο του Νότου» εμφανιζόταν ως αποφασισμένο να επιβάλει τις αναγκαίες λύσεις.
Κατά τα λοιπά, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαίωσε εμφατικά τη στήριξη της Ουκρανίας , αναφερόμενο για πρώτη φορά και στην ανοικοδόμησή της μετά τον πόλεμο και αποφασίζοντας, μεταξύ άλλων την πρόσθετη ενίσχυσή της με 9 δισ. ευρώ. Ακόμη, έκανε έκκληση για διεθνή συντονισμό για τη διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας και συζήτησε θέματα ευρωπαϊκής ασφάλειας και άμυνας καλώντας -σημαντικό αυτό- το Συμβούλιο να εξετάσει επειγόντως βραχυπρόθεσμες κοινές προμήθειες αμυντικού υλικού για αναπλήρωση των σχετικών αποθεμάτων καθώς και την ανάπτυξη στρατηγικού αμυντικού προγραμματισμού συμπληρωματικά –όμως- προς το ΝΑΤΟ.
“Reasonably successful” χαρακτήρισε ο Μάριο Ντράγκι την χθεσινή σύνοδο, δηλώνοντας με τον τρόπο αυτό ότι, χωρίς να είναι απογοητευμένος, μάλλον θα περίμενε – ή και θα ήθελε – περισσότερα. Κάπως έτσι, χωρίς μεγάλη απογοήτευση, αλλά και σίγουρα χωρίς ενθουσιασμό, θα πρέπει να το δούμε και οι περισσότεροι. Η ενωμένη Ευρώπη προχωρά σαν τους πιστούς του Έστερναχ: Τρία βήματα μπροστά και δύο βήματα πίσω. Κατά την πανδημία έκανε βήματα προς τα εμπρός. Πολλά μάλιστα. Μένει να δούμε αν θα συνεχίσει ή αν ήλθε η σειρά των βημάτων προς τα πίσω. Από τη χθεσινή σύνοδο δεν μπορεί να βγει ασφαλές συμπέρασμα.
