Το κύμα
Παύλος Τσίμας, KReport, Δημοσιευμένο: 2022-11-12
Έχουμε υποστεί τόσο καταιγιστικό βομβαρδισμό κακών ειδήσεων και δυσοίωνων προφητειών για την υγεία της δημοκρατίας στον κόσμο, ώστε κρατιόμαστε από την παραμικρή υποψία καλής είδησης, σαν ναυαγοί από ένα ξύλο στον ωκεανό. Έστω και φτενό. Οι αμερικανικές εκλογές της περασμένης Τρίτης ήταν ένα τέτοιο σωσίβιο: Η Αμερική επιβεβαίωσε τον διχασμό της, αλλά το κόκκινο κύμα δεν σάρωσε. Η καμπάνια Τραμπ, που επιδίωξε να κάνει τον θρίαμβο των ακραίων MAGA υποψηφίων (που είχε καταφέρει να επιβάλει στο κόμμα του) πλατφόρμα εκτόξευσης της δικής του ρεβανσιστικής υποψηφιότητας, απέτυχε. Η Αμερική- και μαζί της ένα μεγάλο μέρος του κόσμου- ανάπνευσε με ανακούφιση.
«Δεν είναι ακόμη ώρα να μετακομίσετε στον Καναδά. Το τηλεφώνημά σας στην πρεσβεία της Νέας Ζηλανδίας για να ζητήσετε υπηκοότητα εκεί, μπορεί να περιμένει», έγραφε ο Τόμας Φρίντμαν στους New York Times, σχολιάζοντας το αποτέλεσμα των «σημαντικότερων εκλογών από τον Εμφύλιο κι ύστερα». Των σημαντικότερων, ως τεστ για την αντοχή της βασικής θεσμικής μηχανής της δημοκρατίας, εκείνης που εξασφαλίζει την ειρηνική και νόμιμη μεταβίβαση της εξουσίας. Η οποία για πρώτη φορά αμφισβητήθηκε. Ο Τραμπ ήθελε να νομιμοποιήσει μέσω των εκλογών την αμφισβήτηση της ίδιας της εκλογικής διαδικασίας. Να επιβάλει το Μεγάλο Ψέμα, πως δεν έχασε το 2020. Δεν το πέτυχε. Και με αυτή την έννοια το τεστ και η έκβασή του μας αφορά όλους. Η αποτυχία του Τραμπ είναι, επιτέλους, μια ήττα όχι μόνον για τον ίδιον, αλλά για ένα μοντέλο πολιτικής ηγεσίας που, κάποια στιγμή, έμοιαζε να αποτελεί το zeitgeist, το πνεύμα της εποχής.
Ο Μπάιντεν είχε αποκαλύψει σε μια δημοσια ομιλία του, πριν λίγους μήνες, ότι, όταν ο Κινέζος ηγέτης του είχε τηλεφωνήσει για να τον συγχαρεί για την εκλογή του, του είχε πει πως η δημοκρατία είναι μη διατηρήσιμο καθεστώς. Αυταρχικά καθεστώτα θα κυβερνούν πια τον κόσμο. Κι αυτό, επειδή τα πράγματα αλλάζουν με τόσο γρήγορο ρυθμό, ώστε η δημοκρατία με τις αργόσυρτες διαδικασίες της και την χρονοβόρα επιδίωξη συναινέσεων, δεν μπορεί να ανταποκριθεί. Το αποτέλεσμα των εκλογών της Τρίτης, λοιπόν, ως επιβεβαίωση των αντοχών της δημοκρατίας, είναι μια ήττα και για τον Ζι, τον Πούτιν ή τον ηγέτη του Ιράν, όπως γράφει ο Φρίντμαν. Για τον Ερντογάν, επίσης, θα πρόσθετα.
Δεν πρέπει να πανηγυρίζουμε πρόωρα- το ξέρω. Τίποτε δεν έχει κριθεί. Δεν ξέρουμε ακόμη ούτε καν τα αποτελέσματα για την Γερουσία. Δεν έχουμε ιδέα τι είδους προκλήσεις μας περιμένουν, κάπου αλλού στον κόσμο. Ή εδώ, στην δική μας χώρα. Μπορούμε όμως να πάρουμε μιαν ανάσα. Και προπάντων μπορούμε (και πρέπει) να δούμε ποια από εκείνα που καθόρισαν το αποτέλεσμα των midterms (και που τα περισσότερα αφορούν στην Αμερική ή στα ειδικά, τοπικά χαρακτηριστικά κάθε εκλογικής περιφέρειας, κάθε υποψηφιότητας) μπορεί να έχουν μια ευρύτερη σημασία. Να μας αφορούν και εμάς.
Συμπέρασμα πρώτο: Στις εξαιρετικά πολωμένες κοινωνίες, όπως οι ΗΠΑ, αλλά σε ένα μικρότερο βαθμό και οι Ευρωπαϊκές, όπως και η δική μας, «κύματα», όπως το «κόκκινο» που περίμεναν στην Αμερική, μεγάλες, εντυπωσιακές εκλογικές μεταστροφές, δεν είναι εύκολο να προκύψουν- υπό σχετικά κανονικές, τουλάχιστον, συνθήκες. Συμβαίνουν μόνον αν στο ένα από τα δύο μπλοκ υπάρξει αποστράτευση. Αλλιώς, η πόλωση σταθεροποιεί τους συσχετισμούς και όλα κρίνονται στις μικρές μετατοπίσεις των «ανεξάρτητων», των μη ενταγμένων, των ψηφοφόρων που ξεγλιστρούν από τα μπλοκ της φανατικής στράτευσης. Των «κεντρώων» όπως τους έχει βαφτίσει η εγχώρια πολιτική ευκολία. Όποιος τους αποξενώνει, το πληρώνει.
Συμπέρασμα δεύτερο: Μην υποτιμάτε τους νέους. Αν την Τρίτη είχαν πάει στις κάλπες μόνον οι άνω των 45 ετών (πολύ περισσότερο οι λευκοί άνδρες άνω των 45) ο θρίαμβος των Ρεπουμπλικάνων θα είχε συντελεστεί. Το κόκκινο κύμα ανακόπηκε κυρίως επειδή στις ηλικίες 18-29 ετών η συμμετοχή σημείωσε ποσοστά ρεκόρ και η κατανομή της ψήφου έγινε 65% - 33% υπέρ των Δημοκρατικών. Ενώ στις ηλικίες από 50 και πάνω ή ταν 55% - 44% υπέρ των Ρεπουμπλικάνων.
Συμπέρασμα τρίτο: Εκείνο το παρεξηγημένο σλόγκαν του Τζέιμς Κάρβιλ, του γκουρού της επικοινωνίας του Μπιλ Κλίντον το 1992 (it’s the economy stupid!) είναι λάθος να το παίρνουμε τοις μετρητοίς, στην απλοϊκή, εκχυδαϊσμένη εκδοχή που έγινε κοινός τόπος. Οι ψηφοφόροι δεν είναι τόσο κυνικά, υπολογιστικά όντα, ώστε να ψηφίζουν πάντα και μόνον με κριτήριο την τσέπη τους. Αν η οικονομία, με τον πληθωρισμό κοντά το 8% και την βενζίνη στα 5 δολάρια, ήταν το μοναδικό κριτήριο των εκλογέων, οι Δημοκρατικοί θα είχαν υποστεί συντριβή. Όσοι ψήφισαν Ρεπουμπλικάνους δήλωναν στο exit poll ότι το βασικό τους πρόβλημα είναι, πράγματι, ο πληθωρισμός. Μα εκείνοι που ψήφισαν Δημοκρατικούς δήλωναν πως το βασικό τους πρόβλημα είναι το δικαίωμα στην άμβλωση, τα δημοκρατικά δικαιώματα γενικότερα. Μια έρευνα του Ινστιτούτου Πολιτικής του Χάρβαρντ, λίγες μέρες πριν τις κάλπες, έβρισκε πως 7 στους 10 νέους πίστευαν ότι τα θεμελιώδη δικαιώματα των Αμερικανών απειλούνται και μόνον ένα 4% χαρακτήριζε καλή την υγεία της αμερικανικής δημοκρατίας. Αυτός ήταν ο βασικός λόγος, το κίνητρο που τους έστειλε στις κάλπες. Και παρ΄ότι η δημοτικότητα του Προέδρου Μπάιντεν ανάμεσά τους είναι χαμηλή, παρ΄ότι η εκτίμησή τους για τις επιδόσεις και τα αποτελέσματα της διακυβέρνησής του είναι ακόμη χαμηλότερη, η ψήφος τους πήγε σε συντριπτικά ποσοστά υπέρ των Δημοκρατικών, επειδή έτσι έκριναν ότι υπερασπίζονται τα δικαιώματα που απειλούνται.
Υστερόγραφο: Αυτό το τελευταίο συμπέρασμα θα ήταν καλό να το κρατήσουν κατά νου και όσοι, παρ΄ ημίν, προσπερνούσαν με αφ’ υψηλού περιφρονητικά σχόλια το θέμα των υποκλοπών, με τις ευρύτερες συνδηλώσεις του, ως θέμα που «δεν ενδιαφέρει τους πολίτες», οι οποίοι νοιάζονται, υποτίθεται, μόνον για τα καθημερινά προβλήματα της επιβίωσής τους.
«Δεν είναι ακόμη ώρα να μετακομίσετε στον Καναδά. Το τηλεφώνημά σας στην πρεσβεία της Νέας Ζηλανδίας για να ζητήσετε υπηκοότητα εκεί, μπορεί να περιμένει», έγραφε ο Τόμας Φρίντμαν στους New York Times, σχολιάζοντας το αποτέλεσμα των «σημαντικότερων εκλογών από τον Εμφύλιο κι ύστερα». Των σημαντικότερων, ως τεστ για την αντοχή της βασικής θεσμικής μηχανής της δημοκρατίας, εκείνης που εξασφαλίζει την ειρηνική και νόμιμη μεταβίβαση της εξουσίας. Η οποία για πρώτη φορά αμφισβητήθηκε. Ο Τραμπ ήθελε να νομιμοποιήσει μέσω των εκλογών την αμφισβήτηση της ίδιας της εκλογικής διαδικασίας. Να επιβάλει το Μεγάλο Ψέμα, πως δεν έχασε το 2020. Δεν το πέτυχε. Και με αυτή την έννοια το τεστ και η έκβασή του μας αφορά όλους. Η αποτυχία του Τραμπ είναι, επιτέλους, μια ήττα όχι μόνον για τον ίδιον, αλλά για ένα μοντέλο πολιτικής ηγεσίας που, κάποια στιγμή, έμοιαζε να αποτελεί το zeitgeist, το πνεύμα της εποχής.
Ο Μπάιντεν είχε αποκαλύψει σε μια δημοσια ομιλία του, πριν λίγους μήνες, ότι, όταν ο Κινέζος ηγέτης του είχε τηλεφωνήσει για να τον συγχαρεί για την εκλογή του, του είχε πει πως η δημοκρατία είναι μη διατηρήσιμο καθεστώς. Αυταρχικά καθεστώτα θα κυβερνούν πια τον κόσμο. Κι αυτό, επειδή τα πράγματα αλλάζουν με τόσο γρήγορο ρυθμό, ώστε η δημοκρατία με τις αργόσυρτες διαδικασίες της και την χρονοβόρα επιδίωξη συναινέσεων, δεν μπορεί να ανταποκριθεί. Το αποτέλεσμα των εκλογών της Τρίτης, λοιπόν, ως επιβεβαίωση των αντοχών της δημοκρατίας, είναι μια ήττα και για τον Ζι, τον Πούτιν ή τον ηγέτη του Ιράν, όπως γράφει ο Φρίντμαν. Για τον Ερντογάν, επίσης, θα πρόσθετα.
Δεν πρέπει να πανηγυρίζουμε πρόωρα- το ξέρω. Τίποτε δεν έχει κριθεί. Δεν ξέρουμε ακόμη ούτε καν τα αποτελέσματα για την Γερουσία. Δεν έχουμε ιδέα τι είδους προκλήσεις μας περιμένουν, κάπου αλλού στον κόσμο. Ή εδώ, στην δική μας χώρα. Μπορούμε όμως να πάρουμε μιαν ανάσα. Και προπάντων μπορούμε (και πρέπει) να δούμε ποια από εκείνα που καθόρισαν το αποτέλεσμα των midterms (και που τα περισσότερα αφορούν στην Αμερική ή στα ειδικά, τοπικά χαρακτηριστικά κάθε εκλογικής περιφέρειας, κάθε υποψηφιότητας) μπορεί να έχουν μια ευρύτερη σημασία. Να μας αφορούν και εμάς.
Συμπέρασμα πρώτο: Στις εξαιρετικά πολωμένες κοινωνίες, όπως οι ΗΠΑ, αλλά σε ένα μικρότερο βαθμό και οι Ευρωπαϊκές, όπως και η δική μας, «κύματα», όπως το «κόκκινο» που περίμεναν στην Αμερική, μεγάλες, εντυπωσιακές εκλογικές μεταστροφές, δεν είναι εύκολο να προκύψουν- υπό σχετικά κανονικές, τουλάχιστον, συνθήκες. Συμβαίνουν μόνον αν στο ένα από τα δύο μπλοκ υπάρξει αποστράτευση. Αλλιώς, η πόλωση σταθεροποιεί τους συσχετισμούς και όλα κρίνονται στις μικρές μετατοπίσεις των «ανεξάρτητων», των μη ενταγμένων, των ψηφοφόρων που ξεγλιστρούν από τα μπλοκ της φανατικής στράτευσης. Των «κεντρώων» όπως τους έχει βαφτίσει η εγχώρια πολιτική ευκολία. Όποιος τους αποξενώνει, το πληρώνει.
Συμπέρασμα δεύτερο: Μην υποτιμάτε τους νέους. Αν την Τρίτη είχαν πάει στις κάλπες μόνον οι άνω των 45 ετών (πολύ περισσότερο οι λευκοί άνδρες άνω των 45) ο θρίαμβος των Ρεπουμπλικάνων θα είχε συντελεστεί. Το κόκκινο κύμα ανακόπηκε κυρίως επειδή στις ηλικίες 18-29 ετών η συμμετοχή σημείωσε ποσοστά ρεκόρ και η κατανομή της ψήφου έγινε 65% - 33% υπέρ των Δημοκρατικών. Ενώ στις ηλικίες από 50 και πάνω ή ταν 55% - 44% υπέρ των Ρεπουμπλικάνων.
Συμπέρασμα τρίτο: Εκείνο το παρεξηγημένο σλόγκαν του Τζέιμς Κάρβιλ, του γκουρού της επικοινωνίας του Μπιλ Κλίντον το 1992 (it’s the economy stupid!) είναι λάθος να το παίρνουμε τοις μετρητοίς, στην απλοϊκή, εκχυδαϊσμένη εκδοχή που έγινε κοινός τόπος. Οι ψηφοφόροι δεν είναι τόσο κυνικά, υπολογιστικά όντα, ώστε να ψηφίζουν πάντα και μόνον με κριτήριο την τσέπη τους. Αν η οικονομία, με τον πληθωρισμό κοντά το 8% και την βενζίνη στα 5 δολάρια, ήταν το μοναδικό κριτήριο των εκλογέων, οι Δημοκρατικοί θα είχαν υποστεί συντριβή. Όσοι ψήφισαν Ρεπουμπλικάνους δήλωναν στο exit poll ότι το βασικό τους πρόβλημα είναι, πράγματι, ο πληθωρισμός. Μα εκείνοι που ψήφισαν Δημοκρατικούς δήλωναν πως το βασικό τους πρόβλημα είναι το δικαίωμα στην άμβλωση, τα δημοκρατικά δικαιώματα γενικότερα. Μια έρευνα του Ινστιτούτου Πολιτικής του Χάρβαρντ, λίγες μέρες πριν τις κάλπες, έβρισκε πως 7 στους 10 νέους πίστευαν ότι τα θεμελιώδη δικαιώματα των Αμερικανών απειλούνται και μόνον ένα 4% χαρακτήριζε καλή την υγεία της αμερικανικής δημοκρατίας. Αυτός ήταν ο βασικός λόγος, το κίνητρο που τους έστειλε στις κάλπες. Και παρ΄ότι η δημοτικότητα του Προέδρου Μπάιντεν ανάμεσά τους είναι χαμηλή, παρ΄ότι η εκτίμησή τους για τις επιδόσεις και τα αποτελέσματα της διακυβέρνησής του είναι ακόμη χαμηλότερη, η ψήφος τους πήγε σε συντριπτικά ποσοστά υπέρ των Δημοκρατικών, επειδή έτσι έκριναν ότι υπερασπίζονται τα δικαιώματα που απειλούνται.
Υστερόγραφο: Αυτό το τελευταίο συμπέρασμα θα ήταν καλό να το κρατήσουν κατά νου και όσοι, παρ΄ ημίν, προσπερνούσαν με αφ’ υψηλού περιφρονητικά σχόλια το θέμα των υποκλοπών, με τις ευρύτερες συνδηλώσεις του, ως θέμα που «δεν ενδιαφέρει τους πολίτες», οι οποίοι νοιάζονται, υποτίθεται, μόνον για τα καθημερινά προβλήματα της επιβίωσής τους.
